The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследования – рабочие органы почвообрабатывающих машин, технология детонационного напыления.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны – топырақ өңдеу машиналарының жұмыс органдары, детонациялық бүрку технологиясы.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта – разработка способа упрочнения и восстановления рабочих органов почвообрабатывающих машин путем нанесения на их рабочей поверхности износостойких детонационных покрытий.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты – жұмыс бетіне тозуға төзімді детонациялық жабындарды жағу арқылы топырақ өңдеу машиналарының жұмыс органдарын нығайту және қалпына келтіру тәсілін әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : Рентгеноструктурные исследования образцов выполняли методом рентгеноструктурного анализа на дифрактометре X’PertPRO. Съемку дифрактограмм проводили с использованием CuKα- излучении (λ=2,2897 А0) при напряжении 40 кВ и ток 30 мА. Расшифровка дифрактограмм проводилась вручную с использованием стандартных методик и базы данных PDF-4, а количественный анализ выполнялся с помощью программы Powder Cell. Трибологические испытания на трение скольжения проводили на высокотемпературном трибометре TRB3 с использованием стандартной методики «шар-диск» (международные стандарты ASTM G 133-95 и ASTM G 99). В качестве контртела использовали шарик диаметром 3,0 мм, из стали с покрытием SiC. Испытания проводили при нагрузке 10 Н и линейной скорости 3 см/сек, радиусом кривизны износа 4 мм, путь трения составлял 41 м. Микротвердость образцов измеряли методом вдавливания алмазного индентора на приборе ПМТ-3М в соответствии с ГОСТ 9450-76, при нагрузке 200 г и выдержке под нагрузкой 10 с

Методы исследования (на казахском) : Үлгілерді рентгендік құрылымдық зерттеу x ' PertPRO дифрактометрінде рентгендік құрылымдық талдау әдісімен жүргізілді. Дифрактограммаларды түсіру 40 кВ кернеуде CuKα - сәулелену (λ=2,2897 А0) және 30 мА ток көмегімен жүргізілді. Дифрактограммаларды шифрлау стандартты әдістер мен PDF-4 дерекқорын қолдана отырып қолмен жүргізілді, ал сандық талдау Powder Cell бағдарламасын қолдана отырып жүргізілді. Жылжымалы үйкеліске арналған трибологиялық сынақтар "шар-диск" стандартты әдістемесін (ASTM G 133-95 және ASTM G 99 халықаралық стандарттары) пайдалана отырып, TRB3 Жоғары температуралы трибометрде жүргізілді. Контртел ретінде диаметрі 3,0 мм, sic жабыны бар болаттан жасалған шар қолданылды. Сынақтар 10 Н жүктеме кезінде және 3 см/сек сызықтық жылдамдықта, тозу қисықтық радиусы 4 мм, үйкеліс жолы 41 м болды. Үлгілердің микроқаттылығын МЕМСТ 9450-76 сәйкес 200 г жүктеме кезінде және 10 с жүктемемен ұстау кезінде ПМТ-3М аспабында алмазды инденторды басу әдісімен өлшеді

Obtained results and novelty (in Russian) : Разработаны оптимальные режимы получения детонационных износостойких покрытий на основе Ti-Si-C. Установлены основные механизмы абразивного и ударно-абразивного изнашивания покрытий на основе Ti-Si-C. Были установлены зависимости трибологического свойства Ti-Si-C покрытий от структурно-фазового состава. На основе полевых испытаний определена долговечность работы лемеха плуга после нанесения износостойких покрытий методом детонационного напыления. Разработан технологический процесс упрочнения и восстановления изношенных рабочих органов почвообрабатывающих машин с применением детонационных износостойких покрытий. Научная новизна данного проекта заключается в том, что впервые предлагается способ упрочнения и восстановления рабочих органов почвообрабатывающей техники путем детонационного напыления износостойких покрытий на основе Ti-Si-C.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Ti-Si-C негізінде детонациялық тозуға төзімді жабындарды алудың оңтайлы режимдері әзірленді. Ti-Si-C негізіндегі жабындардың абразивті және соққы-абразивті тозуының негізгі механизмдері орнатылды. Ti-Si-C жабындарының трибологиялық қасиетінің құрылымдық-фазалық құрамына тәуелділігі анықталды. Далалық сынақтар негізінде детонациялық тозаңдандыру әдісімен тозуға төзімді жабындарды жаққаннан кейін соқаның лемехінің ұзақ мерзімділігі анықталды. Детонациялық тозуға төзімді жабындарды қолдана отырып, топырақ өңдеу машиналарының тозған жұмыс органдарын нығайту және қалпына келтірудің технологиялық процесі жасалды. Бұл жобаның ғылыми жаңалығы-Ti-Si-C негізіндегі тозуға төзімді жабындарды детонациялық бүрку арқылы топырақ өңдеу техникасының жұмыс органдарын нығайту және қалпына келтіру әдісі алғаш рет ұсынылады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Учитывая результаты проведенных испытаний, был разработан технологический процесс упрочнения рабочих органов почвообрабатывающих машин методом детонационного напыления с использованием доступного и сравнительно дешевого материала на основе Ti3SiC2. Для подтверждения целесообразности предлагаемого способа упрочнения проводились исследования износостойкости серийных и упрочненных рабочих органов (лемех плуга, долот) при эксплуатационных испытаниях. Проведенные испытания позволили установить, что износостойкость рабочих органов, упрочненных по предлагаемой технологии и эксплуатируемых в абразивной среде, увеличивается в среднем в 2,0…2,4 раза. Таким образом, авторы данного проекта предлагают применить детонационную технологию для повышения ресурса рабочих органов почвообрабатывающих машин. Результаты лабораторных и полевых испытаний показали, что нанесение детонационных покрытий на основе Ti3SiC2 позволяет повысить износостойкость рабочих органов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Сынақтардың нәтижелерін ескере отырып, Ti3SiC2 негізінде қол жетімді және салыстырмалы түрде арзан материалды қолдана отырып, детонациялық бүрку әдісімен топырақ өңдеу машиналарының жұмыс органдарын нығайтудың технологиялық процесі жасалды. Ұсынылып отырған беріктендіру тәсілінің орындылығын растау үшін пайдалану сынақтары кезінде сериялық және беріктендірілген жұмыс органдарының (соқаның лемехі, қашаулар) тозуға төзімділігіне зерттеулер жүргізілді. Жүргізілген сынақтар ұсынылған технология бойынша нығайтылған және абразивті ортада жұмыс істейтін жұмыс органдарының тозуға төзімділігі орташа есеппен 2,0...2,4 есе артатынын анықтауға мүмкіндік берді. Осылайша, осы жобаның авторлары топырақ өңдеу машиналарының жұмыс органдарының ресурстарын арттыру үшін детонациялық технологияны қолдануды ұсынады. Зертханалық және далалық сынақтардың нәтижелері Ti3SiC2 негізінде детонациялық жабындарды қолдану жұмыс органдарының тозуға төзімділігін арттыруға мүмкіндік беретінін көрсетті.

Level of implementation (in Russian) : не внедрено

Level of implementation (in Kazakh) : енгізілмеген

Efficiency (in Russian) : Эффективность заключается в том, что разработан ресурсосберегающий способ нанесения износостойких покрытий на изношенные рабочие органы почвообрабатывающей техники детонационным методом, не требующим значительных финансовых затрат и трудовых ресурсов. Внедрение таких ресурсосберегающих технологий, увеличивающих ресурс деталей внесут вклад в индустриально-инновационное развитие страны. Это не только экономит средство на закуп деталей почвообрабатывающих машин, но и экономит время сотрудников на замену изношенных деталей за счет увеличения их срока службы. Экономическая целесообразность восстановления деталей обусловлена прежде всего возможностью повторного и неоднократного использования изношенных деталей.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыстың тиімділігі, едәуір қаржылық шығындар мен еңбек ресурстарын қажет етпейтін детонациялық әдіспен топырақ өңдеу техникасының тозған жұмыс органдарына тозуға төзімді жабындарды қолданудың ресурс үнемдейтін әдісі жасалғандығында. Бөлшектер ресурсын ұлғайтатын ресурс үнемдейтін технологияларды енгізу елдің индустриялық-инновациялық дамуына үлес қосады. Бұл топырақ өңдеу машиналарының бөлшектерін сатып алуға ақша үнемдеп қана қоймайды, сонымен қатар қызметкерлердің қызмет ету мерзімін ұзарту арқылы тозған бөлшектерді ауыстыруға уақытты үнемдейді. Бөлшектерді қалпына келтірудің экономикалық орындылығы, ең алдымен, Тозған бөлшектерді қайта-қайта пайдалану мүмкіндігімен байланысты.

Field of application (in Russian) : Потребителями полученных результатов являются Казахстанские и зарубежные предприятия по производству и обработке деталей агропромышленной техники. Основная область применения данной разработки сельскохозяйственное машиностроение. Предлагаемый способ может заменить существующие дорогостоящие технологии получения защитных покрытий для энергетических оборудований.

Field of application (in Kazakh) : Алынған нәтижелердің тұтынушылары агроөнеркәсіптік техниканың бөлшектерін өндіру және өңдеу бойынша қазақстандық және шетелдік кәсіпорындар болып табылады. Бұл дамудың негізгі саласы-Ауылшаруашылық машина жасау. Ұсынылған әдіс энергетикалық жабдықтарға арналған қорғаныс жабындарын алудың қолданыстағы қымбат технологияларын алмастыра алады.