The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования является сплав NiTi с эффектом памяти формы.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны NiTi қорытпасының пішіндік жадын қалыптастыру болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель работы – разработка методики нанесения коррозионностойких металлических и керамических покрытий на никелиде титана с эффектом памяти формы посредством магнетронного распыления, синтез покрытий на NiTi и исследование эффекта памяти формы никелида титана с защитными покрытиями.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты – магнитронды тозаңдату арқылы пішінді жады қалыптаскан титан никелидіне коррозияға төзімді металл және керамикалық жабындарды қолдану әдістемесін жасау, NiTi-ге жабындарды синтездеу және қорғаныш жабындарымен титан никелидінің пішін есте сақтау әсерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Магнетронное осаждение, рентгеноструктурный анализ.

Методы исследования (на казахском) : Магнетронмен тұндыру, рентгенқұрлымдық анализ.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате проделанных работ установлено, что синтез покрытий из Та, при высоких энергиях подаваемых на мишень, приводит к образованию градиента напряжений на поверхности образцов NiTi. При этом покрытие формируется по смешанному механизму и имеет плохую адгезию. Снижение энергетической мощности подаваемой на мишень позволило снизить градиент напряжений и повысить адгезию покрытия из Та. Керамические покрытия из AlN и Al2O3, в сравнении с покрытием из Та, синтезируются при магнетронном осаждении на образцах NiTi более равномерно. Однако их синтез приводит к снижению физико-механических свойств NiTi (твердости и модуля упругости). Покрытие из Al2O3 легко разрушается при механическом воздействии, что обусловлено механическим взаимодействием покрытия с основой. Полученные физико-механические характеристики защитных свойств покрытий из Та, AlN и Al2O3 позволили заключить, что покрытие из Та в большей степени подходит для использования его в качестве коррозионностойкого барьера для изделий медицинского назначения из NiTi. Покрытие обладает лучшей адгезией, не вносит градиента напряжений при синтезе, и не изменяет структурные свойства никелида титана. Учитывая его высокую адгезию и то, что металлические покрытия обладают большей пластичностью чем керамические, можно ожидать что покрытие из Та сохранит свои защитные свойства при проявлении эффекта памяти формы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Атқарылған жұмыстың нәтижесінде, Ta-дан жасалған жабындардың синтезі, нысанаға берілетін жоғары энергия кезінде, NiTi үлгілерінің бетінде кернеу градиентінің пайда болуына әкелетіні анықталды. Бұл жағдайда жабын аралас механизммен түзіледі және адгезиясы нашар болады. Нысанаға берілетін энергия қуатының төмендеуі кернеу градиентін төмендетуге және Ta жабынының адгезиясын арттыруға мүмкіндік берді. AlN және Al2O3 керамикалық жабындылары, Ta жабындысымен салыстырғанда, NiTi үлгілерінде магнетрондық тұндыру кезінде біркелкі синтезделеді. Алайда олардың синтезі NiTi-ның физикалық-механикалық қасиеттерінің төмендеуіне әкеледі (қаттылық пен серпімділік модулі). Al2O3 жабыны механикалық әсерден оңай бұзылады, бұл жабынның негізімен механикалық өзара әрекеттесуіне байланысты. Ta, AlN және Al2O3 жабындарының қорғаныш қасиеттерінен алынған физикалық -механикалық сипаттамалары, Ta жабыны NiTi медициналық бұйымдары үшін коррозияға төзімді тосқауыл ретінде қолдануға жарамды деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Жабын жақсы адгезияға ие, синтез кезінде кернеу градиентін енгізбейді және титан никелидінің құрылымдық қасиеттерін өзгертпейді. Оның жоғары адгезиясы мен металл жабындардың керамикадан қарағанда үлкен иілімділікке ие екенін ескере отырып, Ta жабынынан пішінді есте сақтау әсері пайда болған кезде өзінің қорғаныш қасиеттерін сақтайды деп күтуге болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Значимость полученных результатов заключается в их широком применении, как для медицины, так и для других областей науки и техники Казахстана.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің маңыздылығы, олардың медицинада және Қазақстандағы ғылым мен техниканың басқа салаларында кең қолданылуында.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Область применения результатов: микроэлектроника, новые материалы, медицинские технологии.

Field of application (in Kazakh) : Нәтижелердің қолданылу саласы: микроэлектроника, жаңа материалдар, медициналық технологиялар.