The object of research, development or design (in Russian) : Социальная ответственность обучающихся

The object of research, development or design (in Kazakh) : Білім алушылардың әлеуметтік жауапкершілігі

Aim of work (in Russian) : изучение социальной ответственности обучающихся в условиях профессиональной подготовки в вузах Западного Казахстана

Aim of work (in Kazakh) : Батыс Қазақстанның жоғары оқу орындарында кәсіптік даярлық жағдайында білім алушылардың әлеуметтік жауапкершілігін зерделеу

Методы исследования (на русском) : Теоретические, эмпирические (научно-теоретический анализ, диагностика, обобщение, выводы)

Методы исследования (на казахском) : Теориялық және эмпирикалық (ғылыми-теориялық талдау, диагностика, қорыту, қорытындылар)

Obtained results and novelty (in Russian) : Сбор материалов по изучаемой тематике в информационных базах Scopus, Google Scholar, PubMed. Уточнение основных понятий исследования «ответственность» (внешний и внутренний регулятор поведения личности, позволяющий ей гармонично и полноценно взаимодействовать с окружающим миром), «социальная ответственность» (интегральное качество личности, играющее важную роль в мотивационно-ценностной сфере человека и критериальном оценивании его жизнедеятельности в окружающем мире), «личностная социальная ответственность обучающихся» (умение обучающегося реализовывать в своей жизни различные социальные роли, быть носителем традиционных морально-нравственных ценностей, успешно взаимодействовать в соответствие со всеми общепринятыми нормами и правилами с другими членами общества). Новизна заключается в определении структурного содержания социальной ответственности обучающихся, т.е. компонентов (когнитивного, мотивационно-ценностного, деятельностного, рефлексивно-прогностического), их критериев, показателей и комплекса диагностических методик.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттелетін тақырып бойынша Scopus, Google Scholar, PubMed ақпараттық базаларында материалдар жинау. Зерттеудің негізгі ұғымдарын нақтылау «жауапкершілік» (қоршаған әлеммен үйлесімді және толыққанды өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік беретін жеке тұлғаның мінез-құлқының сыртқы және ішкі реттеушісі), «әлеуметтік жауапкершілік» (адамның мотивациялық-құндылық саласында және оның қоршаған әлемдегі тіршілік әрекетін критериалды бағалауда маңызды рөл атқаратын жеке тұлғаның интегралдық сапасы), «білім алушылардың жеке әлеуметтік жауапкершілігі» (білім алушының өз өмірінде әртүрлі әлеуметтік рөлдерді іске асыра білуі, дәстүрлі моральдық-адамгершілік құндылықтардың, барлық жалпы қабылданған нормалар мен ережелерге сәйкес қоғамның басқа мүшелерімен сәтті өзара әрекеттесу). Жаңашылдық білім алушылардың әлеуметтік жауапкершілігінің құрылымдық мазмұнын, яғни компоненттерін (когнитивтік, мотивациялық-құндылықты, әрекеттік, рефлексивтік-болжамдық), олардың өлшемдерін, көрсеткіштерін және диагностикалық әдістемелер кешенін анықтаудан тұрады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Оптимальный уровень социальной ответственности обучающихся в соответствие критериям составляющих компонентов: социальная осведомленность (знания о базовых социально одобряемых стратегиях ролевого поведения и норм, о содержании основных социальных ценностей и осознание личного и социального значения их норм); нравственная направленность (альтруистические мотивы, просоциальные ценности и ценностные ориентации, социальная направленность признаваемой ответственности); социальная активность (способность к проявлению инициативы и осуществлению социально полезной деятельности в образовательном пространстве вуза и за его пределами, способность к принятию на себя дополнительных обязанностей); социальная самостоятельность (умение предвидеть и прогнозировать личные и социально значимые последствия своих действий, способность к рефлексии собственного поведения, способность к эмпатии, характер атрибуции ответственности). Комплекс диагностических методик: методика диагностики уровня субъективного контроля Дж. Роттера (адаптация Е. Ф. Бажина, С. А. Голынской, А. М. Эткинда), авторская анкета «Представления о социальной ответственности»; методика «Мотивационная структура личности» (В. Э. Мильман); методика «Способность самоуправления» (Н.М. Пейсахов); методика «Способность к эмпатии» (А. Мехрабиен и Н. Эпштейн).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Білім алушылардың әлеуметтік жауапкершілігінің оңтайлы деңгейі құрамдас компоненттердің өлшемдеріне сәйкес келеді: әлеуметтік хабардарлық (рөлдік мінез-құлық пен нормалардың негізгі әлеуметтік мақұлданған стратегиялары туралы, негізгі әлеуметтік құндылықтардың мазмұны туралы білім және олардың нормаларының жеке және әлеуметтік мәнін түсіну); адамгершілік бағыт (альтруистік мотивтер, әлеуметтік құндылықтар мен құндылық бағдарлары, танылған жауапкершіліктің әлеуметтік бағыты) ; әлеуметтік белсенділік (бастамашылық таныту және ЖОО-ның білім беру кеңістігінде және одан тыс жерлерде әлеуметтік пайдалы қызметті жүзеге асыру қабілеті, өзіне қосымша міндеттер қабылдау қабілеті); әлеуметтік дербестік (өз іс-әрекетінің жеке және әлеуметтік маңызы бар салдарын алдын ала болжай және болжай білу қабілеті, өз мінез-құлқын көрсету қабілеті, эмпатия қабілеті, жауапкершілік атрибуциясының сипаты). Диагностикалық әдістер кешені: Дж. д. субъективті бақылау деңгейін диагностикалау әдістемесі. Роттер (Е.Ф. Бажин, С. А.Голынская, А. М. Эткиндтің бейімделуі), "әлеуметтік жауапкершілік туралы идеялар" авторлық сауалнамасы; "тұлғаның мотивациялық құрылымы" әдістемесі (В. Э. Милман); "өзін-өзі басқару қабілеті" әдістемесі (Н. М. Пейсахов); "эмпатия қабілеті" әдістемесі (А. Мехрабиен және Н. Эпштейн).

Level of implementation (in Russian) : Внедрение научных результатов было осуществлено на уровне ЗКМУ имени Марата Оспанова, в частности изучение обучающихся с помощью комплекса диагностических методик, апробация проектного метода обучения при изучении дисциплины «Психология».

Level of implementation (in Kazakh) : «Психология» пәнін оқытуда атап айтқанда, білім алушыларды диагностикалық әдістемелер кешенінің көмегімен оқытудың жобалық әдісін апробациялау, ғылыми нәтижелерді енгізу, зерделеу Марат Оспанов атындағы БҚМУ деңгейінде жүзеге асырылды.

Efficiency (in Russian) : Эффективность реализуемого научного исследования заключается в полученных научных результатах, своевременных и значимых обществу в настоящее время; в возможности практического применения предлагаемых методов и приемов повышения социальной личностной ответственности обучающейся молодежи в условиях профессиональной подготовки в вузе.

Efficiency (in Kazakh) : Жүзеге асырылған ғылыми жұмыстың тиімділігін зерттеу барысында қазіргі уақытта қоғам үшін уақытылы алынған ғылыми нәтижелерден; ЖОО-да кәсіби дайындық жағдайында оқитын жастардың әлеуметтік жеке жауапкершілігін арттырудың ұсынылатын әдістері мен тәсілдерін практикалық қолдану мүмкіндігінен тұрады.

Field of application (in Russian) : В системе образования, в частности, в высшем и послевузовском профессиональном образовании.

Field of application (in Kazakh) : Білім беру жүйесінің жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі кәсіптік білім беруде.