The object of research, development or design (in Russian) : Коммерческие сорта и перспективные линии озимой и яровой пшеницы, возделываемые в Казахстане.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстанда өсірілетін күздік, жаздық бидайдың коммерциялық сорттары мен перспективалық линиялары.

Aim of work (in Russian) : Мониторинг развития болезней для определения уровня опасности возбудителей бурой и желтой ржавчины и болезней листовых пятнистостей пшеницы.

Aim of work (in Kazakh) : Қоңыр және сары тат қоздырғыштарының және бидай жапырақты таттары ауруларының қауіптілік деңгейін анықтау үшін аурулардың даму мониторингі.

Методы исследования (на русском) : Мониторинг пиренофороза - по Saari, Prescott (1975), мониторинг видов ржавчины (Койшыбаев, 2018); оценка устойчивости к ржавчине - Roelfs et al.,1992.

Методы исследования (на казахском) : Пиренофороздың мониторингі – Saari, Prescott (1975), тат түрлерінің мониторингі (Қойшыбаев, 2018); татқа төзімділікті бағалау - Roelfs et al., 1992 бойынша жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате мониторинга, проведенного в Костанайской области в 2021 году, выявлены сорта Казахстанская раннеспелая и Омская 36 с высоким индексом распространения патогена P. recondita. Наибольший интерес представляют сорта Айна, Фантазия, Асангали-20, Карабалыкская 70 и Тәуелсіздік 20, показали высокую устойчивость к бурой ржавчине. Определение ареала распространения и вредоносности бурой ржавчины Р. recondita в Костанайской области показало значительную вредоносность этого заболевания. Большинство сортов пшеницы неустойчивы к пиренофорозу (P. tritici-repentis), уровень распространения патогена варьировал в пределах 38-78%, а развитие составило 2-6,1%. Мониторинг, проведенный в 2021 г. в Алматинской области, не выявил распространение желтой ржавчины P. striiformis и степень поражения. Ареал распространения, развития и вредоносности возбудителей пиренофороза P. tritici-repentis в Алматинской области был значительным и достигал 72-92% на широко возделываемых сортах озимой пшеницы. В результате изучения перспективных линий пшеницы в Алматинской и Костанайской областях отобрано 14 высокоурожайных и устойчивых к болезням образцов пшеницы. Опубликовано 2 статьи, в т.ч., 1 статья в журнале Euphytica, входящая в БД Web of Science Q2, IF 1.64, процентиль Scopus 84 и 1 статья в сборнике международной конференции.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2021 жылы Қостанай облысында жүргізілген мониторинг нәтижесінде Қазақстанская раннеспелая және Омская 36 сорттарында P. recondita патогеннің таралуының жоғары индексі анықталды. Қоңыр татқа төзімділігі жоғары Айна, Фантазия, Асанғали-20, Қарабалық 70 және Тәуелсіздік 20 сорттары үлкен қызығушылық тудырады. Қостанай облысында P. recondita таралу аймағы мен зияндылығын анықтау бұл аурудың айтарлықтай зияндылығын көрсетті. Бидай сорттарының көпшілігі пиренофорозға төзімді емес, қоздырғыштың таралу деңгейі 38-78% шегінде өзгеріп, дамуы 2-6,1% құрады. 2021 жылы Алматы облысында жүргізілген мониторинг P. striiformis сары татының таралуын және зақымдану дәрежесін анықтаған жоқ. Пиренофороздың қоздырғыштары P. tritici-repentis таралуы, дамуы және зияндылығы Алматы облысында айтарлықтай болып, күздік бидай сорттарында 72-92%-ға жетті. Алматы және Қостанай облыстарында бидайдың перспективті линияларын зерттеу нәтижесінде, өнімділігі жоғары және ауруға төзімді 14 бидай үлгілері іріктеліп алынды. Екі публикация жарияланды – 1 мақала Web of Science дерек қорында Q2, IF 1.64, Scopus 84 процентиль (Euphytica. 2021; 217, 97; DOI.org/10.1007/s10681-021-02822-y) және халықаралық конференция материалдарының жинағында 1 мақала жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В качестве перспективного материала в селекции на устойчивость к болезням рекомендуется использовать отобранные 9 высокоурожайных линий пшеницы из Алматинской и 5 сортов из Костанайской области, которые проявляли устойчивость к болезням. Необходимо продолжить исследования для подтверждения результатов на независимых генетических фонах, чтобы можно было использовать идентифицированные носители устойчивости к болезням в селекции.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Селекцияда тат ауруларына төзімді перспективалық материал ретінде Алматы облысынан іріктелініп алынған 9 перспективалық бидай линиясы және ауруларға төзімділік көрсеткен Қостанай облысынан 5 бидай линиясы ұсынылады. Нәтижелерді тәуелсіз генетикалық фондарда растау үшін, зерттеулерді жалғастыру қажет, ол селекция саласындағы қоңыр татқа төзімді идентификацияланған тасымалдауышыларды қолдану үшін қажет.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Использование устойчивых к болезни сортов пшеницы принесет прибыль, равную 20%-ной стоимости продукции.

Efficiency (in Kazakh) : Ауруға төзімді бидай сорттарын пайдалану өнімнің 20% құнына тең пайда әкеледі.

Field of application (in Russian) : Селекция растений и фитопатология.

Field of application (in Kazakh) : Өсімдіктер селекциясы және фитопатология.