The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются месторождения урана нерентабельные к отработки методом подземного выщелачивания и/или с высоким содержанием слаборастворимых четырехвалентных месторождений урана.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері - жерасты сілтісіздендіру әдісімен өндіруге тиімсіз және/немесе құрамында нашар еритін төрт валентті уранның мөлшері жоғары уран кен орындары.

Aim of work (in Russian) : Построение математической модели процесса добычи урана методом подземного бактериального выщелачивания и разработка 3D имитационной модели, позволяющих: планировать разработку месторождении и прогнозировать добычу; управлять и оптимизировать процесс добычи; определять пути вовлечения в производство бедных руд, добыча которых традиционным небактериальным выщелачиванием нерентабельна.

Aim of work (in Kazakh) : Жерасты бактериялық шаймалау әдісімен уран өндіру процесінің математикалық моделін құру және 3D симуляциялық моделін жасау, бұл: кен орнын игеруді жоспарлауға және өндіруді болжауға; өндіріс процесін басқаруға және оңтайландыруға; дәстүрлі, бактериалды емес шаймалау әдісімен өндіру тиімсіз болып табылатын кедей кендерді өндіру жолдарын анықтау.

Методы исследования (на русском) : Используемые типы исследований – аналитические и экспериментально-аналитические. Аналитические исследования направлены на сбор и анализ данных с целью установить условия и наиболее вероятного физико-химического механизма образования пленок на поверхностях частиц (кристаллов, зерен и др.) пирита. Экспериментально-аналитические исследования подземного биовыщелачивания урана будут проведены с помощью разработанной математической и имитационной моделей процесса, построенной на методах математического моделирования и вычислительной гидродинамики. Инструментом исследования являются методы математического моделирования с последующим качественным и количественным анализом и валидацией построенной модели с применением вычислительных экспериментов.

Методы исследования (на казахском) : Қолданылатын зерттеу түрлері - аналитикалық және эксперименттік-аналитикалық. Аналитикалық зерттеулер, пирит бөлшектерінің (кристалдар, түйіршіктер және т.б.) беттерінде қабықшалардың түзілу шарттары мен ең ықтимал физикалық-химиялық механизмін анықтау мақсатында деректерді жинауға және талдауға бағытталған. Уранды жерасты биошаймалаудың эксперименттік-аналитикалық зерттеулері, математикалық модельдеу және аналитикалық гидродинамика әдістеріне негізделген, процестің әзірленген математикалық және имитациялық модельдерін пайдалана отырып жүзеге асырылатын болады.

Obtained results and novelty (in Russian) : За отчетный период согласно календарному плану проведен поиск, сбор и анализ литературы для выяснения основных горно-геологических и гидрогеологических факторов и минералогии, определяющих возможность использования технологии бактериального выщелачивания минералов. Выполнен предварительный анализ влияния бактерий Ас. ferrooxidans и минералогического состава пласта на интенсификацию процесса подземного бактериального выщелачивания при добыче урана. Установлены условия наиболее эффективного применения подземного биовыщелачивания для добычи урана из бедных руд. Разработана и выполнена верификация нульмерной (0D) модели процесса и проведены численные расчеты для исследования влияния горно-геологических свойств рудосодержащей породы на поведение бактериального выщелачивания в диффузионном режиме. Разработаны математическая и численная модели и создан компьютерный код макрокинетики биовыщелачивания сульфидных минералов в диффузионном режиме. Новизна проекта заключается в создании научной основы для применения технологии бактериального выщелачивания путем разработки математической и имитационной (цифровой) моделей технологии добычи урана методом подземного бактериального выщелачивания, позволяющей с помощью детального 3D анализа прогнозировать развитие процесса и контролировать все стадии добычи.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Есепті кезеңде, күнтүзбелік жоспарға сәйкес: бактериалы жерасты шаймалау технологиясын қолдану мүмкіндігін анықтайтын, негізгі, тау-кен-геологиялық және гидрогеологиялық факторлар мен минералогияны анықтау мақсатында әдебиеттерді іздеу, жинақтау және талдау жұмыстары жүргізілді. Ac.ferrooxidans бактериаларының және қабаттың минералдық құрамының, уранды өндіру барысында бактериялы жерасты шаймалау процессін қарқындатуға әсері алдын-ала талданды. Жерасты биошаймалау әдісімен, кедей кендерден уранды өндіру үшін қажетті, барынша тиімді шарттар анықталды. Кенсыйыстырушы қабаттың, тау-кен-геологиялық қасиеттерінің, диффузиялық режимдегі бактериялық шаймалауға әсерін зерттеу үшін процесстің нөл өлшемді (0D) моделі жасалып, сандық есептемелер орындалып, тестіленді. Диффузиялық режимде, сульфидті минералды биошаймалаудың макрокинетикасының математикалық және сандық модельдері мен компьютерлік коды жасалды. Жобаның жаңалығы - жер асты бактериялық шаймалау әдісін пайдалана отырып, уран өндіру технологиясының математикалық және симуляциялық (цифрлық) модельдерін жасау арқылы бактериялық шаймалау технологиясын қолданудың ғылыми негізін құруда. Құрылған ғылыми негіз 3D талдауды егжей-тегжейлерін болжау үшін пайдалануға, оған қоса процесті дамытуға және тау-кен өндірудің барлық кезеңдерін бақылауға мүмкіндік береді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Использование теоретических основ биовыщелачивания минерала, а также разработка и внедрение компьютерной модели процесса направлен на удешевление производства урана в результате повышения эффективности управления добычей.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Пайдалы қазбаны биосілтісіздендірудің теориялық негіздерін пайдалану, сонымен қатар процестің компьютерлік моделін әзірлеу және енгізу өндірісті басқару тиімділігін арттыру нәтижесінде уран өндірісінің өзіндік құнын төмендетуге бағытталған.

Level of implementation (in Russian) : На данном этапе разработка не имеет внедрений, потенциальными субъектами внедрения являются уранодобывающие компании и подразделения горнорудных компаний.

Level of implementation (in Kazakh) : Осы кезеңде әзірлеудің іске асырылуы жоқ, іске асырудың әлеуетті субъектілері уран өндіруші кәсіпорындар мен тау-кен өндіруші компаниялардың бөлімшелері болып табылады.

Efficiency (in Russian) : Данная работа направлена на повышение рентабельности отработки месторождений с высоким содержанием сложнорастворимых соединений урана, а также сокращение времени отработки блоков месторождений.

Efficiency (in Kazakh) : Бұл жұмыс күрделі еритін уран қосылыстары жоғары кен орындарын игерудің рентабельділігін арттыруға, сондай-ақ кен орындары блоктарын өндіру уақытын қысқартуға бағытталған.

Field of application (in Russian) : Целевыми потребителями являются добывающие предприятия АО НАК Казатомпрома, а также предприятия Казахмыса.

Field of application (in Kazakh) : Мақсатты тұтынушылар – «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ тау-кен өндіруші кәсіпорындары, сондай-ақ «Қазақмыс» кәсіпорындары