The object of research, development or design (in Russian) : 250 сортов и линий твердой пшеницы Triticum durum Desf., а также образцы родственных тетраплоидных видов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Triticum durum Desf. қатты бидайының 250 сорттары мен линиялары, сондай-ақ туыстық тетраплоидты түрлерінің үлгілері.

Aim of work (in Russian) : Идентифицировать локусы количественных признаков и создать новые KASP маркеры устойчивости твердой пшеницы к опасным болезням.

Aim of work (in Kazakh) : Қатты бидайдың қауіпті ауруларға төзімділігінің сандық белгілері локустарын анықтау және жаңа KASP маркерлерін жасау.

Методы исследования (на русском) : Выделение и очистка ДНК, электрофорез в 1 % агарозном геле, методы определения устойчивости пшеницы к грибным болезням, селекционные методы для определения фенологии, и структуры урожая, статистические методы с использованием прикладных программ TASSEL 5, GAPIT, STRUCTURE 2.3.4.

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ бөлу және тазарту, 1% агарозды гельде электрофорез, бидайдың саңырауқұлақ ауруларына төзімділігін анықтау әдістері, фенологияны және егіннің құрылымын анықтаудың селекциялық әдістері, TASSEL 5, GAPIT R, STRUCTURE 2.3.4 қолданбалы бағдарламаларын қолдана отырып статистикалық әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Анализ ювенильной устойчивости образцов коллекции твердой пшеницы к расам QHHSF, THMTF возбудителя стеблевой ржавчины (Puccinia graminis) и расам листовой ржавчины (TGTGT, TQTGT), проведенный в НИИПББ, позволил выявиить 25 образцов, иммунных к обеим расам Sr, 19 – к расам Lr. Линии KSI01, KSI11, KSI12, KSI13, сорта Алтайский янтарь, Назаровка устойчивы ко всем 4 расам. На стадии взрослого растения коллекция, выращенная в Алматинской области, также оценена по устойчивости к фузариозу колоса, желтой пятнистости и септориозу. Полученные данные использованы для полногеномного анализа ассоциаций (ПГАА). Впервые проведенный на основе фенотипических и генотипических данных ПГАА ювенильной устойчивости коллекции твердой пшеницы к Lr позволил идентифицировать 4 значимых SNP, ассоциированных с устойчивостью к расе TGTGT, 11 SNP, ассоциированных с устойчивостью к Sr (5 к QHHSF, 6 к THMTF). Идентифицировано 22 значимых SNP, связанных с устойчивостью на стадии взрослого растения к фузариозу колоса (1), желтой пятнистости (3) и септориозу (18 SNP на хромосомах 3А, 4А, 5B, 6А и 7А). В результате ПГАА по устойчивости к грибным болезням твердой пшеницы всего было идентифицировано 37 SNP-маркеров. Наибольшее количество идентифицированных SNP-маркеров локализовано на хромосоме 7А (9 SNP). Выделено 19 перспективных образцов, устойчивых к 3 грибным болезням (фузариоз колоса, желтая пятнистость и септориоз) в условиях Алматинской области, оцененные также по показателям продуктивности.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Биологиялық қауіпсіздік мәселелері ҒЗИ жүргізілген қатты бидай үлгілерінің QHHSF, THMTF сабақ таты (Puccinia graminis) расаларына және жапырақ таты расаларына (TGTGT, TQTGT) төзімділігін талдау екі Sr расаларына да иммунды 25 үлгіні, Lr расаларына 19 үлгіні анықтады. KSI01, KSI11, KSI12, KSI13 линиялары, Алтайский янтарь, Назаровка сорттары барлық 4 расаға төзімді. Алматы облысында өсірілген ересек өсімдік сатысындағы коллекция да масақ фузариозына, сары дақтылық пен септориозға төзімділігі бойынша жіктелді. Алынған деректер ассоциацияларды толық геномдық талдау (АТГТ) үшін пайдаланылды. Фенотиптік және генотиптік деректерге сүйене отырып, қатты бидай коллекциясының Lr ювенильды төзімділігі АТГТ TGTGT расасына төзімділікпен байланысты 4 маңызды SNP, Sr төзімділігімен байланысты 11 SNP (QHHSF 5, THMTF 6) анықтауға мүмкіндік берді. Сондай-ақ ересек өсімдік сатысында масақ фузариозы (1), сары дақтылық (3) және септориозға (3A, 4A, 5B, 6A және 7A хромосомаларында 18 SNP) төзімділікпен байланысты 22 маңызды SNP анықталды. АТГТ нәтижесінде қатты бидайдың саңырауқұлақ ауруларына төзімділігі үшін 37 SNP-маркері анықталды. Анықталған SNP-маркерлерінің ең көп саны 7A хромосомасында локализацияланған (9 SNP). Алматы облысы жағдайында зерттелген, үш саңырауқұлақ ауруларына (масақ фузариозы, сары дақтылық және септориоз) төзімділікті көрсеткен 19 перспективалы сорт үлгілері анықталды, сондай-ақ өнімділік көрсеткіштерімен де сипатталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция, состоящая из 250 образцов твердой пшеницы, охарактеризованная по устойчивости к болезням на стадиях проростков и взрослого растения и продуктивности; 25 перспективных образцов твердой пшеницы, иммунных к листовой и стеблевой ржавчинам на стадии проростков (ювенильная устойчивость); 19 перспективных образцов, устойчивых к 3 грибным болезням (фузариоз колоса, желтая пятнистость и септориоз); 37 SNP-маркеров, ассоциированных с устойчивостью к болезням твердой пшеницы.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жас және ересек өсімдіктер кезеңдерінде ауруға төзімділігі және өнімділігі бойынша сипатталған 250 қатты бидай үлгілерінен тұратын коллекция; жапырақ пен сабақтың татына қарсы иммунитеті бар жас өсімдік кезеңіндегі (ювенильдік төзімділік) 25 перспективті қатты бидай үлгілері; 3 саңырауқұлақ ауруларына (фузариоз, сары дақ және септориоз) төзімді 19 перспективті үлгі; қатты бидай ауруларына төзімділікпен байланысты 37 SNP маркерлері.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : генетика, биотехнология, фитопатология, селекция зерновых культур.

Field of application (in Kazakh) : генетика, биотехнология, фитопатология, дәнді дақылдар селекциясы.