The object of research, development or design (in Russian) : Rhodiola semenovii Boriss.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Rhodiola semenovii Boriss.

Aim of work (in Russian) : Изучить морфофизиологические и фитохимические аспекты адаптации к воздействию абиотических стрессовых факторов (недостаток влаги, высокие и низкие температуры) и влияние стрессоров на биологическую активность казахстанского растения Rhodiola semenovii Boriss.

Aim of work (in Kazakh) : Абиотикалық стресс факторларының (ылғалдың жетіспеуі, жоғары және төмен температура) бейімделудің морфофизиологиялық және фитохимиялық аспектілеріне Қазақстандық Rhodiola semenovii Boriss. өсімдігінің биологиялық белсенділігі мен бейімделуіне әсері.

Методы исследования (на русском) : физиологические, фитохимические, гематологические, биохимические, патоморфологические, статистические

Методы исследования (на казахском) : физиологиялық, фитохимиялық, гематологиялық, биохимиялық, патоморфологиялық, статистикалық

Obtained results and novelty (in Russian) : Выявлены изменения морфофизиологических реакций R. semenovii в ответ на действие абиотических стрессов, свидетельствующие о нарушении фотосинтеза. Показано, что изменение анатомических параметров корня, листа и стебля R. semenovii в стрессовых условиях могут служить индикаторами стресса. Впервые проведено детальное исследование химического состава этанольного экстракта корней и побегов R. semenovii при стрессе с помощью газовой хроматографии-масс-спектрометрии. Отмечены как неспецифические фитохимические реакции (повышение содержания γ-токоферола, SIT, снижение доли ненасыщенных жирных кислот, накопление сквалена и др.), так специфические адаптивные механизмы (изменение концентраций эфиров, фитолов, образование альдегидов, кетонов, лактонов и и др.) растительных тканей R. semenovii на действие внезапного холода или водного дефицита. Выявлено, что экстракт корня R. semenovii как самостоятельно, так и в сочетании с калием йодида в концентрациях 2,5мг/100г и 2,5мг/100г является безопасным и эффективным средством коррекции и стабилизации гипотиреоидных состояний.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : R. semenovii өсімдігінің абиотикалық стресс факторларының әсеріне морфофизиологиялық реакциясы байқалды, ол фотосинтездің бұзылуын көрсетеді. R. semenovii тамырының, жапырақтарының және сабағының анатомиялық белгілерінің өзгеруі стрестік жағдайда пайда болған күйзеліс индикаторының көрсеткіші. Алғаш рет R. semenovii стресс кезіндегі күйі тамыры мен түбіртегінің этанолды сығындысының химиялық құрамын егжей-тегжейлі зерттеу жүргізілді зерттеу газды хроматография-масс-спектрометрияны қолдану арқылы іске асты. R. semenovii өсімдігінің суықтық немесе су жетіспеушілігі стрессі әсерінен өсімдік тіндерінде байқалатын спецификалық емес фитохимиялық реакциялармен қатар (γ-токоферола көлемінің артуы, SIT, қанықпаған май қышқылдарының үлесінің төмендеуі, скваленнің жинақталуы және т.б.), бейімделудің арнайы механизмдері (эфирлер, фитолдардың концентрациясының өзгеруі, альдегид, кетон, лактондардың түзілуі және т.б.) жүреді. Анықталғандай, R. semenovii тамырының сығындысы өздігінен, сонымен қатар калий йодиді қосындысымен 2,5мг/100г және 2,5мг/қатар қолданғанда қауіпсіз әрі гипотиреоз кезінде түзету мен тұрақтандырудың тиімді құралы болып табылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Запланированный объем исследований выполнен полностью. Опубликованы статьи (в том числе, одна – в журнале, входящем в базу данных WOS, Q1). Подано Заявление о выдаче патента Республики Казахстан на полезную модель «Способ лечения гипотериоза в эксперименте». Регистрационный № 2021/0563.2 от 10.06.2021. Результаты доложены на конференции Первой всероссийской школы для молодых ученых по медицинской химии MEDCHEMSCHOOL2021(Новосибирск, Россия) в устном докладе с публикацией тезиса.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоспарланған зерттеу көлемі толық көлемде аяқталды. Мақала жарияланды (соның ішінде – WOS Q1 мәліметтер базасына кіретін журналда жарияланды). Қазақстан Республикасының пайдалы модельге «Тәжірибе жүзінде гипотиреозды емдеу әдісі» патент беру өтінімі берілді. Тіркеу № 2021/0563.2, 10.06.2021 күнінен. Зерттеу нәтижелері медициналық химия бойынша жас ғалымдарға арналған бүкілресейлік MEDCHEMSCHOOL2021 бірінші мектебінің конференциясында (Новосибирск, Рессей) тезис жариялымымен қптпр баяндамалық презентацияда көрсетілді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Физиология растений, фармакология.

Field of application (in Kazakh) : Өсімдіктер физиологиясы, фармакология.