Inventory number IRN Number of state registration
0321РК00632 AP09260734-KC-21 0121РК00615
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Краткие сведения Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 9
International publications: 2 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 0
Patents Amount of funding Code of the program
0 17300266 AP09260734
Name of work
Письменное наследие и анализ текста: орфограмма, словообразование публицистики начала ХХ века и лингвопоэтика художественного текста.
Type of work Source of funding Report authors
Fundamental Мамынова Бағдан Қатайқызы
0
0
2
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

Казахский литературный язык начала ХХ века, история казахского алфавита (усул-жадид) и орфографии, отраженной газетой "Казах" (1913-1918) как письменного наследия, лингвопоэтический анализ художественных произведений видных казахских поэтов и писателей 1960-90 гг.

ХХ ғасыр басындағы қазақ әдеби тілі, жазба мұра ретіндегі «Қазақ» газетіндегі (1913-1918) қазақ әліпбиінің (усул-жәдид) тарихы мен жазу емлесі, 1960-90 жж. қазақтың көрнекті жазушылары мен ақындарының көркем шығармаларына лингвопоэтикалық талдау.

изучение художественных и публицистических текстов как частью структуры языковых единиц, передающих национальные культурные ценности, анализ, выявление эстетической, стилистической деятельности языковых единиц, интерпретация и признание газетно-лингвистических текстов в начале ХХ в. как письменного наследия.

көркем және публицистикалық мәтіндерді ұлттық мәдени құндылықтарды жеткізетін тілдік бірліктер шоғырланған құрылым ретінде зерттеу, талдау, тілдік бірліктердің эстетикалық, стилистикалық қызметін анықтау, интерпретациялау және ХХ ғ. басындағы газеттік лингвистикалық мәтіндерді жазба мұра ретінде тану.

В научно-исследовательской работе используются методы сравнения, контрастивного, обобщающего метода и сопоставления лингвистических фактов в целом, а также полного анализа.

Ғылыми зерттеу жұмысында салыстыру, контрастивті, жинақтау және жалпылау әдісі, тұтастай іріктеу және лингвистикалық фактілерді салыстыру, толықтай сараптама жасау әдістері қолданылады.

По материалам газеты «Казах» (1913-1918; № 1 - 265) внимание было уделено төте жазу, орфографии, пунктуации, переводу. Төте жазу (усул-жадид) занимает особое место, потому было проведено сравнение төте жазу с чагатайской письменностью, выявлены некоторые знаки, оставшиеся от чагатая, проанализировано написание гласных звуков (ы, і, у, ү, ұ). Төте жазу начала ХХ века и особенности правописания того времени сравнивали с төте жазу сегодняшней казахской диаспоры Китая. Тексты из газеты «Казах» были даны в төте жазу для определения периодической нормы того времени и кириллицей для сравнения. Из газетных текстов были отобраны лингвистические факты, отражающие историю формирования общественно-политической лексики. Для становления и развития общественно-политической лексики казахского языка важно доказать роль газеты «Казах» и проведение комплексного исследования, научно обосновать ее роль в определении современного состояния, развития казахского языка определяет актуальность проекта. По результатам проекта были опубликованы научные статьи, сделаны презентации на конференциях и онлайн-семинарах: 1 (одна) статья опубликована в сборнике республиканской конференции и 2 (две) статьи в рецензируемых отечественных изданиях, рекомендованных ККСОН, 2 (две) статьи в зарубежных изданиях (сборник статей, конференция), 4 (четыре) статьи в отечественных изданиях, в частности, в газете. Также, на республиканских конференциях и научных семинарах было представлено 6 (шесть) докладов.

«Қазақ» газетінен (1913-1918 жж.; № 1 – 265) бастап төте жазуға, емленің қалыптасуына, тыныс белгілері, тіл тазалығы, баламалар табуға көңіл бөлінді. Төте (усул-жәдид) жазу шағатай жазуымен салыстырылды, шағатайлық таңбалар анықталды, дауысты дыбыстардың (ы,і,у,ұ,ү) таңбалануы талданды. Төте жазу бүгінгі Қытай қазақ диаспорасының төте жазуымен салыстырылды. «Қазақ» газетінен транслитерацияланған мәтіндер төте жазумен берілді, салыстыру үшін кирил әліпбиіне түсірілді. Мәтіндерден қоғамдық-саяси лексиканың қалыптасуын дәлелдейтін тілдік материалдар іріктелді. Қоғамдық-саяси лексиканың қалыптасуында «Қазақ» газетінің орны ерекше екенін дәлелдеудің, қазақ тілінің бүгінгі күйін, сонымен бірге болашақтағы дамуын айқындаудағы рөлі айрықша екенін ғылыми негіздеудің маңызы зор, сондықтан «Қазақ» газетінің тілдік ерекшелігін кешенді зерттеу жобаның өзектілігін айқындайды. Жобаны іске асыру нәтижесінде ғылыми мақалалар жарияланып, конференция, онлайн семинарларда баяндамалар жасалды: республикалық конференцияларда 1 (бір) мақала, БҒСҚК ұсынған рецензияланатын отандық басылымдарда 3 (үш) мақала, шетелдік басылымда (мақалалар жинағы, конференция) 2 (екі) мақала, отандық басылымдарда 4 (төрт) мақала жарияланды. Сонымен қатар республикалық конференциялар мен ғылыми семинарларда ғылыми жоба нәтижелерін көрсету мақсатында 6 (алты) баяндама жасалды.

не предусмотрено

қарастырылмаған

полученные результаты находят применение в дополнении языкового характера национальных и общечеловеческих культурных ценностей; в культурной и информационно-пропагандистской работе, образовании, социальной среде. Вносит вклад в изучение художественных и публицистических текстов; уточняет языковую картину национальных ценностей; способствует созданию практического фонда, совершенствованию учебного процесса; используется для углубления языковых исследований, укрепления учебно-практической базы, повышения его эффективности в образовательном процессе, в сфере бакалавриата, магистратуры и докторантуры, а также гуманитарных, социальных наук и в научно-творческой среде.

алынған нәтижелер ұлттық және жалпыадамзаттық мәдени құндылықтардың тілдік сипатын толықтыруда; мәдени және ақпараттық-насихаттау жұмыстарында, білім беруде, әлеуметтік ортада қолданыс табады. Көркем және публицистикалық мәтіндердің зерттелуіне үлес қосады; ұлттық құндылықтардың тілдік суретін нақтылауға; практикалық қор құруға, оқу үдерісін жетілдіруге ықпал етеді; тілдік зерттеулерді тереңдетуге, оқу-тәжірибелік базасын нығайтуға, білім беру үдерісінде, оның тиімділігін арттыруға, бакалавриат, магистратура мен докторантура, сондай-ақ гуманитарлық, әлеуметтік ғылымдар саласында және ғылыми-шығармашылық ортада пайдаланылады.

UDC indices
81
International classifier codes
16.00.00;
Key words in Russian
Казахский литературный язык; Языковые единицы; Политизация значений слова; Общественно-политическая лексика; Стилистические функции единиц текста;
Key words in Kazakh
Қазақ әдеби тілі; Тілдік бірліктер; Сөз мағынасының саясилануы; Қоғамдық-саяси лексика; Мәтін бірліктерінің стилистикалық қызметі,;
Head of the organization Фазылжанова Анар Муратовна Кандидат филологических наук / нет
Head of work Мамынова Бағдан Қатайқызы Доктор филологических наук / профессор