The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются аустенитные стали AISI304, 12Х18Н10Т, AISI316LN и армко-железо.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері AISI304, 12Х18Н10Т, AISI316LN аустениттік болаттар және армко-темір болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель работы — исследовать физико-механические свойства и изменения структуры, которые определяют пластичность высоокооблученных сталей в диапазоне температур -60÷650⁰С.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты — -60÷650⁰С. температуралар ауқымында жоғары сәулелендірілген болаттардың пластикалылығын анықтайтын құрылымның физика-механикалық қасиеттері мен өзгерістерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования: оптическая металлография, магнитометрия, просвечивающая микроскопия высокого разрешения, фрактография, микротвердость, одноосное растяжение, цифровая корреляция изображений.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыста қолданылатын әдістер: оптикалық металлография, магнетометрия, ажыратымдылығы жоғары жарықтандырушы микроскопия, фрактография, микроқаттылық, бір осьті созу, сандық кескін корреляциясы.

Obtained results and novelty (in Russian) : Основные результаты за 2021 год выполнения проекта и их новизна:  в активной зоне реактора ВВР-К были облучены 180 образцов аустенитных сталей, рассчитаны флюенсы нейтронов;  были исследованы особенности микроструктуры и микротвердость облученных нейтронами аустенитных сталей до механических испытаний. Показано, что в стали 12Х18Н10Т, облученной в реакторе БН-350 наблюдается пористость, большое количества хрупкой ОЦК фазы на границах зерен.  проведены механические испытания аустенитных нержавеющих сталей 12Х18Н10Т и AISI 304, облученных нейтронами до 0,05 сна. Определены механические характеристики, рассчитаны кинетические параметры мартенситного превращения.  были проведены механические испытания Армко-железа и стали 304 в диапазоне температур от комнатной до 650°С с целью исследования процесса динамического деформационного старения. Показано, что нейтронное облучение приводит к подавлению процесса динамического деформационного старения.  было установлено, что добавление легирующих элементов (азот и марганец) эффективно упрочняет аустенитную сталь AISI 316.  были исследованы особенности микроструктуры и микротвердость облученных нейтронами аустенитных сталей после механических испытаний.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Жылғы жобаның орындалған негізгі нәтижелері және олардың жаңалығы:  ССР-Қ реакторында 170 үлгі сәулелендірілетін болды; нейтронды флюенттер есептелді;  механикалық сынақтарға дейін нейтронды сәулеленген аустенитті болаттардың микроқұрылымы мен микроқаттылығының ерекшеліктері зерттелді. BN-350 реакторында сәулелендірілген 12Х18Н10T болатының астық шекарасында кеуектілігі мен үлкен мөлшерде сынғыш фаза бар екендігі көрсетілген;  0,05 дпа дейін нейтронмен сәулелендірілген 12X18H10T және AISI 304 аустенитті баспайтын болаттардың механикалық сынақтары жүргізілді. Механикалық сипаттамалар анықталады, мартенситтік түрленудің кинетикалық параметрлері есептеледі;  динамикалық деформациялық ескірудің процесін зерттеу мақсатында Армко-темір және 304 болаттың механикалық сынақтары бөлме температурасынан 650 ° C дейінгі температура диапазонында жүргізілді. Нейтронды сәулелену динамикалық деформациялық ескірудің процесінің басылуына әкелетіні көрсетілген;  легирлеуші элементтердің (азот пен марганец) қосылуы AISI 316 аустенитті болатты тиімді түрде күшейтетіні анықталды;  Механикалық сынақтарға кейін металдардың микроқұрылымдары мен микроқаттылығын зерттеузерттеу сынақтары жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Для реализации научного проекта была проведены мероприятия, необходимые для осуществления поставленной цели: проведение экспериментов , сопоставление и анализ результатов, проведение семинаров и пр. Определены механические характеристики аустенитных сталей, кинетические параметры мартенситного γ→α'-превращения, выявлена связь с исходной структурой материалов. В результате осуществления работ по проекту в 2021 году имеется 4 публикации, две из которых входят в Web of Science.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми жобаны жүзеге асыру үшін алға қойылған мақсатқа жету үшін қажетті іс-шаралар жүргізілді: эксперименттер жүргізу, нәтижелерді салыстыру және талдау, семинарлар өткізу және т.б. Аустениттiк болаттың механикалық сипаттамалары, мартенситтік γ→α'-түрлендірудің кинетикалық параметрлері анықталды, материалдардың бастапқы құрылымымен байланыс айқындалды. Жоба бойынша жұмыстарды жүзеге асыру нәтижесінде 2021 жылы 4 басылым бар, оның екеуі Web of Science жүйесіне енгізілген.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Полученные экспериментальные данные будут использованы для разработки структуры и элементного состава перспективных радиационно-стойких сталей, а также создания новых режимов эксплуатации как в Казахстане, так и по всему миру. Анализ полученных экспериментальных результатов позволяет: 1. Лучше понять природу структурно-фазовых превращений при нейтронном облучении и деформации метастабильных аустенитных сталей. 2. Оценить их влияние на физико-механические свойства материалов и устойчивость пластического течения. 3. Точнее прогнозировать работоспособность конструкционных сталей существующих реакторных установок при продлении срока службы на 20 лет и выше.

Field of application (in Kazakh) : Алынған эксперименттік деректер перспективалық радиациялық-бекемді болаттардың құрылымы мен элементтік құрамын әзірлеу, сондай-ақ Қазақстанда және бүкіл әлемде пайдаланудың жаңа режимдерін құру үшін пайдаланылатын болады. Алынған эксперимент нәтижелерін талдау мыналарға мүмкіндік береді: 1. Метатұрақты аустениттік болаттардың нейтрондық сәулеленуі және деформациясы кезіндегі құрылымдық-фазалық өзгерістердің табиғатын жақсырақ түсіну. 2. Материалдардың физикалық-механикалық қасиеттеріне және пластикалық ағынның тұрақтылығына олардың әсерін бағалау. 3. Қолданыстағы реакторлық қондырғылардың құрылымдық болаттарының қызмет ету мерзімін 20 және одан да көп жылға ұзарта отырып, жұмысқа жарамдылығын болжау дәлірек болады.