The object of research, development or design (in Russian) : Коллекция из 80 образцов озимой пшеницы, а также сорта и линии, являющиеся дифференциаторами гриба P. tritici-repentis.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Күздік бидайдың 80 үлгісінен, сонымен қатар P. tritici-repentis патогенінің дифференциаторлары болып табылатын сорттар мен линияларынан құралған коллекциясы зерттеуде қолданылды.

Aim of work (in Russian) : Идентификация источников устойчивости пшеницы к казахстанской популяции и доминирующим расам Pyrenophora tritici-repentis с использованием фитопатологических и молекулярных методов

Aim of work (in Kazakh) : Фитопатологиялық және молекулалық әдістерді қолдана отырып, Қазақстандағы Pyrenophora tritici-repentis популяциясына және доминантты расаларына бидайдың төзімділк көздерін идентификациялау.

Методы исследования (на русском) : Оценка пиренофороза – по Saari, Prescott (1975), выделение моноконидиальных изолятов и лабораторная оценка пшеницы (Михайлова и др., 2012); анализ структуры популяции (Lamari et al., 2005); ПЦР анализ (Chen et al., 1998).

Методы исследования (на казахском) : Пиренофорозды бағалау- Saari, Prescott (1975), моноконидиальды изоляттарды оқшаулау және бидайды зертханалық бағалау (Михайлова және т.б., 2012); популяция құрылымын талдау (Lamari et al., 2005); ПТР талдау (Chen et al., 1998).

Obtained results and novelty (in Russian) : по результатам исследований сформирована коллекция, состоящая из 186 моноспоровых изолятов P. tritici-repentis, выделенных из гербарного материала. В Алматинской области идентифицировано семь рас (расы 1, 3, 4, 5, 6, 7 и 8), а в Костанайской области две расы (раса 4 и 7), которые использованы для скрининга гермоплазмы на проростковую устойчивость. Выявлено 23 образца пшеницы с высокой устойчивостью к расе 1 и к селективному токсину HST Ptr ToxA. Большинство генотипов (95%) было устойчиво к расе 5 и к HST Ptr ToxB. В результате исследований отобрано 15 генотипов пшеницы, устойчивых одновременно к 2-м расам (раса 1 и 5) и 2-м хозяин-специфичным токсинам (Ptr ToxA и Ptr ToxB). На основе молекулярного скрининга идентифицировано 59 генотипов с рецессивным геном tsn1, сцепленным с устойчивостью к расе 1 и токсину Ptr ToxA и 72 генотипа с рецессивным геном tsc2, сцепленным с нечувствительностью к расе 5 и токсину Ptr ToxВ. На основе комплексной оценки сформирована коллекция из 33 образцов, включающая 26 казахстанских и 7 российских образцов, которые проявили возрастную устойчивость, а также были устойчивы к расе 1 и 5, и к двум токсинам (Ptr ToxA и Ptr ToxB). План публикаций выполнен (Приложение А): опубликована 1 статья в сборнике международной конференции, 1 статья подана в зарубежный журнал, индексируемый в БД WOS – «Phytopathologia Mediterranea» (IF 2.02, квартиль Q2, процентиль 65).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері бойынша гербарий материалынан оқшауланған 186 P. tritici-repentis моноспора изоляттарынан тұратын коллекция жасалды. Алматы облысында жеті раса анықталды (1, 3, 4, 5, 6, 7 және 8), ал Қостанай облысында екі раса (4 және 7 раса) анықталды, олар гермоплазманың скринингілеуге пайдаланды. Бірінші расаға және HST Ptr ToxA селективті токсиніне жоғары төзімділік танытқан бидайдың 23 үлгісі анықталды. Генотиптердің басым бөлігі (95%) 5 – ші расаға және HST Ptr ToxB токсинге төзімділік көрсетті. Зерттеу нәтижесінде 2 расаға (1 және 5-ші раса) және 2 токсинге (Ptr ToxA және Ptr ToxB) төзімді бидайдың 15 генотипі іріктелді. Молекулалық скринингтің негізінде tsn1 рецессивті гені бар, 1-ші расаға және Ptr ToxA токсиніне төзімділігімен тіркескен 59 генотип анықталды, сонымен қатар, tsc2 рецессивті гені бар, 5-ші расаға және PTR ТохВ токсиніне төзімді 72 генотип идентификацияланды. Кешенді бағалау негізінде 33 үлгілерден тұратын коллекция құрылды, оның ішінде 26 қазақстандық және 7 ресейлік үлгілер бар. Бұл үлгілер ересек кезіңде төзімділік танытып, сонымен қатар 1 және 5 расаларына және екі токсинге (Ptr ToxA және Ptr ToxB) төзімді болды. Жарияланымдар жоспары орындалды (А Қосымшасы): халықаралық конференция жинағында 1 мақала жарияланды, 1 мақала ДБ WOS индекстелетін шетелдік журналға – "Phytopathologia Mediterranea" басылымға жіберілді (IF 2.02, квартиль Q2, процентиль 65).

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Прогнозные предположения о развитии объекта исследования: необходимо продолжить исследования для подтверждения результатов на независимых генетических фонах, чтобы можно было использовать идентифицированные генотипы в селекции. в качестве перспективного материала в селекции на устойчивость к пиренофорозу рекомендуется использовать 33 отобранные линии пшеницы, устойчивые к 2-м расам патогена и 2-м токсинам P. tritici-repentis.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеу объектісінің дамуы туралы болжамдар: анықталған генотиптерді селекцияда пайдалану үшін тәуелсіз генетикалық фондарда нәтижелерді растау мақсатында зерттеулерді жалғастыру қажет. Пиренофорозға төзімділік үшін селекцияда перспективті материал ретінде қоздырғыштың 2 нәсіліне және P. tritici-repentis 2 токсиніне төзімді іріктелген 33 бидай линиясын пайдалану ұсынылады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Экономическая эффективность или значимость работы: использование устойчивых к болезни сортов пшеницы принесет прибыль, равную 20%-ной стоимости продукции.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыстың экономикалық тиімділігі және маңыздылығы: ауруға төзімді бидай сорттарын пайдалану өнімнің 20% құнына тең пайда әкеледі.

Field of application (in Russian) : молекулярная генетика и селекция растений, фитопатология.

Field of application (in Kazakh) : молекулярлық генетика және өсімдік селекциясы, фитопатология