The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция двурядного ярового ячменя, состоящая из: 1) 357 сортов и линий американской (267) и казахстанской (90) селекции; 2) 175 образцов картирующей популяции рекомбинантных инбредных линий; 3) 37 перспективных гибридных линий старших поколений.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 1) американдық (267) және қазақстандық (90) селекцияның 357 сорты мен линиясынан; 2) рекомбинантты инбредті линиялардың карталанатын популяциясының 175 үлгісінен; 3) алдынғы ұрпақтың перспективалы 37 гибридті линияларынан тұратын екі қатарлы жаздық арпаның коллекциялары.

Aim of work (in Russian) : Разработать набор ДНК-маркеров по технологии KASP для повышения эффективности селекционных программ, направленных на улучшение продуктивности и качества зерна двурядного ярового ячменя пивоваренного направления в Казахстане.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанда қос қатарлы жаздық сыра қайнатуда пайдаланылатын арпа өнімділігін және дәнінің сапасын арттыруға бағытталған селекциялық бағдарламалардың тиімділігін арттыру үшін KASP технологиясы бойынша ДНҚ-маркерлер жиынтығын құру.

Методы исследования (на русском) : Выделение ДНК, полимеразная цепная реакция (ПЦР), определение структуры урожая, качества зерна, полногеномный анализ ассоциаций (ПГАА), технология KASP. В работе использованы статистические прикладные программы STRUCTURE, TASSEL 5.0, R statistical platform, KlusterCaller и др.

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ бөлу, полимеразды тізбекті реакция (ПТР), өнім құрылымын, дән сапасын анықтау, ассоциацияларды толық геномдық талдау (АТГТ), KASP технологиясы. Жұмыста STRUCTURE, TASSEL 5.0, R statistical platform, KlusterCaller және т. б. статистикалық қолданбалы бағдарламалар қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате полевых исследований растительный материал, состоящий из картирующей популяции рекомбинантных инбредных линий (175), образцов американской (267) и казахстанской (90) селекции был изучен по фенологии и 10 показателям продуктивности в условиях Алматинской и Костанайской областей. Проведен анализ 7 показателей качества зерна образцов коллекции, выращенной в Алматинской (юго-восток) и Костанайской (север) областях. Полученные результаты по показателям качества зерна были использованы для ПГАА для определения локусов, связанных с качеством. В результате для условий севера и юго-востока было выявлено 20 и 24 ассоциаций маркер–признак, соответственно. Среди них для севера были выявлены ассоциации, связанные с содержанием золы (2), крахмала (1), клетчатки (2), белка (4) и натурой зерна (11). Для юго-востока определены ассоциации, связанные с содержанием крахмала (12), клетчатки (3), белка (6), жиров (1) и натурой зерна (2). В дополнение к 21 KASP-маркеру (2020 г.) был осуществлён дизайн еще 10 KASP-маркеров (2021), статистически достоверно связанных с признаками качества и продуктивности ячменя. Валидация была проведена для всех 31 KASP-маркера, созданных за 2 года, в результате чего показано, что 21 из них являются полиморфными. Получен патент на полезную модель (№6643 от 05.11.2021).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Далалық зерттеулер нәтижесінде рекомбинанттық инбредтік линилардың карталанған популяциясы (175), американдық (267) және қазақстандық (90) селекция үлгілерінен тұратын өсімдік материалы Алматы және Қостанай облыстары жағдайында фенология және өнімділіктің 10 көрсеткіштері бойынша зерттелді. Алматы (оңтүстік-шығыс) және Қостанай (солтүстік) облысытарында өсірілген коллекция үлгілерінің дән сапасының 7 көрсеткішіне талдау жүргізілді. Дән сапасының көрсеткіштері бойынша алынған нәтижелер сапамен байланысты локустарды анықтау үшін АТГТ пайдаланылды. Нәтижесінде, солтүстік және оңтүстік-шығыс жағдайлары үшін, сәйкесінше 20 және 24 маркер–белгі ассоциациялары анықталды. Олардың ішінде солтүстік үшін күл (2), крахмал (1), жасұнық (2), ақуыз (4) және дән натурасымен (11) байланысты ассоциациялар анықталды. Оңтүстік-шығыс үшін крахмал (12), жасұнық (3), ақуыз (6), майлар (1) және дән натурасымен (2) байланысты ассоциациялар анықталды.21 KASP-маркеріне (2020) қосымша, арпаның сапасы мен өнімділігінің белгілерімен статистикалық тұрғыдан анық байланысты тағы 10 KASP-маркері (2021) әзірленді. Валидация 2 жыл ішінде жасалған барлық 31 KASP-маркеріне жүргізілді, нәтижесінде олардың 21 полиморфты екендігі анықталды.Пайдалы модельге патент алынды ((№6643, 05.11.2021).

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Коллекция из 532 образцов двурядного ярового ячменя зарубежной и казахстанской селекции, охарактеризованная по фенологии, показателям продуктивности и качества зерна. Идентифицированы ассоциаций маркер–признак для условий севера (20) и юго-востока (21). 31 информативных SNP-маркеров, ассоциированных с признаками качества и продуктивностью ячменя, конвертированы в KASP-маркеры. Валидация 31 KASP-маркеров, достоверно связанных с продуктивностью и качеством зерна.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Фенологиясы, өнімділігі және дән сапасымен ерекшеленетін шетелдік және қазақстандық селекцияның екі қатарлы жаздық арпасының 532 үлгісінен тұратын коллекция. Маркер-белгі ассоцияциялары солтүстік (20) және оңтүстік-шығыс (21) жағдайлары үшін анықталды. Арпаның сапасы мен өнімділігі белгілерімен байланысты 31 ақпараттық SNP маркерлері KASP маркерлеріне айналдырылды. Өнімділік және дән сапасымен сенімді байланысқан 31 KASP маркерлерінің валидациясы.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Генетика, геномика, биохимия и селекция растений.

Field of application (in Kazakh) : Генетика, геномика, биохимия және өсімдік селекциясы.