The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследования: отвальный медный шлак пирометаллургического производства меди и хвосты его обогащения. Объект разработки: комплексная сольвометаллургическая переработка отвальных медных шлаков и хвостов их обогащения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі: пирометаллургиялық мыс өндірісінің үйінді мыс шлагы және оны байытудың қалдықтары. Әзірлеу объектісі: үйінді мыс шлактары мен оларды байытылған қалдықтарын кешенді сольвометаллургиялық өңдеу.

Aim of work (in Russian) : Цель работы: разработка физико-химических режимов комплексной сольвометаллургической переработки отвальных медных шлаков и хвостов их обогащения, для получения коммерческих продуктов. Цель работы на 2020 г.: разработка условий выщелачивания отвальных медных шлаков и хвостов их обогащения спиртовыми растворами серной и соляной кислот, для перевода цинка и меди в раствор.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты: коммерциялық өнімдер алу үшін үйінді мыс шлактары мен олардың байытылған қалдықтарын кешенді сольвометаллургиялық өңдеудің физика-химиялық режимдерін әзірлеу. 2020 жылға арналған жұмыс мақсаты: мырыш пен мысты ерітіндіге ауыстыру үшін үйінді мыс шлактарын және оларды күкірт және тұз қышқылдарының спирт ерітінділерімен байыту қалдықтарын шаймалау жағдайларын жасау.

Методы исследования (на русском) : Лазерная дифракция света; механоактивация; титриметрия; рентгенофазовый анализ; рентгенофлюоресцентный анализ; определение удельной поверхности (БЭТ); определение магнитных свойств; оптико-эмиссионная спектроскопия с индуктивно-связанной плазмой; сканирующая электронная микроскопия.

Методы исследования (на казахском) : Жарықтың лазерлік дифракциясы; механоактивация; титриметрия; рентгенофазалық талдау; рентгенофлуоресценттік талдау; меншікті бетті анықтау (БЭТ); магниттік қасиеттерді анықтау; индуктивті-байланысқан плазмамен оптикалық-эмиссиялық спектроскопия; сканерлеуші электрондық микроскопия.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые осуществлено выщелачивание отвальных медных шлаков и хвостов их обогащения в спиртовых растворах серной и соляной кислот. Максимальные степени извлечения цинка и меди в раствор составили 58 и 89% при следующих условиях: растворитель – изопропанол, 348 К, 1М HCl. Условия предварительной механоактивации: мокрая МА в планетарной мельнице, скорость вращения 800 об/мин, отношение массы шаров к массе шлака (хвостов) 100:1, продолжительность активации 100 мин. Константы скорости реакции выщелачивания меди при 298, 328 и 348 К составили, мин-1: 0,00182; 0,00285; 0,00452. Для реакции выщелачивания цинка константы скорости реакции составили при указанных температурах, соответственно: 0,00074; 0,00146; 0,00218. Энергия активации реакции извлечения меди в раствор составила 15,7±0,5 кДж/моль; для цинка она составила 36,7±2,9 кДж/моль. Найдено, механоактивация снижает величину намагниченности материала: для исходных шлака и хвостов она составила 7,3-7,5 (А×м2/кг), тогда как механоактивация снижала это значение до 6,1-6,4 (А×м2/кг). Осуществлена магнитная сепарация продуктов механоактивации и твердых остатков после выщелачивания. Определено влияния условий выщелачивания сырья серной и соляной кислотами на состав водной и органической фазы. Полученные результаты позволяют предположить эффективность использования выщелачивания механоактивированного медного шлака в спиртовых растворах серной и соляной кислоты. Все полученные результаты являются новыми.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет үйінді мыс шлактарын және оларды байыту қалдықтарын күкірт және тұз қышқылдарының спирт ерітінділерінде шаймалау жүзеге асырылды. Ерітіндіге мырыш пен мысты алудың ең жоғары дәрежесі мынадай жағдайларда 58 және 89% – ды құрады: еріткіш-изопропанол, 348 К, 1М HCl. Алдын ала механоактивациялау шарттары: планетарлық диірмендегі дымқыл МА, айналу жылдамдығы 800 айн/мин, шарлар массасының шлак (қалдықтар) массасына қатынасы 100:1, активтендіру ұзақтығы 100 мин. 298, 328 және 348 К кезінде мысты шаймалау реакциясының жылдамдық константалары мин-1: 0,00182; 0,00285; 0,00452 құрады. Мырышты шаймалау реакциясы үшін реакция жылдамдығының константалары көрсетілген температурада сәйкесінше: 0,00074; 0,00146; 0,00218 құрады. Ерітіндіге мыс алу реакциясының активтену энергиясы 15,7±0,5 кДж/моль құрады; мырыш үшін ол 36,7±2,9 кДж/моль болды. Механоактивация материалдың магниттелуін төмендететіні белгілі болды: бастапқы шлактар мен қалдықтар үшін ол 7,3-7,5 (А×м2/кг) болды, ал механоактивация бұл мәнді 6,1-6,4 (А×м2/кг) дейін төмендетті. Шаймалаудан кейін механикалық активтендіру өнімдерін және қатты қалдықтарды магниттік бөлу жүзеге асырылды. Шикізатты күкірт және тұз қышқылдарымен шаймалау жағдайларының су және органикалық фазаның құрамына әсері анықталды. Алынған нәтижелер күкірт пен тұз қышқылының спирт ерітінділерінде механоактивті мыс шлагын шаймалау тиімділігін болжауға мүмкіндік береді. Алынған барлық нәтижелер жаңа.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Использование алифатических спиртов (н-пентанол, н-октанол, изопропанол) как растворителей при выщелачивании механоактивированных отвальных медных шлаков и хвостов их обогащения серной и соляной кислотами повышает извлечение меди на 26±3 %, а цинка на 34±3 % (при 348 К) в сравнении с выщелачиванием в водной среде. Продолжительность выщелачивания при этом сокращается на 15-20 %.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алифатты спирттерді (н-пентанол, н-октанол, изопропанол) механикалық активтендірілген үйінді мыс шлактарын және оларды күкірт және тұз қышқылдарымен байыту қалдықтарын шаймалау кезінде еріткіштер ретінде пайдалану сулы ортада шаймалаумен салыстырғанда мыстың алынуын 26±3% - ға, ал мырышты 34±3% - ға (348 К кезінде) арттырады. Шаймалау ұзақтығы 15-20% - ға қысқарады.

Level of implementation (in Russian) : Не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Использование изопропанола как растворителя при выщелачивании механоактивированных отвальных медных соляной кислотой позволяет извлечь до 58 % цинка и до 89% меди в раствор; при этом не образуется труднофильтруемая пульпа.

Efficiency (in Kazakh) : Изопропанолды еріткіш ретінде қолдану, механоактивті үйінді мысты тұз қышқылымен шаймалау кезінде ерітіндіге 58% дейін мырыш пен 89% дейін мыс алуға мүмкіндік береді; сүзуге қиын пульпа пайда болмайды.

Field of application (in Russian) : Гидрометаллургические производства; химическая технология неорганических веществ.

Field of application (in Kazakh) : Гидрометаллургиялық өндірістер; бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы.