The object of research, development or design (in Russian) : 1) Коллекция яровой мягкой пшеницы САК, состоящая из 300 рекомбинантно-инбредных линий, полученных в результате скрещиваний между 24 стародавними и современными сортами с британским сортом Парагон; 2) 96 сортов и линий мягкой пшеницы, в т.ч. допущенных к использованию на территории Республики Казахстана; 3) 84 гибридных линий мягкой пшеницы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 1) Британдық Парагон сортымен 24 ескі және қазіргі сорттар арасындағы будандасу нәтижесінде алынған 300 рекомбинантты-инбредті линиялардан тұратын жаздық жұмсақ ТАК бидайының коллекциясы; 2) Жұмсақ бидайдың, оның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында пайдалануға рұқсат етілген 96 сорттары мен линиялары; 3) жұмсақ бидайдың 84 гибридті линиялары.

Aim of work (in Russian) : Идентификация ДНК-маркеров локусов количественных признаков (ЛКП) и специфических генов, ассоциированных с комплексом признаков, включая компоненты урожайности, качества зерна, устойчивости к ржавчинным болезням, на основе использования методологии сгруппированного ассоциативного картирования (САК) для яровой мягкой пшеницы Triticum aestivum L.

Aim of work (in Kazakh) : Triticum aestivum L. жаздық жұмсақ бидай үшін топтастырылған ассоциативті карталау (ТАК) әдістемесін пайдалану негізінде өнімділік, дән сапасы, тат ауруларына төзімділік компоненттерін қоса алғанда, сандық белгілер локустарының (СБЛ) ДНҚ-маркерлерін және белгілер кешенімен байланысты ерекше гендерді анықтау.

Методы исследования (на русском) : Выделение тотальной ДНК И РНК, электрофорез в 1,5% агарозном геле, генотипирование с использованием SNP маркеров, полногеномный анализ ассоциаций (ПГАА) САК популяций с использованием прикладных программ “STRUCTURE”, “TASSEL 5”. Полевые опыты, структурный анализ урожайности - по Доспехову (1985). Статистическая обработка данных – на основе корреляционно-регрессионного и кластерного анализа.

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ және РНҚ бөлу, 1,5% агарозды гельдегі электрофорез, SNP маркерлері негізінде генотиптеу, “STRUCTURE”, “TASSEL 5” қолданбалы бағдарламалар негізінде ТАК популяциялары ассоциацияларын толық геномдық талдау (АТГТ). Егістіктегі сынақтар, өнімділіктің құрылымдық талдауы – Доспехов (1985) әдісі бойынша жасалды. Мәліметтерді статистикалық өңдеу корреляциялық-регрессионды және кластерлік талдау негізінде жүзеге асырылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате экологических испытаний коллекции САК (300 рекомбинантно-инбредных линий (РИЛ) от скрещиваний между 24 стародавними и современными сортами с британским сортом Парагон), впервые проанализированной в полевых условиях Алматинской и Акмолинской областей, установлено, что средняя урожайность РИЛ превзошла урожайность образцов коллекции ИББР в Алматинской области и образцов НПЦЗХ в Акмолинской области. Коллекция мягкой пшеницы проанализирована по 480 фенологическим показателям в двух регионах Казахстана. Осуществлена оценка САК-популяции по 7 показателям качества зерна. 84 перспективных линий яровой пшеницы из НПЦЗХ им. А.И. Бараева генотипированы с использованием 4 специфических генов, связанных с качеством зерна. Осуществлена оценка устойчивости САК-популяции и местной коллекции яровой мягкой пшеницы к листовой, стеблевой и желтой ржавчинам в полевых условиях в 2 регионах. В результате полногеномного анализа ассоциаций с использованием данных генотипирования 10448 полиморфных SNP-маркеров и фенотипирования (компонентов урожайности и адаптивности) мягкой пшеницы впервые идентифицировано 143 ЛКП для условий Алматинской обл. и 289 ЛКП – для Акмолинской обл. Также были идентифицированы 92 ЛКП по показателям качества зерна и 89 ЛКП по устойчивости к ржавчинным болезням. Выделившиеся по результатам ПГАА 20 значимых SNP-маркеров, ассоциированных с адаптивностью и продуктивностью мягкой пшеницы в условиях Акмолинской области, конвертированы в KASP-маркеры.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алматы және Ақмола облыстарының егістік жағдайында алғаш рет талданған ТАК коллекциясының (британдық Парагон сортымен 24 ескі және қазіргі сорттар арасындағы будандасу нәтижесінде алынған 300 рекомбинантты-инбредті линиялар (RIL)) экологиялық сынақтарының нәтижесінде РИЛ орташа өнімділігі Алматы облысындағы ӨББИ коллекциясынан және Ақмола облысындағы АШҒӨО үлгілерінің өнімділігінен асып түскені анықталды. Жұмсақ бидай коллекциясы Қазақстанның екі өңірінде 480 фенологиялық көрсеткіштері бойынша талданды. Дән сапасының 7 көрсеткіші бойынша ТАК-популяциясын бағалау жүргізілді. А.И. Бараев атындағы АШҒӨО жаздық бидайдың 84 перспективті линиялары дән сапасының белгілерімен байланысты 4 спецификалық гендер бойынша генотиптелді. Жаздық жұмсақ бидайдың ТАК-популяциясының және жергілікті коллекцияның 2 облыстағы егістік жағдайында жапырақ, сабақ және сары таттарға төзімділігіне бағалау жүргізілді. Жұмсақ бидайдың 10448 полиморфты SNP-маркерлерінің генотиптеу және фенотиптеу (өнімділік компоненттері мен бейімделгіштік) деректерін пайдалана отырып, ассоциацияларды толық геномдық талдауы нәтижесінде алғаш рет Алматы облысы жағдайында –143 СБЛ және Ақмола облысы үшін – 289 СБЛ анықталды. Сондай-ақ дән сапасы бойынша 92 СБЛ және тат ауруларына төзімділігі бойынша 89 СБЛ анықталды. Ақмола облысы жағдайындағы жұмсақ бидайдың бейімделгіштігі мен өнімділігімен байланысты АТГТ нәтижелері бойынша анықталған 20 маңызды SNP-маркерлері KASP-маркерлеріне түрлендірілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция яровой мягкой пшеницы САК, состоящая из 300 рекомбинантно-инбредных линий, полученных в результате скрещиваний между 24 стародавними и современными сортами с британским сортом Парагон; 96 сортов и линий мягкой пшеницы, в т.ч. допущенных к использованию на территории Республики Казахстана; 84 гибридных линий мягкой пшеницы, выращенные в 2 регионах (север и юго-восток) Казахстана, оцененные по адаптивности, урожайности, качеству зерна, устойчивости к ржавчинным болезням. 143 ЛКП урожайности и адаптивности, идентифицированные в результате GWAS для условий Алматинской обл. и 289 ЛКП – для Акмолинской обл., 92 ЛКП по показателям качества зерна, и 89 ЛКП по устойчивости к ржавчинным болезням. 20 значимых SNP-маркеров, ассоциированных с адаптивностью и продуктивностью мягкой пшеницы в условиях Акмолинской области, конвертированные в маркеры класса KASP.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Британдық Парагон сортымен 24 ескі және қазіргі сорттар арасындағы будандасу нәтижесінде алынған 300 рекомбинантты-инбредті линиялардан тұратын жаздық жұмсақ ТАК бидайының коллекциясы; Жұмсақ бидайдың, оның ішінде Қазақстан Республикасының аумағында пайдалануға рұқсат етілген 96 сорттары мен линиялары; Қазақстанның 2 облысында (солтүстік және оңтүстік-шығыс) өсірілген бейімделгіштігі, өнімділік, дән сапасы, тат ауруларына төзімділігі бойынша бағаланатын жұмсақ бидайдың 84 гибридті линиялары. GWAS нәтижесінде анықталған өнімділік пен бейімделгіштіктің Алматы облысы жағдайлары үшін 143 СБЛ және Ақмола облысы бойынша 289 СБЛ, дән сапасы бойынша 92 СБЛ, тат ауруларына төзімділігі бойынша 89 СБЛ. Ақмола облысындағы жұмсақ бидайдың бейімделгіштігі мен өнімділігіне байланысты маңызды 20 SNP-маркерлері KASP класының маркерлеріне айналдырылды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Генетика, биотехнология, селекция и семеноводство зерновых культур.

Field of application (in Kazakh) : Генетика, биотехнология, дәнді дақылдардың селекциясы және тұқым шаруашылығы.