The object of research, development or design (in Russian) : Малогабаритный линейный симулятор диверторной плазмы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Диверторлы плазманың шағын габаритті сызықтық симуляторы

Aim of work (in Russian) : Установить закономерности эволюций структуры и деградации свойств вольфрама при воздействии гелиевой плазмы, а также установить роль дислокации в кинетике зарождения блистеров и механизме образования «пуха» на поверхности вольфрама.

Aim of work (in Kazakh) : Гелий плазмасына ұшыраған кезде вольфрам қасиеттерінің құрылымы мен тозу эволюциясының заңдылықтарын анықтау, сондай-ақ блистердің пайда болу кинетикасында және вольфрам бетінде «мамықтың» пайда болу механизмінде дислокацияның рөлін белгілеу.

Методы исследования (на русском) : Среди основных экспериментальных методик используются просвечивающая электронная микроскопия, рентгеновская дифракция, растровая электронная микроскопия, атомно-силовая микроскопия, вторично-ионная масс-спектрометрия, оже-электронная спектроскопия, микро- и наноиндентирование.

Методы исследования (на казахском) : Негізгі эксперименттік әдістемелер арасында мөлдір электронды микроскопия, рентгендік дифракция, растрлық электронды микроскопия, атомдық-күштік микроскопия, қайталама-иондық масс-спектрометрия, оже-электронды спектроскопия, микро және наноинденттеу пайдаланылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Установлены необходимые технические требования к проектируемой вакуумной установке. Обосновано выбора и взаимного согласования характеристик различных элементов вакуумных систем для их оптимального конструирования и эксплуатации. Подготовлена конструкторская документация линейного симулятора диверторной плазмы. Также изучен документации, сборка электронной пушки, вакуумной и электромагнитной системы, проверка работоспособности отдельных узлов оборудования, монтаж оборудования, испытание вакуумной системы на герметичность, пусконаладка и вывод оборудования на оптимальный режим работы. Собран и испытан малогабаритный линейный симулятор диверторной плазмы. Научная новизна проекта основана на установлении роли дислокации в кинетике зарождения блистеров и формирование «пуха» в вольфраме при воздействии гелиевой плазмы и в создании модели образования «пуха» на поверхности вольфрама в зависимости от плотности дислокации.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жобаланған вакуумдық қондырғыға қажетті техникалық талаптар орнатылды. Вакуумдық жүйелердің әртүрлі элементтерінің сипаттамаларын оңтайлы жобалау және пайдалану үшін таңдау және өзара үйлестіру негізделген. Диверторлық плазманың сызықтық симуляторының конструкторлық құжаттамасы дайындалды. Сондай-ақ құжаттаманы зерделеу, электронды зеңбіректі, вакуумдық және электромагниттік жүйені құрастыру, жабдықтың жекелеген тораптарының жұмыс қабілеттілігін тексеру, жабдықты монтаждау, вакуумдық жүйені герметикалыққа сынау, іске қосу-баптау және жабдықты оңтайлы жұмыс режиміне шығару. Диверторлық плазманың шағын габаритті сызықтық симуляторы жиналды және сыналды. Жобаның ғылыми жаңалығы блистердің пайда болу кинетикасындағы дислокацияның рөлін анықтауға және гелий плазмасына ұшыраған кезде вольфрамда «мамықтың» қалыптасуына және дислокация тығыздығына байланысты вольфрам бетінде «мамықтың» пайда болу моделін жасауға негізделген.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Реализация данного проекта, направленного на решение материаловедческих задач ТЯР, в том числе КМТ, для Казахстана очень важна и необходима. Данный проект внесет вклад в пополнение надежной базы данных по диверторным материалам и другим элементам термоядерных установок, контактирующих с плазмой, а также по экспериментальному моделированию эффектов воздействия плазмы на поверхности диверторными материалами ТЯР.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ТЯР оның ішінде КМТ-нің материалтану міндеттерін шешуге бағытталған осы жобаны іске асыру Қазақстан үшін өте маңызды және қажет. Бұл жоба диверторлық материалдар және плазмамен жанасатын термоядролық қондырғылардың басқа элементтері бойынша, сондай-ақ плазманың бетіне әсер ету әсерлерін ТЯР диверторлық материалдарымен эксперименттік модельдеу бойынша сенімді дерекқорды толықтыруға үлес қосады.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : В рамках данного проекта предлагается создать малогабаритный линейный симулятор диверторной плазмы для изучения взаимодействия плазмы с материалом дивертора. Данная установка является весьма эффективной, поскольку позволяет оперативно проводить испытания кандидатных материалов дивертора, пополнять базу данных по разнообразным аспектам плазменно-поверхностного взаимодействия, проверять расчетные модели и отрабатывать диагностические методики.

Efficiency (in Kazakh) : Осы жоба шеңберінде плазманың дивертор материалымен өзара әрекеттесуін зерттеу үшін диверторлы плазманың шағын габаритті сызықтық симуляторын жасау ұсынылады. Бұл қондырғы өте тиімді, өйткені ол дивертордың кандидаттық материалдарын жедел сынақтан өткізуге, плазмалық-беттік өзара әрекеттесудің әртүрлі аспектілері бойынша мәліметтер базасын толықтыруға, есептеу модельдерін тексеруге және диагностикалық әдістерді жасауға мүмкіндік береді.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта могут быть применены в области управляемого термоядерного синтеза. Данный проект внесет вклад в пополнение надежной базы данных по материалам и другим элементам термоядерных установок, контактирующих с плазмой, а также по экспериментальному моделированию эффектов воздействия плазмы на поверхности конструкционных материалов ТЯР.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері басқарылатын термоядролық синтез саласында қолданылуы мүмкін. Бұл жоба плазмамен жанасатын термоядролық қондырғылардың материалдары мен басқа элементтері бойынша сенімді дерекқорды толықтыруға, сондай-ақ ТЯР құрылымдық материалдарының бетіне плазманың әсер ету әсерлерін эксперименттік модельдеу бойынша үлес қосады.