The object of research, development or design (in Russian) : накопители сточных вод.

The object of research, development or design (in Kazakh) : сарқынды суларды жинақтауыштар

Aim of work (in Russian) : совершенствование критериев оценки экологического состояния водоемов с многокомпонентным составом загрязняющих веществ; разработка научных основ утилизации сточных вод накопителей системы ПСК для рационального использования водных ресурсов региона.

Aim of work (in Kazakh) : ластаушы заттардың көп компонентті құрамы бар су қоймаларының экологиялық жағдайын бағалау өлшемшарттарын жетілдіру; өңірдің су ресурстарын ұтымды пайдалану үшін ОЖСК сарқынды сужинақтауыштарының сарқынды суларын кәдеге жаратудың ғылыми негіздерін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : гидрохимические, зоологические, статистические, биоиндикационные.

Методы исследования (на казахском) : гидрохимиялық, зоологиялық, статистикалық, биоиндикациялық

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследований впервые выделены индикаторные показатели, разработаны критерии и дана комплексная оценка экологического состояния накопителей ПСК на основе гидрофизических, гидрохимических, токсикологических и гидробиологических данных. По содержанию органических веществ и биологическим показателям (фитопланктон, зоопланктон) вода и прибрежная зона (супралиторальная энтомофауна) накопителей оценивались как грязная или весьма грязная. В 2021 г. содержание Cu и Cr, реже Zn находилось на уровне грязных вод, Cd, Pb, Co на уровне очень чистых вод. От 2021 г. к 2022 г. органическое загрязнение воды накопителей возросло, а содержание тяжелых металлов снизилось. Физико-химические условия, сорбция тяжелых металлов донными отложениями (преимущественно Zn, Cr, Co) и биотой (Zn и Pb) способствовали очищению воды накопителей от загрязняющих веществ. Разработаны научные основы и рекомендации по безопасному использованию запасов органического сырья (остаточная биомасса водорослей оцениваются в 6439,1 тонны) и утилизации сточных вод. Показано, что вторичное использование воды накопителей для орошения зерновых культур, водопоя домашних животных, вылов и реализация рыбы должны осуществляться только при постоянном токсикологическом, паразитологическом и санитарно-гигиеническом контроле биологических образцов и орошаемых земель. Оценка экологического состояния накопителей должна проводиться с обязательным привлечением биологических данных (биоиндикация).  

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесінде алғаш рет индикаторлық көрсеткіштер анықталды, критерийлер әзірленді және гидрофизикалық, гидрохимиялық, токсикологиялық және гидробиологиялық деректер негізінде жинақтауыштардың экологиялық жағдайына кешенді баға берілді. Органикалық заттардың құрамы мен биологиялық көрсеткіштер бойынша (фитопланктон, зоопланктон) су мен су жағалау аймағы (супралиторальды энтомофауна) лас немесе өте лас деп бағаланды. 2021 жылы Cu және Cr ал, сирек жағдайда Zn лас су деңгейін көрсетсе, Cd, Pb, Co көрсеткіштері бойынша суқоймалар өте таза су деңгейінде болды. 2021 жылдан 2022 жылға дейін су қоймалардың органикалық ластануы артып, ауыр металдардың мөлшері төмендеді. Физика-химиялық жағдайлардың, ауыр металдардың түбіндегі шөгінділермен (негізінен Zn, Cr, Co) және биотамен (Zn және Pb) сорбциясы судың ластаушы заттардан тазаруына ықпал етті. Органикалық шикізат қорларын қауіпсіз пайдалану (балдырлардың қалдық биомассасы 6439,1 тоннаға бағаланады) және сарқынды суларды кәдеге жарату бойынша ғылыми негіздер мен ұсыныстар әзірленді. Дәнді дақылдарды суару, үй жануарларын суару, балық аулау және сату үшін сарқынды суды қайта пайдалану биологиялық үлгілер мен суармалы жерлерді тұрақты токсикологиялық, паразитологиялық және санитарлық-гигиеналық бақылау кезінде ғана жүзеге асырылуы тиіс. Жинақтауыштардың экологиялық жағдайын бағалау биологиялық деректер (биоиндикация) негізінде жүргізілуі тиіс.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Научно-технический эффект – методологические подходы, реализуемые в проекте, могут быть использованы при оценке экологического состояния накопителей сточных вод различных регионов Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобада енгізілген ғылыми-техникалық тиімділік - әдіснамалық тәсілдерді Қазақстанның әр түрлі аймақтарындағы сарқынды сулардың экологиялық жағдайын бағалауда қолдануға болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Предложен комплекс индикаторных показателей и даны критерии оценки экологического состояния водоемов с многокомпонентным составом загрязняющих веществ. Впервые дана комплексная оценка экологического состояния водохранилища Сорбулак и прудов. Разработаны научные рекомендации по утилизации сточных вод накопителей системы ПСК. Полученные результаты и методические подходы отражены в 13 научных публикациях. Все поставленные задачи выполнены в полном объеме. Цель проекта -совершенствование критериев оценки экологического состояния водоемов с многокомпонентным составом загрязняющих веществ и разработка научных основ утилизации сточных вод накопителей системы ПСК для рационального использования водных ресурсов региона – достигнута.

Efficiency (in Kazakh) : Индикаторлық көрсеткіштер кешені ұсынылды және ластаушы заттардың көп компонентті құрамы бар су айдындарының экологиялық жағдайын бағалау критерийлері берілді. Алғаш рет Сорбұлақ су қоймасы мен тоғандардың экологиялық жағдайына кешенді баға берілді. ОЖСК жүйесінің жинақтауыштарының сарқынды суларын кәдеге жарату бойынша ғылыми ұсынымдар әзірленді. Алынған нәтижелер мен әдістемелік тәсілдер 13 ғылыми басылымда көрсетілген. Барлық қойылған міндеттер толық көлемде орындалды. Жобаның мақсаты – ластаушы заттардың көп компонентті құрамы бар су айдындарының экологиялық жағдайын бағалау критерийлерін жетілдіру және аймақтың су ресурстарын ұтымды пайдалану үшін ОЖСК жүйесінің жинақтағыштарының сарқынды суларын кәдеге жаратудың ғылыми негіздерін әзірлеу-қол жеткізілді.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта могут быть использованы как отправная точка в развитии «зеленых» технологий в регионе, связанных с переработкой, утилизацией сточных вод, получением дешевого органического сырья. Опубликованные результаты могут быть использованы при чтении лекций для студентов биологического и экологического профиля по направлениям «Санитарная гидробиология», «Инженерная экология», «Охрана окружающей среды».

Field of application (in Kazakh) : Жоба нәтижелерін сарқынды суды өңдеуге, кәдіге жарату, арзан органикалық шикізат алуға байланысты аймақтағы «жасыл» технологияларды дамытудың бастапқы нүктесі ретінде пайдалануға болады. Жарияланған нәтижелер «Санитарлық гидробиология», «Инженерлік экология», «Қоршаған ортаны қорғау» бағыттары бойынша биологиялық және экологиялық бағыттағы студенттерге арналған дәрістерде қолданыла алады.