The object of research, development or design (in Russian) : Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk (Caryophyllaceae Juss), эндемичный вид флоры Казахстана, супер-продуцент тритерпеновых сапонинов с высокими поверхностно-активными свойствами и широким спектром фармакологической активности.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан флорасының эндемик түрі Allochrusa gypsophiloides (Regel) Schischk (Caryophyllaceae Juss ), беттік белсенді қасиеттері жоғары және фармакологиялық белсенділіктер аясы кең үштерпенді сапониндердің үздік өндірушісі.

Aim of work (in Russian) : Разработка научных и биотехнологических основ продуцирования in vitro вторичных метаболитов в культуре адвентивных корней Allochrusa gypsophiloides – ценного продуцента медицинского и технического сапонина.

Aim of work (in Kazakh) : Медициналық және техникалық сапониннің бағалы өндірушісі түркістандық сабын тамырдың Allochrusa gypsophiloides in vitro жағдайдағы адвентивті тамырлар дақылдарында екінші реттік метаболиттерді өндірудің ғылыми және биотехнологиялық негіздерін дайындау

Методы исследования (на русском) : Биотехнологические, физиолого-биохимические и фитохимические.

Методы исследования (на казахском) : Биотехнологиялық, физиология-биохимиялық және фитохимиялық әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Проведено введение in vitro, микроклональное размножение исходного материала и впервые получены клоновые культуры корней от высокопродуктивных линий ТМК из 15 точек природных популяций на юге Казахстана. Разработана оптимальная схема проведения поэтапных работ по микроклональному размножению исходного семенного и вегетативного материала с продолжительность цикла масс-клонирования -7 месяцев. Получена первичная культура изолированных корней от проростков и от укорененных побегов in vitro с продолжительностью культивирования, 1,5 месяца. Установлена общая динамика прироста биомассы: увеличение биомассы - на 40-50 дни культуры с дальнейшим снижением. Превышение прироста на ИМК и НУК к контролю - 214 % с более ранним индуцирующим действием ИМК. Выявлено, что характерный порядок накопления метаболитов (углеводы>сапонины>фенолы>флавоноиды) in vitro сохранялся, но на их уровень влиял гормональный состав среды. Превышение содержания сапонинов составило в 2 раза (в контроле) и в 3 раза (на НУК и ИМК) по отношению к их уровню в экстрактах из нативных корней. Внесение в среду ИМК стимулировало максимальное накопление сапонинов в биомассе с активным их выделением в среду и вызывало снижение уровня флавоноидов в биомассе за счет их экссудации в среду. Выявлено избирательное накопление фенолов и флавоноидов in vitro к их уровню в нативных корнях: в среде с НУК - превышение фенолов в 3 раза, в контроле – флавоноидов в 4,5 раза.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Түркістандық сабынтамырдың Оңтүстік Қазақстандағы табиғи популяциясының 15 орынынан жиналған өнімділігі жоғары бағалы линияларының бастапқы материалын in vitro енгізу, микроклонды көбейту және тамырлардың клондық дақылдары алғаш рет алынды. Тамырларды жаппай клондау циклының ұзақтығы 7 ай болатын бастапқы тұқымдық және вегетативті материалды микроклонды көбейту бойынша кезеңдік жұмыстарды жүргізудің оңтайлы сызбасы жасалды. Дақылдау ұзақтығы 1,5 ай болатын оқшауланған тамырлардың бірінші реттік дақылдары in vitro өскіндерден және тамырланған асептикалық өркендерден алынды. Биомасса өсуінің жалпы динамикасы анықталды: биомассаның максималды ұлғаюы 40-50-күндері және екінші айда біртіндеп азаяды. ИМҚ, НСҚ қосылған орталарда бақылауға санағанда өсудің артуы 214% және ИМҚ ынталандырғыш әсері ерте байқалды. Метаболиттерге тән жинақталу реті in vitro сақталатыны анықталды, бірақ олардың деңгейіне ортаның гормондық құрамы әсер етті. Табиғи тамырлармен салыстырғанда дақылдарда сапониндер мөлшері 2 (бақылауда) және 3 есе (НСҚ, ИМҚ) артты. Ортаға ИМҚ қосу биомассада сапониндердің максималды жинақталуын ынталандырды, жинақталған сапониндер ортаға белсенді бөлініп шықты және ортаға бөлініп шығуының әсері биомассадағы флавоноидтар деңгейінің төмендеуіне алып келді. Фенолдардың және флавоноидтардың табиғи тамырлармен салыстырғанда дақылдарда таңдамалы жинақталуы анықталды: НСҚ қосылған ортада – фенолдар 3 есе, бақылауда – флавоноидтар 4,5 есе артты.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Повышение уровня вторичных метаболитов в культуре адвентивных корней ТМК: сапонинов в 3 раза на среде с ИМК/НУК, фенолов - 3 раза на среде с НУК и флавоноидов – в 4,5 раза на контрольной среде, по отношению к их содержанию в экстрактах из нативных корней.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : ТСТ-дың адвентивті тамырлар дақылдарында екінші реттік метаболиттердің деңгейінің жоғарылауы: табиғи тамырлардан алынған экстракттардағы мөлшерімен салыстырғанда ИМҚ/НСҚ қосылған ортада сапониндер 3 есе, НСҚ қосылған ортада фенолдар 3 есе және бақылау ортасында флавоноидтар 4,7 есе жоғары.

Level of implementation (in Russian) : Впервые получены клоновые культуры адвентивных корней ТМК от 15 исходных высокопродуктивных линий ТМК из природных популяций в качестве перспективных источников вторичных метаболитов

Level of implementation (in Kazakh) : ТСТ-дың табиғи популяциясынан екінші реттік метаболиттердің перспективті көзі ретіндегі бастапқы 15 жоғары өнімді линияларынан адвентивті тамырлардың клондық дақылдары алғаш рет алынды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность разработки определяется массовым тиражированием ценного исходного материала ТМК методом культуры тканей (1:100 за три пассажа) и получением корневой биомассы in vitro, обладающей способностью к активному росту и повышенному накоплению биологически активных метаболитов на индуцирующих средах.

Efficiency (in Kazakh) : ТСТ-дың бағалы бастапқы материалын ұлпа дақылдары әдістері арқылы жаппай тираждаумен (3 пассажда 1:100) және ынталандырушы орталарда белсенді өсу қабілетіне ие, биологиялық белсенді метаболиттер көп жинақталатын in vitro тамырлар биомассасын алумен анықталады

Field of application (in Russian) : Биотехнология, фармацевтика

Field of application (in Kazakh) : Биотехнология, фармацевтика