The object of research, development or design (in Russian) : Вклад различных источников загрязнения в концентрацию мелких частиц PM2.5 в атмосферном воздухе; концентрации различных фракций взвешенных частиц (PM2.5, PM10), летучих органических соединений, тяжелых металлов и полициклических ароматических углеводородов; пространственные и временные изменения загрязнителей воздуха.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Атмосфералық ауадағы PM2.5 ұсақ бөлшектердің концентрациясына әртүрлі ластану көздерінің үлесі; тоқтатылған бөлшектердің әртүрлі фракцияларының (PM2.5, PM10), ұшқыш органикалық қосылыстардың, ауыр металдардың және полициклді ароматты көмірсутектердің концентрациялары; ауаны ластағыштардың кеңістіктік және уақытша өзгерістері.

Aim of work (in Russian) : Проект направлен на разработку исследовательской программы по улучшению качества воздуха в мегаполисах (Нур-Султан и Алматы) с использованием современных методов исследования и инструментов моделирования. Источники загрязненителей PM2,5 будут определяться с использованием новейших научно доказанных подходов: химический анализ и метод положительной матричной факторизации.

Aim of work (in Kazakh) : Жоба қазіргі заманғы зерттеу әдістері мен модельдеу құралдарын қолдана отырып, мегаполистердегі (Нұр-Сұлтан және Алматы) ауа сапасын жақсарту бойынша зерттеу бағдарламасын жасауға бағытталған. Қалалардағы PM2.5-мен ластану көздері ғылыми дәлелденген ең жаңа тәсілдерді қолдана отырып анықталады: химиялық сипаттама және оң матрицалы факторизация.

Методы исследования (на русском) : Гравиметрический метод, масс-спектрометрия с индуктивно связанной плазмой, ионная хроматография, термический/оптический, газовая хроматография с масс-спектрометрическим детектированием в сочетании с термодесорбцией, PMF моделирование рецепторов для определения источников и GEMM.

Методы исследования (на казахском) : Гравиметриялық әдіс, индуктивті байланысқан плазма – масс-спектрометрия, иондық хроматография, органикалық/элемент күйдегі көміртек талдауының термиялық/оптикалық әдісі, термиялық десорбциямен біріктірілген газ хроматография – масс спектрометрия, көздерді үлестіру, және GEMM мен рецепторларды PMF модельдеу.

Obtained results and novelty (in Russian) : За отчетный период были собраны и проанализированы данные мониторинга качества воздуха наземных станций и данные по метеорологическим параметрам в городах Алматы и Нур-Султан из нескольких источников: РГП «Казгидромет», станции посольства США, архив метеорологических данных Rp5.kz. Были проанализированы пространственно-временные вариации взвешенных частиц (пыли), NO2, SO2, CO и PM2.5. Собраны и проанализированы следующие метеорологические параметры: осадки, скорость и направление ветра, температура воздуха. Проведен корреляционный анализ между метеорологическими параметрами и концентрациями загрязняющих веществ. Среднесуточные и среднегодовые концентрации загрязняющих веществ в атмосферном воздухе в городах Нур-Султан и Алматы были сравнены с рекомендуемыми предельными значениями Всемирной Организации Здравоохранения (ВОЗ). Впервые начаты исследования вклада различных источников загрязнения в концентрации мелкодисперсных частиц PM2.5 в атмосферном воздухе для отдельных городов Казахстана с использованием химического анализа их состава и рецепторного моделирования. За короткий срок реализации программы (договор №374 от 9 сентября 2021 г.) был начат процесс приобретения и установка необходимого оборудования и материалов для выполнения поставленной задачи календарного плана «исследование вклада различных источников загрязнения в концентрации мелкодисперсных частиц PM2.5 в атмосферном воздухе с использованием химического анализа для городов Нур-Султан и Алматы».

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Есептік кезеңде жер үсті станцияларының Алматы және Нұр-сұлтан қалаларындағы метеорологиялық параметрлер бойынша ауа сапасының мониторинг жүргізу деректері бірнеше көздерден: "Қазгидромет" РМК, АҚШ елшілігінің станциялары, Rp5.kz метеорологиялық деректер мұрағаты жиналып талданды. Өлшенген бөлшектердің (шаң), NO2, SO2, CO және PM2.5 кеңістіктік-уақыттық өзгерістері талданды. Келесі метеорологиялық параметрлер жиналып, талданды: жауын-шашын, желдің жылдамдығы мен бағыты, ауа температурасы. Метеорологиялық параметрлер мен ластаушы заттардың концентрациясы арасында корреляциялық талдау жүргізілді. Нұр-сұлтан және Алматы қалаларында атмосфералық ауадағы ластаушы заттардың орташа тәуліктік және орташа жылдық концентрациясы Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) ұсынылатын шекті мәндерімен салыстырылды. Алғаш рет Қазақстанның жекелеген қалалары үшін атмосфералық ауадағы PM2.5 ұсақ бөлшектерінің концентрациясындағы әртүрлі ластану көздерінің үлесін олардың құрамын химиялық талдауды және рецепторлық модельдеуді пайдалана отырып зерттеу басталды. Бағдарламаны іске асырудың қысқа мерзімі ішінде (2021 жылғы 9 қыркүйектегі №374 шарт) "Нұр-сұлтан және Алматы қалалары үшін химиялық талдауды пайдалана отырып, атмосфералық ауада PM2.5 ұсақ дисперсті бөлшектердің шоғырлануындағы әртүрлі ластану көздерінің үлесін зерттеу"күнтізбелік жоспарының қойылған міндетін орындау үшін қажетті жабдықтар мен материалдарды сатып алу және орнату процесі басталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Результаты данной программы могут послужить основой для создания плана действий/программы по качеству воздуха для отдельных городов. Для распространения результатов программы среди потенциальных пользователей, ключевых лиц, принимающих решения, научного сообщества и широкой общественности будут использоваться социальные сети, интервью в средствах массовой информации, национальные и зарубежные конференции и семинары.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Осы бағдарламаның нәтижелері таңдалған қалалар үшін ауа сапасының іс-шаралар жоспарын/бағдарламасын құруға негіз бола алады.Әлеуметтік желілер, бұқаралық ақпарат құралдарындағы сұхбаттар, ұлттық және шетелдік конференциялар, семинарлар бағдарламаның нәтижелерін әлеуетті пайдаланушылар, шешім қабылдаушылар, ғылыми қоғамдастық және жалпы халық арасында тарату үшін қолданылады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Мониторинг атмосферного воздуха

Field of application (in Kazakh) : Атмосфералық ауа мониторингі