The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются дифференциальные, дважды-дифференциальные и интегральные сечения взаимодействия нуклидов водорода с 27Al и 120Sn при средних энергиях

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері сутектік нуклидтердің 27Аl және 120Sn-мен өзара әрекеттесуінің дифференциалды, қос дифференциалды және интегралды қималары болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта – получение новых экспериментальных данных по сечениям взаимодействия нуклидов водорода с ядрами 27Al и 120Sn, а также теоретическое исследование динамики изменения вклада различных механизмов в формирование инклюзивных сечений этих процессов в зависимости от энергии.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты - сутегі нуклидтерінің 27Al және 120Sn ядроларымен өзара әрекеттесуіне арналған көлденең қималар бойынша жаңа эксперименттік мәліметтер алу, сондай-ақ энергияға байланысты осы процестердің инклюзивті көлденең қималарының пайда болуына түрлі механизмдердің үлесінің өзгеру динамикасын теориялық тұрғыдан зерттеу болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Эксперименты выполнены на циклотроне У-150М ИЯФ РК с использованием стандартного dE-Е экспериментального метода, где происходит регистрация двух параметров детектируемой частицы: удельной ионизации и полной энергии. Теоретический анализ полученных экспериментальных результатов выполнен в рамках модифицированной версии экситонной модели предравновесного распада ядер при помощи расчетного кода TALYS. Данная модель широко используется при интерпретации экспериментальных результатов.

Методы исследования (на казахском) : Эксперименттер стандартты dE-Е эксперименттік әдісін пайдалана отырып, ҚР ЯФИ У-150М циклотронында орындалды, онда анықталатын бөлшектің екі параметрі: меншікті иондану және толық энергия тіркеледі. Алынған эксперименттік нәтижелерді теориялық талдау TALYS есептік кодтарының көмегімен ядролардың тепе-теңдік алдындағы ыдырауының экситондық моделінің модификацияланған нұсқасы шеңберінде орындалды. Бұл модель эксперименттік нәтижелерді түсіндіруде кеңінен қолданылады.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены новые экспериментальные данные по дважды-дифференциальным и интегральным сечениям процессов 27Al(р,хр) при энергиях налетающих протонов Ер = 7 и 22 МэВ и 20Sn(р,хd) при энергии протонов Ер = 30 МэВ. Подготовительные работы к эксперименту (работы по улучшению вакуума, юстировочные работы и др.) обеспечили измерение данных с абсолютной погрешностью не более 15%. Установлено, что основной вклад в формирование сечений реакций (p,xp) на ядре 27Al при энергии протонов 22 МэВ и реакции (р,хd) на ядре 120Sn при энергии протонов 30 МэВ обусловлен предравновесным механизмом. Вклад прямого и составного механизмов незначителен. При энергии 7 МэВ интегральный спектр вылетающих протонов формируется за счет прямых процессов.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Протондардың энергиясы Ер = 7 мен 22 МэВ кезінде 27Al(р,хр) процесінің және Ер = 30 МэВ кезінде 120Sn(р,хd) процесінің екі-дифференциалды және интегралдық қималары бойынша жаңа эксперименттік деректер алынды. Протон энергиясы 22 МэВ кезінде 27Al ядросында (p, xp) реакциялар қимасының және протон энергиясы 30 МэВ кезінде 120Sn ядросында (р,хd) реакциялар қимасының қалыптасуына негізгі үлес тепе-теңдікке дейінгі механизмінен туындағаны анықталды. Тікелей және құрама механизмдердің үлесі шамалы. Ер = 7 МэВ энергиясында интегралды спектрі тікелей процестер арқылы қалыптасады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Изготовлены новые мишени 27Al и 120Sn и с погрешностью до 5 % определены их характеристики: изотопный состав, толщины. Проведены юстировочные работы, что позволило улучшить проходимость пучка через коллиматоры. Максимальные значения токов удалось поднять до 70 – 80 нА, что позволит значительно сократить время измерений. Создана новая коллимационная система, за счет чего удалось снизить в сечениях реакций угловую неопределенность до ±0,2º.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 27Al және 120Sn жаңа мақсаттар шығарылды және олардың сипаттамалары 5% дейін қателікпен анықталды: изотоптық құрамы, қалыңдығы. Реттеу жұмыстары жүргізілді, бұл коллиматорлар арқылы сәуленің өтуін жақсартуға мүмкіндік берді. Тоқтардың максималды мәндері 70 - 80 нА дейін көтерілді, бұл өлшеу уақытын едәуір қысқартады. Жаңа коллимация жүйесі құрылды, соның арқасында реакциялық қималардағы бұрыштық белгісіздікті ± 0,2º дейін төмендетуге болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты исследований, на качественно новом уровне, обеспечат ядерными константами базы данных и будут востребованы в области ядерной физики, ядерной энергетики, радиационной безопасности объектов атомной промышленности, новых ядерных технологий.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеулер нәтижелері сапалы жаңа деңгейде деректер базасын ядролық константалармен қамтамасыз етеді және ядролық физика, ядролық энергетика, атом өнеркәсібі объектілерінің радиациялық қауіпсіздігі, жаңа ядролық технологиялар саласында талап етілетін болады.