The object of research, development or design (in Russian) : основные агрегаты блоков гидроочистки и риформинга установки каталитического риформинга, в котором протекают термокаталитические процессы по производству высокооктановых бензинов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : жоғарыоктандық бензиндерді өндірудің термокаталитикалық процесстері жүретін каталитикалық риформинг қондырғысының гидротазалау және риформинг блоктарының негізгі агрегаттары.

Aim of work (in Russian) : компьютерное моделирование режимов работы блоков гидроочистки и риформинга установки ЛГ-35-11/300-95 Атырауского НПЗ с учетом нечеткости некоторой части исходной информации, формулировка задач принятия решений по эффективному управлению режимами работы объекта исследования в нечеткой среде и разработка эвристических методов их решения.

Aim of work (in Kazakh) : Атырау мұнай өңдеу зауытының ЛГ-35-11/300-95 қондырғысының кейбір бастапқы ақпараттың айқын еместігін ескере отырып гидротазалау және риформингтеу блоктарының жұмыс режимдерін компьютерлік модельдеу, айқын емес ортада зерттеу нысанының жұмыс режимдерін тиімді басқару бойынша шешім қабылдау есептерін тұжырымдау және оларды шешудің эвристикалық тәсілдерін жасақтау.

Методы исследования (на русском) : методология системного анализа с применением методов математического моделирования и принятия решений, а также методов экспертной оценки и теории нечетких множеств. Применяются методы теории вероятностей и математической статистики, экспериментально-статистические методы и аналитические методы построения моделей, методы многокритериальной оптимизации.

Методы исследования (на казахском) : математикалық модельдеу және шешім қабылдау әдістерін, сондай-ақ эксперттік бағалау әдістері мен айқын емес жиындар теориясы әдістерін қолдануға негізделген жүйелік талдау әдіснамасы. Ықтималдықтар теориясы мен математикалық статистика әдістері, модельдерді құрудың эксперименталдық-статистикалық және аналитикалық әдістері, көпкритерийлі оптимизациялау әдістері қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Основные результаты: – математические модели основных агрегатов блоков гидроочистки и риформинга установки ЛГ-35-11/300-95 Атырауского НПЗ с использованием методов системного анализа на основе доступной информации различного характера, в т.ч. нечеткой информации от экспертов; – система компьютерного моделирования режимов работы блоков гидроочистки и риформинга на основе разработанных моделей, позволяющая определить оптимальные режимы их работы по заданным критериям; – математические постановки задач принятия решений по управлению режимами работы объекта в нечеткой информационной среде и разработанные эвристические методы их решения на основе модификации и комбинировании различных принципов оптимальности. Новизна работы заключается в применении системного подхода, использование нечеткой информации и других доступных данных, что позволяет решить проблемы неопределенности и удобный GUI. Новизна и отличия постановок задач принятия решений в нечеткой среде и эвристических методов их решения на основе модификации различных принципов оптимальности от известных подходов в том, что задачи ставятся и решаются в нечеткой среде без предварительного преобразования исходной нечеткой задачи к набору четких задач. Это позволяет максимально использовать доступную нечеткую информацию в виде знания, опыта и интуиции ЛПР, специалистов-экспертов, что обеспечивает высокую адекватность принимаемых решений в нечеткой среде.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Негізгі нәтижелер: – қол жетімді түрлі сипаттағы, соның ішінде эксперттен алынған айқын емес ақпарат, негізінде жүйелік талдау әдістерін қолданумен тұрғызылған Атырау МӨЗ ЛГ-35-11/300-95 қондырғысының гидротазалау және риформинг блоктарының негізгі агрегаттарының математикалық модельдері; – құрылған модельдер негізінде гидротазалау және риформинг блоктарының, берілген критерийлер бойынша, оптималды жұмыс режимдерін анықтауға мүмкіндік беретін компьютерлік модельдеу жүйесі; – айқын емес ақпараттық ортада нысанның жұмыс режимдерін басқару бойынша шешім қабылдау есептерінің математикалық қойылымдары мен түрлі оптималдық принциптерін модификациялау және комбинациялау негізінде құралған оларды шешу эвристикалық әдістері. Жұмыстың жаңашылдығы жүйелі тәсілді қолдануда, айқын емес ақпаратты және басқа да қолжетімді белгісіздік мәселелерін шешуге мүмкіндік беретін деректер және пайдаланушыға ыңғайлы GUI. Айқынсыздықта шешім қабылдау есептерінің қойылымдары мен оларды түрлі оптималдық принциптерін модификациялау негізінде құрылған шешу эвристикалық тәсілдерінің жаңашылдығы мен белгілі тәсілдерден айырмашылығы мынада: есептер бастапқы айқын емес есептерді алдын-ала айқын есептер жиынтығына түрлендірілмей-ақ айқын емес ортада қойылады және шешіледі. Бұл айқын емес ортада қабылданатын шешімнің жоғары адекваттығын қамтамасыз ететін ШҚТ, маман-эксперттер білімі, тәжірибесі және түйсігі түріндегі қол жетімді айқын емес ақпаратты максималды пайдалануға мүмкіндік береді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В качестве основных конструктивных и технико-экономических показателей проекта можно отметить: – проект посвящен к разработке математических моделей и решения задач принятия решений по управлению режимами работы установки каталитического риформинга ЛГ-35-11/300-95 для проектирования и создания интеллектуализированной системы поддержки принятия решений (ИСППР) по управлению режимами работы данной установки. В проекте не запланировано конструирование и создание устройств, а создается модели и методы для ИСППР; – основные технико-экономические показатели проекта определяется значением годового экономического эффекта, ожидаемого от применения создаваемой ИСППР на производстве. Предварительный расчет ожидаемого экономического эффекта от использования результатов проекта на практике по типовой методике расчета ожидаемого экономического эффекта аналогичных систем оценивается около 5 млн. тенге в год.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның негізгі құрылымдық және техникалық-экономикалық көрсеткіштері ретінде мыналарды атап өтуге болады: - жоба математикалық модельдерді әзірлеуге және ЛГ-35-11/300-95 каталитикалық риформинг қондырғысының жұмыс режимдерін басқару бойынша шешімдер қабылдау есептерін шешуге және осы қондырғының жұмыс режимдерін басқару бойынша шешім қабылдауды қолдаудың интеллектуалдандырылған жүйесін (ШҚҚИЖ) жобалау және құру үшін арналған. Жобада құрылғыны жобалау және құру жоспарланбаған, ШҚҚИЖ үшін модельдер мен әдістер жасалады; - жобаның негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштері өндірісте құрылатын ШҚҚИЖ қолданудан күтілетін жылдық экономикалық әсердің мәнімен айқындалады. Жоба нәтижелерін практикада пайдаланудан күтілетін экономикалық әсерді алдын ала есептеу ұқсас жүйелердің күтілетін экономикалық әсерін есептеудің үлгілік әдістемесі бойынша жылына шамамен 5 млн. теңгеге бағаланады.

Level of implementation (in Russian) : Для внедрения результатов НИР на основе разработанных математических моделей, системы компьютерного моделирования основных агрегатов установки ЛГ-35-11/300-95 и эвристических методов принятия решений по управлению режимами работы объекта в нечеткой среде необходимо: - создать систему (пакет) взаимосвязанных моделей на основе предложенной методики с использованием методологии системного анализа; - сформулировать задачу принятия решений по управлению режимами работы агрегатов установки в нечеткой среде на основе разработанных их математических моделей; - разработать алгоритмы решения задач принятия решений по эффективному управлению режимами работы объекта исследования в нечеткой среде на основе разработанной системы моделей; - провести программную реализацию разработанных моделей и алгоритмов и создать интеллектуализированную систему поддержки принятия решений для управления режимами работы установки каталитического риформинга; - при разработке математических моделей и алгоритмов принятия решений, кроме традиционных математических методов необходимо применить методы экспертной оценки и теории нечетких множеств.

Level of implementation (in Kazakh) : Ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижерін ендіру үшін құрылған негізгі агрегаттардың математикалық модельдерді, ЛГ-35-11/300-95 қондырғысының негізгі агрегаттары жұмыстарын компьютерлік модельдеу жүйесі және айқын емес ортада нысанның жұмыс режимдерін басқару бойынша шешім қабылдау эвристикалық тәсілдері негізінде келесілерді орындау қажет: – жүйелік талдау әдіснамасын пайдаланып, ұсынылған әдістеме негізінде өз-ара байланысқан модельдер жүйесін (пакетін) құру; – құрылған математикалық модельдер негізінде айқын емес ортада қондырғы агрегаттары жұмыс режимдерін басқару бойынша шешім қабылдау есебін қалыптастыру; – құрылған модельдер жүйесі негізінде айқын емес ортада зерттеу нысанының жұмыс режимдерін тиімді басқару бойынша шешім қабылдау есебін шешу алгоритмдерін құру; – құрылған модельдер мен алгоритмдерді программалық жүзеге асыру және каталитикалық риформинг қондырғысының жұмыс режимдерін басқару үшін интеллектуалдандырылған шешім қабылдауды қолдау жүйесін құру; – математикалық модельдер мен шешім қабылдау алгоритмдерін құрғанда, дәстүрлі математикалық әдістермен қатар эксперттік бағалау әдістері мен айқын емес жиындар теориясы әдістерін қолдану керек.

Efficiency (in Russian) : Предлагаемый проект предназначен для исследования и решения проблем компьютерного моделирования работ взаимосвязанных технологических объектов в реальных, т.е. в производственных условиях, которые характеризуются нечеткостью исходной информации, а также для решения проблем постановки и решения задач принятия решений по эффективному управлению режимами работы технологических объектов в нечеткой среде. На основе разработанных с учетом исходной нечеткой информации (знания, опыт, интеллект ЛПР, специалистов-экспертов) моделей, сформулированных задач принятия решений и эвристических методов их решения создается математическое обеспечение интеллектуализированной системы принятия решений, позволяющие эффективно управлять режимами работы производственных объектов.

Efficiency (in Kazakh) : Ұсынылған жоба бастапқы ақпараттың айқынсыздығымен сипатталатын өндірістік, яғни шынайы жағдайларда өзара байланысқан технологиялық нысандар жұмысын компьютерлік модельдеу, сондай-ақ айқын емес ортада технологиялық нысандардың жұмыс режимдерін тиімді басқару бойынша шешім қабылдау есептерін қою мен шешу мәселелерін зерттеуге және шешуге арналған. Бастапқы ақпараттың айқын еместігін (ШҚТ, маман-эксперттер білімі, тәжірибесі, интеллектісі) ескере отырып құрылған модельдер, шешім қабылдау есептерінінің қойылымдары және оларды шешудің эвристикалық тәсілдері негізінде өндірістік нысандардың жұмыс режимдерін тиімді басқаруға мүмкіндік беретін интеллектуалдандырылған шешім қабылдау жүйесінің математикалық қамтуы құрылады.

Field of application (in Russian) : Областью применения результатов (математических моделей, систему компьютерного моделирования, методов принятия решений и интеллектуализированной системы принятия решений по управлению режимами работы установки ЛГ-35-11/300-95) являются нефтеперерабатывающие предприятия, например, Атырауский НПЗ.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерін (математикалық модельдер, компьютерлік модельдеу жүйесі, шешім қабылдау тәсілдері, каталитикалық риформинг қондырғысының жұмыс режимдерін басқару бойынша интеллектуалдандырылған шешім қабылдау жүйесі) қолдану облысы мұнай өңдеу кәсіпорындары, мысалы Атыру мұнай өңдеу зауыты, болып табылады.