The object of research, development or design (in Russian) : растение Nicotiana benthamiana, вирусTomato bushy stunt virus (TBSV).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Nicotiana benthamiana өсімдігі, Tomato bushy stunt virus (TBSV) вирусы.

Aim of work (in Russian) : выяснение функциональных свойств супрессора РНК-интерференции (РНКи) – P19 в системе редактирования генов CRISPR/Cas13.

Aim of work (in Kazakh) : CRISPR/Cas13 гендер өңдеу механизмінде РНҚ-интерференцияны (РНҚи) басатын Р19 супрессорының функционалдық қасиеттерін анықтау.

Методы исследования (на русском) : дизайн и конструкция ортологов Cas13, crРНК-GFP и crРНК-P19 для экспрессии в растениях, агроинфильтрация N. benthamiana и визуализация GFP, in vitro транскрипция, инокуляция вирусным материалом, экспресс анализ по очистке вирусных частиц, SDS-PAGE и иммуноблоттинг для Р19 и Cas13, экспресс анализ по детекции вирусных частиц.

Методы исследования (на казахском) : өсімдіктердегі Cas13 ортологтарының экспрессиясы үшін олардың дизайны мен конструкциясы, crРНК-GFP және crРНК-P19 экспрессионды құрылымдарын құрастыру, N. benthamiana агроинфильтрациясы мен GFP бақылау, in vitro транскрипция, вирустық материалмен инокуляциялау, вирустық бөлшектерді тазалаудың экспресс анализі, SDS-PAGE пен Р19 и Cas13 ақыздарына иммуноблоттинг, вирустық бөлшектерді детекциялаудың экспресс анализі.

Obtained results and novelty (in Russian) : - Было изучено in planta сайленсинг вируса кустистой карликовости томатов (TBSV) при использовании системы редактирования CRISPR/Cas13. Были сконструированы и транзиентно экспрессированы в N. benthamiana конструкции Cas13 и crРНК, которые были направлены на дикий тип TBSV и на мутант ΔP19. Была определена молекулярная конформация Cas13 и экспрессия crРНК. - Было изучено in planta влияние экспрессии супрессорного белка Р19, кодируемого Tombusvirus, на эффективность действия системы редактирования генов CRISPR/Cas13. Растения, экспрессирующие Cas13 и crРНК, будут коинокулированы диким типом TBSV и ΔP19. Эффективность Cas13 и crРНК была оценена путем определения уровня вирусной РНК. - Было изучено влияние дозо-зависимой экспрессии Р19 во время вирусной инфекции на направленное воздействие CRISPR/Cas13 редактирования на вирусную РНК, путем прямого мониторинга экспрессии GFP, доставляемого вирусом. Растения, экспрессирующие конструкции Cas13, crРНК-GFP, crРНК-P19 были коинокулированы вирусными транскриптами RMJ-1,2,3. Эффективность системы CRISPR/Cas13 была оценена путем определения накопления вирусных мутантов и флуоресцентной визуализацией GFP.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - Қызанақтың ергежейлі бұтақтарының вирусы (TBSV) инфекциясының сайленсингінде CRISPR/Cas13 гендер өңдеу жүйесін in planta зерттелді. TBSV жабайы түріне және ΔP19 мутантына бағытталған Cas13 және crРНҚ конструкциялары N. benthamiana транзиентті экспрессияланды. Cas13 молекулалық конформациясы мен crРНҚ экспрессиясы анықталды. - Tombusvirus-пен кодталған P19 супрессорлық ақуызы экспрессиясының CRISPR/Cas13 гендер өңдеу жүйесінің тиімділігіне әсерін in planta зерттелінді. Cas13 мен crРНҚ экспрессиялайтын өсімдіктер жабайы типті TBSV және ΔP19 мутантымен коинокуляцияланады. Cas13 мен crРНҚ тиімділігі вирустық РНҚ деңгейін анықтау арқылы бағаланды. - Вируспен жеткізілген GFP экспрессиясын тікелей бақылау арқылы, вирустық РНҚ-ға қарсы бағытталған CRISPR/Cas13 жүйесіне вирустық инфекция кезіндегі P19 экспрессиясының мөлшерге тәуелді әсері зерттелді. Cas13, crРНҚ-GFP, crРНҚ-P19 конструкцияларын экспрессиялайтын өсімдіктер RMJ-1,2,3 вирустық транскрипттерімен коинокуляцияланады. CRISPR/Cas13 жүйесінің тиімділігі вирустық мутанттар мен GFP флуоресцентті бейнелеудің жинақталуын анықтау арқылы бағаланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономическим эффектом результатов проекта является технология, которая позволит получать сельскохозяйственные организмы с заданными признаками, что будет способствовать повышению продуктивности, и снижению себестоимости продукции.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Экономикалық әсері керекті қасиеттері бар ауылшаруашылық организмдерді алуға мүмкіндік беретін технология болып табылады. Бұл өнімділіктің жоғарылауы мен өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне үлесін қосады.

Level of implementation (in Russian) : Полученные научные результаты будут использованы в образовательном процессе в области биологии и биотехнологии, а также будут являться основой для получения организмов с целевыми свойствами.

Level of implementation (in Kazakh) : Алынған ғылыми нәтижелер биология мен биотехнология саласындағы білім беру процесінде қолданылады, сонымен қатар мақсатты қасиеттері бар организмдерді алудың негізі болып табылады.

Efficiency (in Russian) : Результаты проекта внесут социальный, экономический, научно-технический и мультипликационные эффекты. Социальный эффект заключается в рабочих местах для ученых, которые будут заняты профессиональной деятельностью в течении 3-х лет. Экономическим эффектом результатов проекта является технология, которая позволит получать сельскохозяйственные организмы с заданными признаками, что будет способствовать повышению продуктивности, и снижению себестоимости продукции. Научно-технический эффект результатов проекта заключается в получении новых фундаментальных данных о взаимодействии вируса и растения с применением технологии редактирования генома. Мультипликативный эффект заключается во влиянии результатов на биологическую науку и образование в Казахстане

Efficiency (in Kazakh) : Жобаның нәтижелері әлеуметтік, экономикалық, ғылыми-техникалық, мультипликативтік әсерлерге ие болады. Әлеуметтік әсері 3 жыл аралығында кәсіби қызметпен айналысатын ғалымдардың жұмыс орындары болып табылады. Экономикалық әсері керекті қасиеттері бар ауылшаруашылық организмдерді алуға мүмкіндік беретін технология болып табылады. Бұл өнімділіктің жоғарылауы мен өнімнің өзіндік құнының төмендеуіне үлесін қосады. Жоба нәтижелерінің ғылыми-техникалық әсері геномды өңдеу технологиясын қолдану арқылы вирус пен өсімдіктер арасындағы өзара әрекеттесу туралы жаңа іргелі деректерді алу болып табылады. Мультипликативті әсері нәтижелердің Қазақстандағы биологиялық ғылым мен білім берудің әсер етуіне негізделген.

Field of application (in Russian) : Область применения – молекулярная биология, вирусология, биохимия, биотехнология растений, генная инженерия.

Field of application (in Kazakh) : Қолдану аясы – молекулалық биология, вирусология, биохимия, өсімдіктер биотехнологиясы, гендік инженерия.