The object of research, development or design (in Russian) : Пигменттер ретінде, сонымен қатар техниканың және өнеркәсіптің басқа да салаларында кеңінен пайдаланылатын титан және темір қосылыстарын алудың электрохимиялық әдістері

The object of research, development or design (in Kazakh) : Электрохимические способы получения соединений железа и титана, находящих широкое применение в качестве пигментов, а также и в других разных отраслях техники и промышленности

Aim of work (in Russian) : Исследование электрохимического поведения титана в водных растворах хлористоводородной кислоты методом снятия циклических поляризационных кривых и методом электролиза при поляризации переменным током промышленной частоты. Изучение условии формирования соединений титана. Изучение условии формирования соединений железа при поляризации железного электрода переменным током.

Aim of work (in Kazakh) : Титанның хлорсутек қышқылындағы электрохимиялық қасиеттерін циклді поляризациялық қисықтар түсіру арқылы және өндірістік жиіліктегі айнымалы ток әсерімен жүретін электролиз әдісімен зерттеу. Титан қосылыстарының түзілу жағдайларын зерттеу. Темір электродын айнымалы ток әсерімен поляризациялау кезінде түзілетін темір қосылыстарының қалыптасу жағдайларын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Электролиз под действием переменного тока, в выпрямлении которого нет необходимости. Электролиз с биполярными электродами. Электролиз с использованием двух полупериодов переменного тока. Метод снятия циклических поляризационных кривых. Идентификация полученных соединений физико-химическими методами (рентгенофазовый и электронно-микроскопический анализ)

Методы исследования (на казахском) : Түзетуді қажет етпейтін айнымалы ток әсерімен жүретін электролиз. Биполярлы электродтарды пайдаланып, айнымалы ток әсерімен жүретін электролиз. Айнымалы токтың екі жартылай периодын бір уақытта пайдалана отырып жүргізілетін электролиз. Циклді поляризациялық қисықтар түсіру. Алынған қосылыстарды физика-химиялық әдістермен зерттеу (рентгенфазалық және электрондық-микроскопиялық анализ).

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые установлены закономерности растворения устойчивого к агрессивным средам металла – титана - в хлористоводородной кислоте при поляризации переменным током промышленной частоты с высокими выходами по току с образованием хлоридов трех- и четырехвалентного титана. Впервые показана возможность саморастворения титана в хлористоводородной кислоте после предварительной поляризации переменным током промышленной частоты. Впервые установлены закономерности растворения железа при поляризации переменным током промышленной частоты в растворах серной, соляной кислоты и в растворе хлорида натрия с высокими выходами по току с образованием сульфатов, хлоридов, гидроксидов и оксидов железа. Впервые показана возможность использования биполярных электродов при электролизе переменным током и показана возможность использования одновременно двух полупериодов переменного тока. Выявлено, что при этом процесс интенсифицируется в 1,6-3 раза. На основе этих явлений показана возможность синтеза соединений титана и железа при поляризации переменным током промышленной частоты при комнатной температуре.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет кез келген агрессивті ортада тұрақты болып табылатын металдың – титанның – айнымалы ток әсерімен хлорсутек қышқылында өзінің үш және төрт валентті хлоридтерін түзе отырып, жоғары ток бойынша шығыммен еритіні айқындалды. Алғаш рет алдын ала айнымалы токпен поляризацияланған титанның хлорсутек қышқылында өздігінен еритіні айқындалды. Алғаш рет темір электродының күкірт, хлорсутек қышқылдарында және натрий хлориді ерітіндісінде айнымалы ток әсерімен жоғары ток бойынша шығыммен темір сульфаттарын, хлоридтерін, гидроксидтерін, оксидтерін түзе еритіні анықталды. Алғаш рет айнымалы ток әсерімен жүретін электролиз кезінде биполярлы электродтарды пайдалану мүмкіндігі және айнымалы токтың екі жартылай периодтарын бір уақытта пайдалану мүмкіндіктері айқындалды. Осы кезде процестің 1,6-3 есеге дейін қарқындалатыны анықталды. Осы құбылыстар негізінде титанның және темірдің қосылыстарын өндірістік жиіліктегі айнымалы ток әсерімен бөлме температурасында синтездеуге болатыны көрсетілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Установлено, что при поляризации переменным током промышленной частоты осуществляется растворение устойчивого к агрессивным средам и к анодной поляризации металла – титана – в растворах хлористоводородной кислоты. Показано, что при предварительной поляризации переменным током происходит саморастворение титана в хлористоводородной кислоте. Установлена возможность использования биполярных электродов при электролизе переменным током. Установлена возможность одновременного использования двух полупериодов переменного тока. Полученные результаты позволили разработать способы получения ряда соединений титана и железа, которые находят широкое применение в различных отраслях техники и промыленности и в медицине.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Өндірістік жиіліктегі айнымалы токпен поляризациялау нәтижесінде агрессивті орталарда және анодты поляризацияда тұрақты болып табылатын металдың – титанның хлорсутек қышқылында еритіні айқындалды. Тіпті айнымалы токпен алдын-ала поляризацияланған титанның хлорсутек қышқылында өздігінен еритіні анықталды. Айнымалы токпен поляризациялау кезінде биполярлы электродарды пайдалану және айнымалы токтың екі жартылай периодтарын бір уақытта пайдалану – осының бәрі конструктивті және технико-экономикалық көрсеткіштер болып табылаы. Алынған нәтижелер негізінде титанның және темірдің техника мен өнеркәсіптің көптеген салаларында, медицинада қолданысқа ие болып жүрген бірқатар қосылыстарын синтездеу әдістері жасалды.

Level of implementation (in Russian) : Полученные соединения титана применяются в качестве восстановителей в химических реакциях и в качестве исходных реагентов при синтезе других соединений

Level of implementation (in Kazakh) : Зерттеулер нәтижесінде синтезделген титан қосылыстары химиялық реакцияларда тотықсыздандырғыштар ретінде және басқа қосылыстар алу кезінде бастапқы шикізат ретінде пайдаланылады.

Efficiency (in Russian) : Процессы, протекающие при поляризации переменным током промышленной частоты эффективнее, чем процессы, протекающие при поляризайии постоянным током. Причиной этого является то, что при поляризации переменным током, благодаря тому, что имеет место смена направления тока, явление пассивации исключается. В этой связи металлы растворяются в водных растворах с высокими выходами по току. К тому же в некоторых случаях происходит саморастворение металла после предварительной поляризации переменным током. Повышению эффективности способствовало также применение при электролизе биполярных электродов и одновременное применение двух полупериодов переменного тока. Установлено, что производительность процессов при этом возрастает в 1,6-3 раза. К эффективности можно отнести и то, что практически все предлагаемые процессы протекают при комнатной температуре без особых затрат элекроэнергии.

Efficiency (in Kazakh) : Айнымалы токпен поляризациялау арқылы жүретін процестер тұрақты токтың әсерімен жүретін процестерге қарағанда тиімдірек болып табылады, себебі айнымалы ток әсері кезінде ток өз бағытын жиі өзгертіп тұрады да , пассивтелу құбылысы орын алмайды. Осыған байланысты металдар сулы ерітінділерде жоғары ток ток бойынша шығыммен ериді. Оның үстіне кейбір жағдайларда металдар айнымалы токпен алдын-ала поляризациялағаннан кейін өздігінен де ериді. Тиімділіктікті арттыруға электролиз кезінде биполярлы электродтарды пайдалану және бір уақытта айнымалы токтың екі жартылай периодтарын пайдалану да ықпал етті. Бұл кезде процестердің өнімділіг 1,6-3 есе артақаны анықталды. Тиімділікке ұсынылып отырған процестердің барлығы дерлік артық энергия шығынынсыз бөлме температурасында өткізілетінін де жатқызуға болады.

Field of application (in Russian) : Химические лаборатории, лако-красочная промышленность, медицина, пищевая индустрия

Field of application (in Kazakh) : Химиялық лабораториялар, лак-бояу өнеркәсібі, медицина, тағам индустриясы