The object of research, development or design (in Russian) : Водоемы местного значения различных регионов РК: озера Бурмаколь и Ак-Школа, расположенные в Восточно-казахстанской области, пруд Гремячий, расположенный в Западно-Казахстанской области, озеро Томай Кызылординской области, озеро Песчаное (Симаки) Северо-Казахстанской области; товарная продукция ценных объектов аквакультуры: австралийский красноклешневой рак, нефритовый окунь, щука, судак; редкие и эндемичные виды рыб: маркакольский ленок, балхашская маринка, аральский усач, аральский шип; ремонтно-маточные стада осетровых рыб; отечественные продукционные комбикорма и культура черной львинки.

The object of research, development or design (in Kazakh) : ҚР әртүрлі өңірлерінің жергілікті маңызы бар су айдындары: Шығыс Қазақстан облысында орналасқан Бұрмакөл көлі және Ортабұлақ су қоймасы, Батыс Қазақстан облысында орналасқан Гремячий тоғаны, Қызылорда облысының Томай көлі, Солтүстік Қазақстан облысының Песчаное көлі; Аквакультурада отырғызылатын құнды объектілер: австралиялық қызылкүл шаяны, нефрит алабұғасы, шортан, көксерке; сирек және эндемикалық балық түрлері; Марқакөл леногі, Балқаш қара балығы, Арал қаязы және Арал пілмайы; бекіре балықтарының толықтырушы-аналық үйірлері; отандық құрама жем және қара шыбын культурасы.

Aim of work (in Russian) : Разработка и внедрение эффективных технологий воспроизводства, выращивания перспективных объектов аквакультуры и отечественного кормопроизводства для повышения рентабельности рыбоводных предприятий в различных регионах Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның түрлі өңірлерінде балық өсіру шаруашылықтарының тиімділігін арттыру үшін аквакультура және отандық жем өндірісінің перспективалық объектілерін өсіру, өсімін молайтудың тиімді технологияларын әзірлеу және енгізу.

Методы исследования (на русском) : Исследования проводились с применением рыбоводных, ихтиологических, гидрохимических, гидрологических, гидробиологических, экономических, молекулярно-генетических методов и методов, применяемых в кормопроизводстве.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулер балық өсіру, ихтиологиялық, гидрохимиялық, гидрологиялық, гидробиологиялық, экономикалық, молекулярлық-генетикалық әдістер мен жемшөп өндірісінде қолданылатын әдістерді қолдану арқылы жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Новизна программы в международном масштабе заключается в разработке экологически чистых и экономически эффективных для Казахстана технологий выращивания объектов аквакультуры, по качеству позволяющей конкурировать с аналогичной продукцией других стран и рационального использования водных объектов РК и развития аквакультуры. Результаты разработок будут внедрены на рыбоводных и фермерских хозяйствах Казахстана. В результате чего будет увеличена фондоотдача производственных мощностей рыбоводных предприятий Казахстана, что является наиболее важным фактором в условиях нарастающего дефицита водной обеспеченности территории страны. Реализация данной программы является экономически эффективной ввиду доступности результатов исследований для отечественных субъектов агробизнеса. Результаты программы отражены в рецензируемых научных статьях и семинарах. Проведен патентно-информационный поиск по производству продукционных комбикормов для судака, окуня, щуки и рака.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Халықаралық ауқымдағы бағдарламаның жаңалығы сапасы бойынша басқа елдердің ұқсас өнімдерімен бәсекелесуге мүмкіндік беретін аквакультура объектілерін өсірудің экологиялық таза және экономикалық тиімді технологияларын әзірлеуден тұрады. Әзірлемелердің нәтижелері Қазақстанның балық өсіру және фермерлік шаруашылықтарында енгізілетін болады. Осының нәтижесінде Қазақстанның балық өсіру кәсіпорындарының өндірістік қуаттарының қор қайтарымы ұлғайтылатын болады, бұл ел аумағын сумен қамтамасыз етудің үдемелі тапшылығы жағдайында өте маңызды фактор болып табылады. Аталған бағдарламаны іске асыру отандық Агробизнес субъектілері үшін зерттеулер нәтижелерінің қолжетімділігіне байланысты экономикалық тиімді болып табылады. Бағдарламаның нәтижелері ғылыми мақалалар мен семинарларда көрсетілген. Көксерке, алабұға, шортан және шаяндаоға арналған құрама жем өнімдерін өндіру бойынша патенттік-ақпараттық іздеу жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны типовые технологии по организации ОТРХ с учетом региональных условий на пяти водоемах в 4-х регионах РК. Разработаны биотехнические приемы формирования ремонтных стад редких и эндемичных видов рыб, таких как: балхашская маринка, маркакольский ленок, аральский усач, аральский шип. Для формирования ремонтных стад использовали два метода – доместикация и от «икры». Выбор научно обоснованных методов доместикации диких видов рыб позволил впервые сформировать ремонтные стада эндемичных видов рыб. Отработаны индустриальные технологии товарного выращивания нефритового окуня, щуки, судака и австралийского красноклешневого рака на 5 базовых рыбоводных хозяйствах в трех регионах РК. Проведена оценка генетического полиморфизма РМС сибирского осетра на рыбоводных предприятиях РК, проведена генетическая паспортизация особей РМС стерляди на осетровом рыбоводном заводе. Проведено внедрение методов ранней диагностики пола у осетровых рыб. Проведен мониторинг и оценка качества полученной при искусственном воспроизводстве молоди осетровых рыб. Разработаны рецепты отечественных продукционных комбикормов для ценных и эндемичных видов рыб и беспозвоночных гидробионтов, с использованием нетрадиционных видов сырья и выработаны опытные партии продукционных комбикормов для рыб, отработаны технологические режимы их производства, установлены сроки хранения, проведена производственная проверка кормов по эффективности их использования, апробирована технология культивирования черной львинки.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ҚР әр түрлі аймақтық жағдайларын ескере отырып 4 аймағында 5 су айдынға КТБШ жүргізудің типтік технологиялары әзірленді. Сирек, эндемиялық балық түрлерінің: балқаш қара балығы, марқакөл леногы, арал қаязы, арал пілмайы ТАҮ қалыптастырудың биотехникалық әдістері әзірленді. Аналық үйірлерді қалыптастыруда екі әдіс қолданылды - қолға үйрету және «уылдырықтан». Жабайы балық түрлерін қолға үйретудің ғылыми негізделген әдістерін таңдау эндемикалық балық түрлерінің АҮ алғаш рет қалыптастыруға мүмкіндік берді. ҚР 3 облысындағы 5 негізгі балық шаруашылығында нефрит алабұғасы, көксерке, көксерке және австралиялық қызыл қылқанды шаяндарды тауарлы өсірудің индустриалды технологиялары өңделді. ҚР балық өсіру шаруашылықтарында сібір бекіресінің ТАҮ – нің генетикалық алуантүрлілігіне баға берілді, бекіре балық өсіру зауыттарында сүйріктің ТАҮ – не генетикалық төлқұжаттау жүргізілді. Бекіре балықтарының жынысын ерте диагностикалыу әдісі енгізілді. Жасанды жағдайда өсімін молайту арқылы алынған бекіре балықтарының шабақтарының сапасына шолу, бағалау жүргізілді. Құнды, эндемикалық балық түрлері мен омыртқасыз гидробионттарға арналған отандық өндірістік жемдердің рецептуралары әзірленді, дәстүрлі емес шикізат көздерін пайдалана оытрып балықтарға арналған өндірістік жемдердің тәжірибелік партиялары шығарылды, оларды өндірудің технологиялық режимдері өңделді, сақтау мерзімі орнатылды, жемдерді қолданудың тиімділігіне өндірістік тексеру жүргізілді, қара шыбынды культивирлеу технологиясы өңделді.

Level of implementation (in Russian) : В ходе реализации работ проведено 5 семинаров/дней поля для природопользователей. Подписан 1 акт внедрения: «Формирование и эффективное использование ремонтно-маточных стад осетровых рыб с учетом их генетического разнообразия в условиях рыбоводных хозяйств РК». 25 августа 2022 года. Место внедрения: НАО «Западно-Казахстанский аграрно-технический университет им. Жангир хана», г Уральск.

Level of implementation (in Kazakh) : Жұмыстарды іске асыру барысында 5 семинар/ табиғат пайдаланушыларға дала күні өткізілді. 1 енгізу актісіне қол қойылды: «ҚР бекіре балық өсіру шаруашылықтары жағдайында олардың генетикалық алуантүрлігін ескере отырып, бекіре тұқымдас балықтардың толықтырушы аналық үйірлерін қалыптастыру және тиімді пайдалану». Енгізу орыны: «Жәңгірхан атындағы Батыс-Қазақстан агро-техникалық университеті» НАО, Орал қаласы.

Efficiency (in Russian) : Заявляемая НТП имеет комплексный и мультидисциплинарный подход к исследованиям, что позволит за счет интегрированности НИР значительно повысить инновационность, результативность и конкурентоспособность результатов исследований.

Efficiency (in Kazakh) : Мәлімделген ғылыми-техникалық бағдарлама ғылыми-зерттеу жұмыстарына кешенді және көпсалалы көзқарасы бар, ол ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды біріктіру есебінен зерттеу нәтижелерінің жаңашылдығын, тиімділігін және бәсекеге қабілеттілігін айтарлықтай арттырады.

Field of application (in Russian) : Рыбное хозяйство и аквакультура

Field of application (in Kazakh) : Балық шаруашылығы және аквакультура