The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются низкопроцентные биметаллические катализаторы и на их основе «зеленые» синтезы цис-олефиновых спиртов и ненасыщенных альдегидов.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны төмен пайыздық биметалды катализаторлар және олардың негізінде цис-олефин спирттері мен қанықпаған альдегидтердің "жасыл" синтезі болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Разработка эффективных низкопроцентных биметаллических катализаторов и на их основе «зеленых» синтезов цис-олефиновых спиртов и ненасыщенных альдегидов, определение основных закономерностей процессов стереоселективного парциального гидрирования и окисления ненасыщенных спиртов с выработкой рекомендаций по синтезу компонентов феромонов вредных насекомых.

Aim of work (in Kazakh) : Тиімді төмен пайыздық биметалдық катализаторларды әзірлеу және олардың негізінде цис-олефин спирттері мен қанықпаған альдегидтердің "жасыл" синтездерін жасау, зиянды жәндіктердің феромондарының компоненттерін синтездеу бойынша ұсыныстар әзірлей отырып, стереоселективті ішінара гидрогенизация және қанықпаған спирттердің тотығуы процестерінің негізгі заңдылықтарын анықтау.

Методы исследования (на русском) : Для решения поставленных задач были применены современные методы физико-химического анализа (ИКС, элементный анализ и др.). Методом вискозиметрии была выявлена степень закрепления полимер-модификаторов на оксиде цинка. Количество закрепленных металлов было установлено методом фотоэлектроколориметрии. Для количественного и качественного анализа продуктов реакции гидрирования ацетиленового соединения был использован хроматографический метод анализа.

Методы исследования (на казахском) : Қойылған міндеттерді шешу үшін физика-химиялық талдаудың заманауи әдістері (ИҚС, элементтік талдау және т.б.) қолданылды. Вискозиметрия әдісімен мырыш оксидіне полимер-модификаторларды бекіту дәрежесі анықталды. Металдардың бекітілген саны фотоэлектроколориметрия әдісімен анықталды. Ацетилен қосылысының гидрогенизация реакциясының өнімдерін сандық және сапалық талдау үшін хроматографиялық әдіс қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Были определены условия синтеза нанесенных биметалличеких катализаторов на основе меди, хрома, серебра и палладия, стабилизированных азотсодержащими синтетическим (поливинилпирролидон - ПВПД) и природным (хитозан - Хит) полимерами. Полученные биметаллические полимер-стабилизированные катализаторы были протестированы (скринин-тесты) в реакциях стереоселективного гидрирования гексина-2 и гексинола при атмосферном давлении водорода и температуре 40 °С. Установлено, что оптимальными катализаторами гидрирования ацетиленовых соединений являются биметаллические палладий-серебряные хитозан-стабилизированные катализаторы с содержанием активной фазы 0,5%. Новизна решений, заложенных в предлагаемой работе, заключается в разработке высокоселективных нанесенных полимер-стабилизированных биметаллических катализаторов для процессов стереоселективного гидрирования алкинолов в цис-олефиновые спирты (0,3-0,5% Pd-Ag, Pd-Cu) и окисления цис-алкенолов до соответствующих ненасыщенных альдегидов и кетонов (ферроцианиды хрома и меди) в мягких условиях (температура 20-60°С, атмосферное давление, нетоксичный растворитель) с целью получения компонентов феромонов вредных насекомых (биопестицидов).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Құрамында азот бар синтетикалық (поливинилпирролидон - ПВПД) және табиғи (хитозан - Хит) полимерлермен тұрақтандырылған мыс, хром, күміс және палладий негізінде отырғызылған биметалдық катализаторларды синтездеудің шарттары айқындалды. Алынған биметалды полимер-тұрақтандырылған катализаторлар сутегінің атмосфералық қысымында және 40 °C температурада гексин-2 және гексинолдың стереоселективті гидрогенизация реакцияларында сыналды (скринингтік зерттеулер). Ацетилен қосылыстарын гидрогенизациялаудың оңтайлы катализаторлары болып белсенді фазасы 0,5% биметалды палладий-күміс хитозан-тұрақтандырылған катализаторлар екендігі анықталды. Ұсынылып отырған жұмысқа енгізілген шешімдердің жаңалығы зиянды жәндіктердің (биопестицидтердің) феромон компоненттерін алу мақсатымен жұмсақ жағдайларда (температура 20-60°С, атмосфералық қысым, уытты емес еріткіш) цис-алкенолдарды тиісті қанықпаған альдегидтер мен кетондарға (хром және мыс ферроцианидтері) дейін тотықтыру және цис-олефин спирттеріне дейін алкинолдарды стереоселективті гидрогенизациялау (0,3-0,5% Pd-Ag, Pd-Cu) процестері үшін жоғары селективті беітілген полимер-тұрақтандырылған биметалдық катализаторларды әзірлеуде тұрады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Оптимальными системами являются палладий-серебряные хитозан-стабилизированные катализаторы, нанесенные на оксид цинка с содержанием активной фазы 0,5%. Скорость гидрирования в реакциях гидрирования гексина-2 и гексинола в присутствии данного катализатора составляет 17,1·10-6 моль/с и 2,1·10-6 моль/с, соответственно. Селективность по цис-олефину - 96,6 и 92,6%, соответственно.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Оңтайлы жүйелер болып белсенді фазасы 0,5% мырыш оксидіне отырғызылған палладий-күміс хитозан-тұрақтандырылған катализаторлар екенін көрсетті. Гексин-2 және гексинолды гидрогенизациялау реакцияларындағы осы катализатордың қатысуымен жылдамдық сәйкесінше 17,1·10-6 моль/с және 2,1·10-6 моль/с құрайды. Цис-олефин бойынша селективтілік, тиісінше 96,6 және 92,6% құрды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Полученные результаты исследований могут быть востребованы в сельском хозяйстве. К тому же, возможно применение разработанных полимер-модифицированных катализаторов в каталитических производствах.

Field of application (in Kazakh) : Алынған зерттеу нәтижелері ауыл шаруашылығында сұранысқа ие болуы мүмкін. Сонымен қатар, дайындалған полимер-модификацияланған катализаторларды каталитикалық өндірістерде қолдануға болады.