The object of research, development or design (in Russian) : Территории за санитарно-защитной зоны урановых месторождений, населения поселков имени Ибрая Жахаева, Байгекум, Бидайколь, Сунаката, жилые и административные помещения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Уран кен орындарының санитарлы қорғалатын аумағынан тыс аумақтар, Қызылорда облысының Ыбырай Жақаев атындағы, Байгекұм, Бидайкөл, Сунақата ауылды мекендері мен тұрғындары, жеке меншік үйлер мен әкімшілік ғимараттар.

Aim of work (in Russian) : Оценка негативного воздействия техногенных факторов действующих уранодобывающих предприятии на окружающую среду и состояния здоровья населения, проживающего в зоне их влияния и разработка методов их нивелирования.

Aim of work (in Kazakh) : Уран өңдеу кәсіпорнының радиоактивті қалдықтар қоймасының техногендік факторларының әсер ету аймағында тұратын халықтың денсаулық жағдайына теріс әсерін бағалау және нивелирлеу әдістерін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Информационно-аналитический, радиометрический, радиохимический, радиоспектрометрический, масс-спектрометрический, санитарно-гигиенический, эпидемиологический, статистический.

Методы исследования (на казахском) : Ақпараттық-талдау, радиометриялық, радиохимиялық, радиоспектрометриялық, масс-спектрометриялық, санитарлық- гигиеналық, эпидемиологиялық, клиника –зертханалық, статистикалық.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые дана объективная оценка радиационной обстановки территории населенных пунктов, расположенных вблизи действующих уранодобывающих месторождений Сырдаринской урановорудной провинции и состояния здоровья населения. За СЗЗ уранового месторождения «Северный Карамурын» на отдельных участках МАЭД ГИ до 9 раз превышает фоновое значение. В образцах почвы, отобранных в этих участках удельная активность 226Ra превышает до 5 раз, 232Th – до 4 раза по сравнению с контролем. Суммарная альфа-активность питьевой воды в н.п. И.Жахаева в 1,8 раза превышает УВ. В пробах воды из колодцев н.п. И.Жахаева и Бидайколь суммарная альфа-активность до 3-х раз превышает ПДК. В пробах воды из колодца глубиной 12 метров в н.п. Бидайколь концентрация урана до 2-х раз превышает ПДК. Внутренняя доза облучения населения н.п. И.Жахаева и Бидайколь за счет урана и тория в пищевых продуктах варьирует от 0,27 мЗв/год до 1,20 мЗв/год, при норме 1 мЗв/год. В основной группе выявлено в среднем 2,4 заболевания у каждого. Распространенность болезней на 100 чел. нас. составляет 243,7. При этом, на первом месте имеет место распространенность болезней мочеполовой системы, на втором месте – болезни системы кровообращения, на третьем - пищеварения. В контрольной группе выявлено в среднем 2,0 заболевания у каждого; распространенность болезней на 100 человек населения составляет - 200,6.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғаш рет Сырдария уран кені провинциясының жұмыс істеп тұрған уран өндіруші кен орындарына жақын орналасқан елді мекендер аумақтарындағы радиациялық жағдайға және халықтың денсаулығына баға берілді. "Солтүстік Қарамұрын" уран кен орнының СҚА тыс жерлерде гамма-сәулелену дозасы жекелеген учаскелерінде фондық мәнінен 9 есеге дейін жоғары. Осы учаскелерде алынған топырақ үлгілерінде 226Ra – 5 есеге дейін, 232Th – 4 есеге дейін республикалық мәндермен салыстырғанда жоғары. Ы.Жақаев ауылында ауыз судың жалпы альфа-белсенділігі рұқсат етілетін деңгейінен 1,8 есе жоғары. Ы.Жақаев және Бидайкөл ауылдарында құдықтардан алынған су сынамаларында жалпы альфа-белсенділік бақылау мәнінен 3 есеге дейін артық. Бидайкөл ауылындағы тереңдігі 12 метр құдықтан алынған су сынамаларында уранның мөлшері рұқсат етілетін деңгейден 2 есеге дейін артық. Азық-түлік өнімдеріндегі уран мен торийдің есебінен Ы.Жақаев, Бидайкөл ауылдарының халықтың ішкі сәулелену дозасы 0,27 мЗв/жылдан 1,20 мЗв/жылға дейін ауытқиды. Негізгі топтағы тұрғындардың әрқайсысында орта есеппен 2,4 ауру анықталды. Аурудың таралуы 100 адамға шаққанда 243,7 құрайды. Бірінші орында несеп – жыныс жүйесі ауруларының таралуы, екінші орында - қан айналымы жүйесінің аурулары, үшінші орында – ас қорыту жүйесі аурулары. Бақылау тобында әрқайсысында орта есеппен 2,0 ауру анықталды; халықтың 100 адамына шаққанда аурудың таралуы - 200,6 құрайды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках реализации научного проекта сотрудниками Института проведены серии мероприятий, важных для осуществления поставленной цели: организация и осуществление 6 экспедиционных выездов по 3 населенным пунктам Кызылординской области, пешеходная гамма-съемка (2111 точек); автомобильная гамма-съемка с помощью «Гамма - Сенсор» (328 точек), измерение ЭРОА радона в воздухе помещениях (68); отбор проб объектов окружающей среды, пищевых продуктов (81 проб) для лабораторного радиоспектрометрического и радиохимического анализов; отбор биопроб (моча) для определения содержания урана (110 проб). Для оценки внешней дозы облучения разных групп населения были розданы термолюминесцентные дозиметры (30). В испытательной лаборатории радиохимии и радиоспектрометрии Института проведены исследования 52 проб (объектов окружающей среды и пищевых продуктов), 60 биопроб на содержания радионуклидов. Для проведения обсервационного исследования была создана электронная база данных по состоянию здоровья населения, которая в настоящее время пополняется. На данный момент в электронной базе Института имеются сведения о здоровье 2010 человек. Проведена VIII Республиканская научно-практическая конференция «Медико-биологические и экологические проблемы в уранодобывающих регионах с международным участием». В результате осуществления проекта научно – исследовательская группа опубликовала 2 тезиса и статью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Ғылыми жобаны іске асыру шеңберінде институттың қызметкерлері алға қойылған мақсатты жүзеге асыру үшін маңызды шаралар кешенін жүргізді: Қызылорда облысының 3 елді мекеніндеріне 6 экспедициялық сапарды ұйымдастыру және өткізу, жаяу гамма-зерттеу жұмыстары (2111 нүкте); "Гамма-Сенсор" автомобильдік гамма - зерттеу (328 нүкте), үй-жайлардың ауасындағы радонның ЭТКБ өлшеу (68); зертханалық радиоспектрометриялық және радиохимиялық талдаулар үшін қоршаған орта объектілерінің, тамақ өнімдерінің сынамаларын (81 сынама) іріктеу; уранның құрамын анықтау үшін биосынамаларды (зәр) іріктеу (110 сынама). Халықтың әртүрлі топтарының сәулеленуінің сыртқы дозасын бағалау үшін термолюминесценттік дозиметрлер (30) таратылды. Институттың радиохимия және радиоспектрометрия сынақ зертханасында радионуклидтердің болуына 52 сынамаға (қоршаған орта объектілері және тамақ өнімдері), 60 биосынамаға зерттеулер жүргізілді. Обсервациялық зерттеу жүргізу үшін халықтың денсаулық жағдайы бойынша электрондық деректер базасы құрылды, ол қазіргі уақытта толықтырылуда. Қазіргі уақытта институттың электрондық базасында 2010 адамның денсаулығы туралы мәліметтер бар. "Халықаралық қатысумен уран өндіруші өңірлердегі медициналық-биологиялық және экологиялық проблемалар" VIII Республикалық ғылыми-практикалық конференциясы өткізілді. Жобаны жүзеге асыру нәтижесінде ғылыми – зерттеу тобы 2 тезис пен мақала жариялады.

Level of implementation (in Russian) : Опубликованы 2 тезиса и 1 статья в сборниках Международных конференции.

Level of implementation (in Kazakh) : Халықаралық конференция жинақтарында 2 тезис және 1 мақала жарияланды.

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Экология, здравоохранение с разработкой и осуществлением комплекса мероприятий профилактической направленности, включающие радиологические, санитарно-гигиенические и медико-профилактические меры

Field of application (in Kazakh) : Экология, радиологиялық, санитарлық-гигиеналық және медициналық-профилактикалық шараларды қосатын профилактикалық бағытта кешенді шараларды жүргізетін және дайындайтын денаулық сақтау саласы.