The object of research, development or design (in Russian) : Дикорастущие лекарственные растения Железинского района Павлодарской области

The object of research, development or design (in Kazakh) : Павлодар облысы Железин ауданының жабайы дәрілік өсімдіктері

Aim of work (in Russian) : Изучить интродукционный потенциал дикорастущих лекарственных растений северо-востока Казахстана для организации устойчивого лекарственного растениеводства.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның солтүстік-шығысындағы жабайы дәрілік өсімдіктердің тұрақты дәрілік өсімдік шаруашылығын ұйымдастыру үшін интродукциялық әлеуетін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : В основу методологии научного исследования будут положены следующие методы: анализ литературных и фондовых источников, включая картографические; ареалогический и ценологический анализ; агрохимический анализ, эксперимент (полевой опыт).

Методы исследования (на казахском) : Ғылыми зерттеу әдіснамасының негізіне мынадай әдістер жатады: картографиялық; ареалогиялық және ценологиялық талдауды қоса алғанда, әдеби және қор көздерін талдау; агрохимиялық талдау, эксперимент (далалық тәжірибе).

Obtained results and novelty (in Russian) : Составлен аннотированный список лекарственных растений с указанием морфолого-биологической, экологической и хозяйственной характеристики растений, а также картирование ареала их популяций на территории исследования. Проведен полевой опыт по плантационному выращиванию лекарственных растений. Разработаны практические рекомендации для сельскохозяйственных производителей по агротехнике выращивания растений. Разработаны практические рекомендации для сельскохозяйственных производителей по использованию солодки для рассоления почв с одновременным получением лекарственного растительного сырья. Проведены мастер классы и обучающие семинары для сельскохозяйственных производителей по агротехнике выращивания, заготовке и хранению лекарственного растительного сырья. По результатам исследований подготовлены, оформлены и поданы в печать одна статья в рецензируемое научное издание по научному направлению проекта, входящее 3 (третий) квартиль в базе Web of Science с процентилем по CiteScore в базе Scopus не менее 50 (пятидесяти), а также две статьи поданные в журналы ККСОН. Результаты исследований внедрены в практику в условиях КХ «Асылов» и в учебный процесс на кафедре Агротехнологии Торайгыров университета с оформлением соответствующих актов внедрения.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Өсімдіктердің морфологиялық, биологиялық, экологиялық және шаруашылық ерекшеліктерін көрсететін, сондай-ақ зерттелетін аумақтағы олардың популяциясының аумағын картаға түсіретін дәрілік өсімдіктердің аннотацияланған тізімі жасалды. Дәрілік өсімдіктерді плантациялау бойынша егістік тәжірибе жүргізілді. Өсімдіктерді өсіру агротехникасы бойынша ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге арналған практикалық ұсыныстар әзірленді. Дәрілік өсімдік шикізатын бір мезгілде өндірумен топырақты тұзсыздандыру үшін мия тамырын пайдалану бойынша ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге арналған практикалық ұсыныстар әзірленді. Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге дәрілік өсімдік материалдарын өсіру, дайындау және сақтау агротехникасы бойынша шеберлік сабақтары мен оқыту семинарлары өткізілді. Зерттеу нәтижелері бойынша Web of Science деректер базасында 3 (үшінші) квартильге енгізілген жобаның ғылыми бағыты бойынша бір мақала дайындалып, ресімделіп, рецензияланатын ғылыми жарияланымға баспаға ұсынылды. кемінде 50 (елу) Scopus дерекқорындағы CiteScore процентильі, сондай-ақ KKSON журналдарына жіберілген екі мақала. Зерттеу нәтижелері Асылов атындағы шаруа қожалығы жағдайында тәжірибеге және тиісті енгізу актілерін рәсімдеу арқылы Торайғыров университетінің агротехнология кафедрасында оқу процесіне енгізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Протяженность маршрутных ходов составила 514 км (44 пеших и 470 автомобильных). Собрано 170 листов гербария, 18 кг семян кипрея узколистного, 68 мешков бобов и 240 кг корневищ солодки уральской, а также семена и корневища лабазника вязолистного и пижмы обыкновенной. Проведен полевой опыт на общей площади 3 га для изучения особенностей интродукции целевых видов лекарственных растений. Заложено 2 га плодово-ягодного сада лекарственной направленности. Выявлено 115 видов лекарственных растений. Массовая заготовка возможна для 34 видов, для 55 видов возможны ограниченные заготовки в природных условиях и 26 видов встречаются на единично и для практического использования их сырья требуется внедрение их в плантационную культуру. Составлен список целевых видов: Glycyrrhiza uralensis, Chamaenerion angustifolium, Fragaria vesca, Filipendula ulmaria, Tanacetum vulgare, Плодово-ягодные культуры (яблоня, смородина черная, рябина сибирская, барбарис), Salicornia europaea. Для целевых видов точечным методом осуществлено картирование ареалов. Результаты полевого опыта показали практическую возможность организации лекарственного растениеводства в регионе на основе данных видов. Наибольший потенциал Glycyrrhiza uralensis и Chamaenerion angustifolium, которые из-за способности облегчать симптомы короновирусной инфекции имеют высокую рыночную стоимость.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Маршруттық өткелдердің ұзындығы 514 км (44 жаяу және 470 автомобиль) құрады. Гербарийдің 170 жапырағы, 18 кг тар жапырақты балдырлардың тұқымы, 68 қап бұршақ және 240 кг Орал миясының тамырсабақтары, сондай-ақ шалғынды және пижмы тұқымдары мен тамырсабақтары жиналды. Дәрілік өсімдіктердің мақсатты түрлерін интродукциялау ерекшеліктерін зерттеу үшін жалпы көлемі 3 га алқапта егістік тәжірибе жүргізілді. 2 гектарға емдік жеміс-жидек бақшасы егілді. Дәрілік өсімдіктердің 115 түрі анықталған. Жаппай жинау 34 түрге, 55 түрге, табиғи жағдайда шектеулі жинауға болады және бір негізде 26 түрі кездеседі, ал олардың шикізатын іс жүзінде пайдалану үшін плантация мәдениетіне енгізу қажет. Мақсатты түрлердің тізімі жасалды: Glycyrrhiza uralensis, Chamaenerion angustifolium, Fragaria vesca, Filipendula ulmaria, Tanacetum vulgare, Жеміс-жидек дақылдары (алма, қарақат, Сібір тау күлі, бөріқарақат), Salicornia europaea. Нысаналы түрлер үшін аумақты картаға түсіру нүктелік әдіспен жүргізілді. Далалық тәжірибе нәтижелері облыста осы түрлердің негізінде дәрілік өсімдік шаруашылығын ұйымдастырудың практикалық мүмкіндігін көрсетті. Ең үлкен потенциал – Glycyrrhiza uralensis және Chamaenerion angustifolium, олардың коронавирустық инфекция белгілерін жеңілдету қабілетіне байланысты жоғары нарықтық құны бар.

Level of implementation (in Russian) : Акты внедрения в производство и в учебный процесс находятся на согласовании в Торайгыров Университете и в Крестьянских хозяйствах Павлодарской области

Level of implementation (in Kazakh) : Торайғыров университетте және Павлодар облысының шаруа қожалықтарында өндіріске және оқу процесіне енгізу актілері келісілуде.

Efficiency (in Russian) : Доказана экономическая рентабельность организации лекарственного растениеводства в Железинском районе Павлодарской области с использованием местных лекарственных растений. Доказана эффективность применения солодки уральской для фимомелиорации засоленных почв.

Efficiency (in Kazakh) : Павлодар облысының Железин ауданында жергілікті дәрілік өсімдіктерді пайдалана отырып, дәрілік өсімдік шаруашылығын ұйымдастырудың экономикалық тиімділігі дәлелденді. Орал миясын сортаң топырақтарды фимомелиорациялау үшін қолданудың тиімділігі дәлелденді.

Field of application (in Russian) : Лекарственное растениеводство, ботаническое ресурсоведение, мелиорация засоленных почв

Field of application (in Kazakh) : Дәрілік өсімдік шаруашылығы, ботаникалық ресурстану, сортаң топырақтардың мелиорациясы