The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследования – комплекс исследований замкнутого цикла от разработки способа получения водорода и материалов для его хранения до разработки материалов и устройства по использованию водорода.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі – сутекті және оны сақтау үшін материалдарды алу тәсілін әзірлеуден бастап сутекті пайдалану жөніндегі материалдар мен құрылғыларды әзірлеуге дейінгі тұйық циклді зерттеулер кешені.

Aim of work (in Russian) : Цель НИР – разработка и развитие инновационных устройств, материалов и технологий для обеспечения эффективного внедрения и использования водородной энергетики.

Aim of work (in Kazakh) : ҒЗЖ мақсаты – сутегі энергетикасын тиімді қолданысқа енгізу мен пайдалануды қамтамасыз ету үшін инновациялық құрылғыларды, материалдар мен технологияларды әзірлеу және дамыту.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования – металлографический анализ для изучения микроструктуры, морфологии поверхности, рентгенофазовый анализ образцов для изучения фазового состава и кристаллографических структур, экспериментальная установка «ВИКА» для изучения процессов гидрирования/дегидрирования, методика синтеза сложных оксидов; реактор импеллерного типа для перемешивания компонентов шихты, метод термогравиметрического анализа на установке «ТиГрА».

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері – беттік микроқұрылымын және морфологиясын зерттеу үшін металлографиялық талдау; фазалық құрамды және кристаллографиялық құрылымдарды зерттеуге арналған үлгілерді рентгенофазалық талдау, сутектендіру/сутексіздендіру процестерін зерттеуге арналған «ВИКА» тәжірибелік қондырғысы, күрделі оксидтерді синтездеу әдісі, шикіқұрам компоненттерін араластыруға арналған импеллерлі типті реактор, «ТиГрА» қондырғысында термогравиметриялық талдау әдісі.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты работы в соответствии с календарным планом на 2022 год : – разработаны новый способ получения водорода и установка для проведения прикладных исследований, а также конструкторская документация по внедрению плазмохимического метода получения водорода в установке для прикладных исследований, – исследованы структурно-фазовые состояния и свойства сорбционно-активных материалов для хранения водорода, изучены особенности фазообразования ортосплавов, определено влияние термоциклических процессов сорбции/десорбции на стабильность эксплуатационных свойств сорбционно-активных материалов, проведен расчет коэффициентов диффузии и энергии активации, – разработана конструкция топливного элемента и проведена оценка пиковых характеристик твердооксидного топливного элемента, проведен анализ шумовых сигналов, удельного сопротивления и плотности мембранно-электродного блока топливного элемента, проведена оценка электрокаталитической активности материалов на основе углеродных носителей в качестве электродов топливного элемента.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2022 жылға арналған күнтізбелік жоспарға сәйкес жұмыс нәтижелері: – сутегін алудың жаңа әдісі және қолданбалы зерттеулерге арналған қондырғы, сондай-ақ қолданбалы зерттеулерге арналған қондырғыға сутегін алудың плазмалық-химиялық әдісін енгізудің жобалық құжаттамасы әзірленді, – сутекті сақтауға арналған сорбциялық белсенді материалдардың құрылымдық-фазалық күйлері мен қасиеттері зерттелді, ортоқорытпалардың фазалық түзілу ерекшеліктері зерттелді, сорбциялық-белсенді материалдардың эксплуатациялық қасиеттерінің тұрақтылығына термоциклдік сорбция/десорбция процестерінің әсері анықталды, диффузия коэффициенттері мен активтену энергиясы есептелді, – отындық элементының құрылымы әзірленді және қатты оксидті отындық элементының шыңдық сипаттамалары бағаланды, шу сигналдарының, меншікті кедергісінің мен отындық элементінің мембраналық-электродты блогының тығыздығының талдау жүргізілді, отындық элементінің электродтары ретінде көміртегі тасымалдаушыларына негізделген материалдардың электрокаталитикалық белсенділігін бағалау жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : методика получения водорода плазмо-химическим способом; способ твердофазного механохимического синтеза порошковой смеси методом комбинирования технологических процессов; метод формирования твердооксидного топливного элемента; модельные образцы электродов твердооксидных топливных элементов; перспективные материалы для электродов ТЭ с диспергированными моно и биметаллическими наночастицами металлов; методика синтеза и стабилизации металлсодержащих наночастиц; методика получения наночастиц и матрицы-подложки; способ получения моно- и биметаллических наночастиц металлов на оптимальных носителях.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : плазмалық-химиялық әдіспен сутегін алу әдісі; технологиялық үдірістерді біріктіру әдісімен ұнтақ қоспасын қатты фазалық механохимиялық синтездеу әдісі; қатты оксидті отын элементін қалыптастыру әдісі; қатты оксидті отын элементтері электродтарының моделдік үлгілері; металдардың дисперленген моно және биметалды нанобөлшектері бар ОЭ электродтары үшін перспективті материалдар; құрамында металл бар нанобөлшектерді синтездеу және тұрақтандыру әдістемесі; нанобөлшектер мен матрица-төсемдерді алу әдістемесі; металдардың моно- және биметалдық нанобөлшектерін оңтайлы тасығыштарда алу тәсілі.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Создание научно-технического задела для развития Казахстана в области водородных технологий; повышение эффективности использования энергоресурсов для обеспечения народное хозяйство надежными, компактными и безопасными источниками, работающими на водороде для различных нужд; развитие экологически чистой энергетики и принятие обществом идей водородной экономики.

Efficiency (in Kazakh) : Қазақстанның сутегі технологиялары саласында дамуының ғылыми-техникалық негіздерін жасау; халық шаруашылығын әртүрлі қажеттіліктер үшін сутегімен жұмыс істейтін сенімді, жинақы және қауіпсіз көздермен қамтамасыз ету үшін энергетикалық ресурстарды пайдалану тиімділігін арттыру; таза энергетиканы дамыту және сутегі экономикасы идеяларын қоғаммен қабылдау.

Field of application (in Russian) : Водородные технологии, экологически чистая энергетика, водородная экономика.

Field of application (in Kazakh) : Сутегі технологиялары, экологиялық таза энергетика, сутегі экономикасы.