The object of research, development or design (in Russian) : микро – и наноструктурированные компакты на основе ZrO2

The object of research, development or design (in Kazakh) : ZrO2 негізіндегі микро- және наноқұрылымды компактілер.

Aim of work (in Russian) : установление закономерностей образования радиационных дефектов, вызываемых высокоэнергетическими электронами и тяжелыми ионами в ZrO2, находящемся в различном морфологическом состоянии, и их взаимосвязи с изменением люминесцентных свойств исследуемого материала.

Aim of work (in Kazakh) : Түрлі морфологиялық жағдайда табылатын, жоғарыэнергиялы электрондармен және ауыр иондардан пайда болған радиациялық ақаулар түзілу заңдылықтарын, және де зерттеу материалының люминесценциялық қасиеті өзгерісінің олармен байланысын анықтау.

Методы исследования (на русском) : люминесцентная спектроскопия, термоактивационная спектроскопия, СЭМ, РФА, облучение высокоэнергетическими ионами и пучками электронов.

Методы исследования (на казахском) : люминесцентті спектроскопия, термобелсендірілген спектроскопия, КЭМ, РФА, жоғарыэнергиялы иондар және электрондар шоғымен сәулелендіру.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1. Изготовлены три серии компактов с использованием нано- и ультрадисперсного порошка методом холодного одноосного прессования. 2. Получены радиационно-окрашенные образцы компактов, облучением электронными пучками на электронных ускорителях РАДАН-ЭКСПЕРТ и УЭЛР-10-10С, и ионными пучками 132Xe (220 МэВ) 14N (4.8 МэВ) на циклотроне DC-60. 3. Для облученных ионами компактов обнаружено что при возбуждении светом с энергией 5.3 и 4.4 эВ спектры ФЛ исходных образцов содержат полос свечения при 2.6 эВ, интенсивность которой уменьшается с ростом флюенса ионного облучения. Аналогичные закономерности поведения указанной полосы были получены при анализе спектров ИКЛ 4. Кривые ТЛ облученных компактов содержали два пика при 330–430 К и 430–550 К. Методом анализа формы пика были определены кинетические параметры 5. Ловушки, ответственные за ТЛ исходных и облученных ионами ксенона компактов, характеризуются близкой энергетической структурой (энергия активации 1.4–1.5 эВ) и порядком кинетики 1.6–1.7 6. Облучение компактов ZrO2 как тяжелыми высокоэнергетическими тяжелыми ионами (Xe, 220 МэВ), так и легкими ионами с меньшей энергией (N, 4.8 МэВ) не приводило к заметным изменениям морфологии поверхности образцов 7. С ростом флюенса при ионном облучениинаблюдалось уменьшение концентрации моноклинной фазы с одновременным ростом содержания кубической (до 60%)

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1 Нано- және ультрадисперсті ұнтақты пайдалана, салқын бірөсті престеу әдісімен компактілердің үш типі дайындалды. 2 РАДАН-ЭКСПЕРТ және УЭЛР-10-10С электронды үдеткіштерінде, DC-60 циклотронында 132Хе (энергиясы 220 МэВ) және 14N (энергиясы 4,8 МэВ) иондарымен сәулелендірілген, радиациялық-боялған үлгілер компактілері алынды. 3 5,3 және 4,4 эВ энергия маңын жарықпен қоздыру кезінде бастапқы үлгілердің ФЛ спектрлерінде 2,6 эВ-те люминесценция жолағы болатыны анықталды, оның қарқындылығы иондық сәулелену флюенсінің жоғарылауымен төмендейді. Бұл жолақтың ұқсас заңдылықтары ИКЛ спектрлерін талдау арқылы алынды. 4 Сәулеленген компактілердің ТЛ қисықтары 330-430 К және 430-550 К екі шыңнан тұрады. Термобелсендірілген спектроскопия көмегімен шыңның пішінін талдау арқылы сызықтық қыздыру кезінде 430-550 К ТЛ кинетикалық параметрлері анықталды. 5 Бастапқы және ксенон иондарымен сәулелендірілген компактілердің ТЛ үшін жауап беретін тұзақтар жақын энергетикалық құрылыммен (активтендіру энергиясы 1.4-1.5 эВ) және 1.6-1.7 кинетика тәртібімен сипатталатыны анықталды. 6 ZrO2 компактілерін ауыр жоғары энергиялы иондармен (Xe, 220 МэВ) және аз энергиялы жеңіл иондармен (N, 4.8 МэВ) сәулелендіру үлгілердің беткі морфологиясында айтарлықтай өзгерістерге әкелмеді. 7 Иондармен сәулелендіруде флюенс жоғарлауында, бірдей уақытта кубтық құрамның өсуімен (60% - ға дейін) моноклиндік фазаның концентрациясының төмендеуі байқалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : новые материалы

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жана материалдар

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : ендірілмеген

Efficiency (in Russian) : высокая

Efficiency (in Kazakh) : жоғары

Field of application (in Russian) : дозиметрия, сенсорика, визуализация

Field of application (in Kazakh) : дозиметрия, сенсорика, визуализация