The object of research, development or design (in Russian) : наночастицы и нанокристаллы сульфидов переходных металлов MeS (Me = Zn, Pb, Cd, Ni), полученные механохимическим методом.

The object of research, development or design (in Kazakh) : механохимиялық әдіспен алынған MeS (Me = Zn, Pb, Cd, Ni) өтпелі металл сульфидтерінің нанобөлшектері мен нанокристалдары.

Aim of work (in Russian) : получение четырех выбранных бинарных сульфидов с использованием экологически чистого механохимического синтеза без растворителей, с использованием шаровой мельницы; изучение влияния условий механосинтеза на форму получаемых наночастиц; изучение применения продуктов механосинтеза в качестве адсорбентов и фотокатализаторов.

Aim of work (in Kazakh) : шар диірменін қолдана отырып, еріткішсіз экологиялық таза механохимиялық синтезді қолдана отырып, төрт таңдалған екілік сульфидтерді алу; алынған нанобөлшектердің формасына механосинтез жағдайларының әсерін зерттеу; адсорбенттер мен фотокатализаторлар ретінде механосинтез өнімдерін қолдануды зерттеу.

Методы исследования (на русском) : рентгенофазовый анализ (РФА), Рамановская спектроскопия, Рентгеновская фотоэлектронная спектроскопия (РФЭС), УФ-видимая спектроскопия, фотолюминисцентный анализ (ФЛ), динамическое рассеяние света (ДРС) и просвечивающая электронная микроскопия (ПЭМ).

Методы исследования (на казахском) : рентгенофазалық талдау (РФТ), Рамандық спектроскопия, рентгендік фотоэлектрондық спектроскопия (РФЭС), УК-көрінетін спектроскопия, фотолюминисценттік талдау (ФЛ), жарықтың динамикалық шашырауы және трансмиссионды электрондық микроскопия (ТЭМ).

Obtained results and novelty (in Russian) : - определено оптимальное время механосинтеза для получения наночастиц и нанокристаллов сульфидов переходных металлов (MeS (Me = Zn, Pb, Cd, Ni)). Выявлено, что CdS, а также NiS проявляют фотокаталитические и сорбционные свойства. Оптимальное время механосинтеза кCdS комбинированным методом составило 5 минут. В случае образцов NiS, данный показатель был равен 10 минутам для комбинированного метода, тогда как для ацетатного метода – 5 минут; - найдено, что образец сульфида кадмия, полученный комбинированным методом (кCdS, k = 0,018 мин-1) оказался более активным (1,5 раза выше) по разложению органического красителя чем образец механосинтезированный традиционным ацетатным методом (аCdS, k = 0,012 мин-1). - выявлено, что полученный комбинированным методом образец кCdS обладает значительным преимуществом в генерации водорода из воды фотокаталитическим способом, в сравнении с образцом aCdS синтезированным ацетатным методом; - определено, что образец NiS, полученный традиционным ацетатным методом, имеет высокую сорбционную емкость по сравнению с образцом синтезированным комбинированным методом; - выявлено, что полученные механосинтезом образцы CdS проявляют антибактериальную активность в отношении грамположительных бактерий Staphylococcus aureus и грамотрицательных бактерий Escherichia coli, тем самым подтверждая способность подавлять рост модельных бактерий.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - өтпелі металл сульфидтерінің нанобөлшектері мен нанокристалдарын (MeS (Me = Zn, Pb, Cd, Ni)) алу үшін механосинтездің оңтайлы уақыты анықталды. CdS, сондай-ақ NiS фотокаталитикалық және сорбциялық қасиеттерге ие екендігі анықталды. Комбинирленген әдіспен CdS механосинтезінің оңтайлы уақыты 5 минутты құрады. NiS үлгілері жағдайында бұл көрсеткіш біріктірілген әдіс үшін 10 минутқа тең болды, ал ацетатты әдіс үшін – 5 минутты құрады; - комбинирленген әдіспен алынған кадмий сульфидінің үлгісі (кCdS, k = 0,018 мин-1) дәстүрлі ацетат әдісімен (aCdS, k = 0,012 мин-1) механосинтезделген үлгіге қарағанда органикалық бояғыштың ыдырауында белсенді (1,5 есе жоғары) екендігі анықталды. - комбинирленген әдіспен алынған кCdS үлгісі синтезделген ацетатты әдіспен аCdS үлгісімен салыстырғанда фотокаталитикалық әдіспен судан сутегі өндіруде айтарлықтай артықшылыққа ие екендігі анықталды; - дәстүрлі ацетат әдісімен алынған NiS үлгісі синтезделген комбинирленген әдіс үлгісімен салыстырғанда жоғары сорбциялық сыйымдылыққа ие екендігі анықталды; - механосинтез арқылы алынған CdS үлгілері Staphylococcus aureus грамоң бактерияларына және Escherichia coli грамтеріс бактерияларына қатысты бактерияға қарсы белсенділік танытатыны анықталды, осылайша модельдік бактериялардың өсуін басу қабілетін растайды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : отсутствуют.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : жоқ.

Level of implementation (in Russian) : в настоящее время не определена.

Level of implementation (in Kazakh) : Қазіргі уақытта енгізу дәрежесі анықталмаған.

Efficiency (in Russian) : Эффективность установлена при изучениии фотокаталитических, сорбционных и антимикробных свойств наночастиц.

Efficiency (in Kazakh) : Тиімділігі нанобөлшектердің фотокаталитикалық, сорбциялық және микробқа қарсы қасиеттерін зерттеуде анықталды.

Field of application (in Russian) : фотокатализ, экология окружающей среды, производство водорода.

Field of application (in Kazakh) : саласы: фотокатализ, қоршаған орта экологиясы, сутегі өндірісі.