The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является растительный покров территории Семипалатинского испытательного полигона.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Семей сынақ полигоны аумағының өсімдік жамылғысы зерттеу объектісі болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Основная цель НИР на 2021 г. – продолжить исследования по получению данных содержания и параметров накопления радионуклидов в растениях, результатов дешефрирования сенокосов и пастбищ и расчета среднего содержания радионуклидов в растениях, построение карт радиоактивного загрязнения растительного покрова; получение данных содержания радионуклидов в растениях и почвах, физико-химических свойств почв и форм нахождения в них радионуклидов.

Aim of work (in Kazakh) : 2021 жылға арналған ҒЗЖ негізгі мақсаты – өсімдіктердегі радионуклидтердің құрамы мен жинақталу параметрлерінің деректерін, шабындықтар мен жайылымдарды дешифрлеу нәтижелерін және өсімдіктердегі радионуклидтердің орташа құрамын есептеу, өсімдік жамылғысының радиоактивті ластану карталарын жасау; өсімдіктер мен топырақтардағы радионуклидтердің құрамының деректерін, топырақтың физикалық-химиялық қасиеттерін және олардан радионуклидтердің формаларын анықтау бойынша зерттеулерді жалғастыру.

Методы исследования (на русском) : Для исследований применены эмпирические, теоретические и общелогические методы и приемы исследования, которые включали эксперимент (полевой и лабораторный), непосредственное и опосредованное наблюдение, описание, измерение, расчеты, сравнение, дедукцию, формализацию и системный подход.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу үшін экспериментті (далалық және лабораториялық), тікелей және жанама бақылауды, сипаттауды, өлшеуді, есептеулерді, салыстыруды, шығаруды, ресімдеуді және жүйелік тәсілді қамтитын эмпирикалық, теориялық және жалпы логикалық әдістер мен зерттеу әдістері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Продолжено дешифрирование сенокосов и пастбищ. Выявлено, что Кн в местах проведения экскавационных испытаний на площадке «Телкем» в среднем на порядок выше, чем для эпицентров наземных ядерных испытаний и наиболее близки к Кн для условно «фоновых» территорий СИП. Диапазоны значений Кн 137Cs и 90Sr по «следу» радиоактивных выпадений от экскавационного испытания в скважине 101 на площадке «Сары-Узень» составляют по одному порядку, 241Am – два порядка, а 239+240Pu достигает трех. Отмечено увеличение подвижности 137Cs вдоль «следов» выпадений по мере удаления от эпицентров взрывов, а также уменьшение прочносвязанной формы 241Am по «следу» от испытания в скважине 101, что, в свою очередь, может быть причиной повышения Кн 241Am для данной территории. Также определено, что максимальное накопление в растениях, выращенных на почвенных образцах с площадки П-2, характерно для 90Sr, что связано с его высокой миграционной способностью, с площадки «4а» – для 241Am.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Шабындықтар мен жайылымдарды дешифрлеу жалғастырылды. «Телкем» алаңында экскавациялық сынақтар жүргізу орындарындағы Жк жерүсті ядролық сынақтардың эпицентрлеріне қарағанда орта есеппен біршама жоғары және ССП шартты «фондық» аумақтары үшін Жк неғұрлым жақын екені анықталды. 137Cs және 90Sr Жк мәндерінің диапазондары «Сары-Өзен» алаңындағы №101 ұңғымада экскавациялық сынаудан кейінгі радиоактивті түсулердің «ізі» бойынша бір есе, 241Am – екі есе, ал 239+240Pu үш есеге жетеді. Жарылыстардың эпицентрлерінен алыстаған сайын түсу «іздері» бойында 137Cs қозғалғыштығының артуы, сондай-ақ №101 ұңғымадағы сынақтан кейінгі «із» бойынша 241Am тығыз байланысқан формасының азаюы байқалды, бұл өз кезегінде осы аумақ үшін 241Am Жк жоғарылауына себеп болуы мүмкін. Сондай-ақ, П-2 алаңының топырақ үлгілерінде өсірілген өсімдіктерде максималды жиналу 90Sr-ге тән екені анықталды, бұл оның жылыстау қабілетінің жоғарылауымен, «4а» алаңынан – 241Am үшін.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Полученные данные в определенной степени могут быть экстраполированы для территорий, загрязненных вследствие деятельности предприятий ядерного топливного цикла, а также проведения ядерных испытаний и техногенных аварий (в том числе на Чернобыльской АЭС и Фукусиме) и могут стать научным обоснованием при принятии решений по использованию и реабилитации данных территорий.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған деректер ядролық отындық циклы кәсіпорындарының қызметі, сонымен қатар, ядролық сынақтар жүргізу мен техногенді апаттар (оның ішінде Чернобыль АЭС мен Фукусимадағы) салдарынан ластанған аумақтар үшін белгілі бір дәрежеде экстраполяциялануы мүмкін және аталған аумақтарды пайдалану және реабилитациялау жөніндегі шешімдер қабылдау кезінде ғылыми негіздеме болуы мүмкін.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Обмен полученными данными по мониторингу СИП с международной общественностью будет полезным, так как повысит эффективность борьбы с возможными последствиями радиоактивного загрязнения, которое может произойти в результате аварийных ситуаций на ядерных объектах в других странах.

Efficiency (in Kazakh) : Халықаралық қауымдастықпен ССП мониторингі туралы алынған мәліметтермен алмасу пайдалы болады, өйткені бұл басқа елдердегі ядролық қондырғылардағы төтенше жағдайлар нәтижесінде туындауы мүмкін радиоактивті ластанудың ықтимал салдарымен күрестің тиімділігін арттырады.

Field of application (in Russian) : Проведенные исследования позволят провести оценку качественного и количественного содержания техногенных радионуклидов в растительном покрове на территории СИП, в полной мере оценить возможность его использования в сельскохозяйственных нуждах. Изучение загрязнения радионуклидами бывших испытательных площадок позволит разработать рекомендации по проведению реабилитационных работ обследованных участков, а также схожих территорий со сложной радиационной обстановкой.

Field of application (in Kazakh) : Өткізілген зерттеулер, ССП аумағындағы өсімдік жамылғысында техногендік радионуклидтердің сапалық және мөлшерлік құрамына бағалау жасауға және оны ауыл шаруашылығының қажеттіліктеріне пайдалану мүмкіндігін толықтай түрде бағалауға мүмкіндік береді. Радионуклидтермен ластануын зерттеу зерттелген аумақты, сондай-ақ күрделі радиациялық ахуалы бар ұқсас аумақтарды пайдалану бойынша ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік береді.