The object of research, development or design (in Russian) : Экосистема, агроландшафты, почва-растение

The object of research, development or design (in Kazakh) : Экожүйе, агроландшафт, топырақ-өсімдік

Aim of work (in Russian) : Интенсификация систем земледелия на основе совершенствования элементов технологии возделывания, дифференцированного питания и средств защиты растений, методов орошения для рентабельного производства зерновых, зернобобовых, масличных и технических культур для регионов Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан өңірлері үшін дәнді, дәнді-бұршақ, майлы және техникалық дақылдарды тиімді өндіру үшін өңдеу технологиясының элементтерін, әртараптандырылған қоректендіру және өсімдіктерді қорғау құралдарын, суару әдістерін жетілдіру негізінде егіншілік жүйесін қарқындату.

Методы исследования (на русском) : теоретический и экспериментальный.

Методы исследования (на казахском) : теориялық және эксперименттік

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате исследований получены экспериментально подтверждённые исходные данные по научному обоснованию интенсификации элементов систем земледелия по агроэкологическим, почвенным и гидромодульнымзонам страны, сокращения механической обработки почвы, диверсификации и интенсификации системы севооборотов, питания растений, применение биостимуляторов семян, роста и развития растений, гидромодульномурайонированию орошения и рационального использование водных ресурсов. Получены данные для разработки технологических систем выращивания новых и перспективных сортов зерновых (тритикале, озимой пшеницы), бобовых (чечевицы, гороха, сои), масличных культур (подсолнечника, сафлора, льна масличного, горчицы, рапса, рыжика масличного) на основе управления продуционным процессом. Отработана методика последовательного применения геоинформационных технологий по эффективному использованию поверхностных и подземных вод, гидромодульногомоделирования. Новизна научно-исследовательской работы. Получены новые научные данные по взаимосвязи систем выращивания сельскохозяйственных культур, агроэкологического подхода, погодныхизменений, питания растений и индикаторов почвенногоздоровья. Начаты научно-производственные испытания по адаптации к местным почвенно-климатическим условиям на базе фермерских хозяйств и крупных сельскохозяйственных формирований трансфертновых технологий и рентабельныхметодов управления продуктивностью сельскохозяйственных культур, новых методоворошения.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеулер нәтижесінде топырақты механикалық өңдеуді қысқартуды ғылыми негіздеу, жер үсті және жер асты биомассаларының алуан түрлілігіне негізделген ауыспалы егіс жүйесін әртараптандыру, өсімдіктерді қоректендіру, минералдықжәне микротыңайтқыштарды, тұқым биостимуляторларын қолдану, өсімдіктердің өсуі мен дамуы, ауыл шаруашылығы өнімдерін тұрақты өндіру әдістемесін әзірлеу үшін суаруды гидромодульді аудандастыру бойынша бастапқы деректер алынды. Үрлеупроцесін басқару негізінде дәнді дақылдардың (тритикале, күздік бидай), бұршақ дақылдарының (жасымықасбұршақ, майбұршақ), майлыдақылдардың (күнбағыс, мақсары, майлы зығыр, қыша, рапс, майлы арыш) жаңажәне перспективалы сұрыптарын өсірудің технологиялық жүйелерін әзірлеу үшін деректер алынды. Халықаралықтәжірибе бойынша бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалана отырып, жер үсті жәнежер асты суларын тиімді пайдаланубойынша геоақпараттық технологияларды дәйекті қолдану, гидромодульдық модельдеу әдістемесі пысықталды. Ауылшаруашылығы дақылдарын өсіру жүйелерінің өзара байланысы, агроэкологиялық көзқарас, ауа-райының өзгеруі, өсімдіктердің қоректенуі және топырақ денсаулығының индикаторлары бойынша жаңа ғылыми деректер алынды. Топырақтыөңдеудіңтехнологиялық жүйелеріне, нақты егіншілікэлементтеріне, өсімдіктердіқорғаужәне қоректендіру құралдарын қолдануға, тыңайтқыштардың қаттыжәне сұйық түрлерін, фермерлікшаруашылықтар мен ірі ауыл шаруашылығы құралымдарыдеңгейінде суарудың жаңаәдістерін қолдануға ғылымиөндірістік сынақтар басталды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Отработана методика по последовательному применению геоинформационных технологий по эффективному использованию поверхностных и подземных вод, гидромо-дульного моделирования с использованием программных обеспечений по международно-му опыту. Плодосменные севообороты превышают традиционные зернопаровые севообороты по продуктивности на 17-27% и обеспечивают наивысшую денежную прибыль, повышают рентабельность до 307208 тг. или 259,1%. -Увеличение ширины междурядий при выращивании чечевицы и горчицы до 27 см повышает денежную прибыль на 46247 тенге и 124811 тенге/гектар соответственно. - При возделывании озимой пшеницы в условиях богары прибыльно использовать стимуляторы роста и микроудобрения, чем минеральные удобрения. Экономический эф-фект при этом повышается от 79,2 до 128,8 тыс. тенге на единицу площади. Применение биостимуляторов семян, микроудобрений при сочетаниис системой No-till при выращивании озимой пшеницы повышало чистый доход от 79,2 до 128,8 тыс. тенге на гектар посева. -Применение глубокой обработки и лазерной планировки почвы с применением биоудобрений повышает урожайность хлопчатника до 31,6 ц/га и превышает урожай-ность хлопчатника по традиционной технологии на 6,0 ц/га и обеспечивает получение чистого дохода на уровне – 756800 тенге /га при рентабельности 270,2% .

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Халықаралық тәжірибе бойынша бағдарламалық қамтамасыз етуді пайдалана отырып, жер үсті және жер асты суларын тиімді пайдалану бойынша геоақпараттық тех-нологияларды дәйекті қолдану, гидромодульді модельдеу бойынша әдістеме пысықтал-ды. Жеміс алмастыру ауыспалы егістері өнімділік бойынша дәстүрлі астықты сүрі та-напты ауыспалы егістерінен 17-27% - ға асып түседі және ең жоғары ақшалай пайданы қамтамасыз етеді, рентабельділікті 307208 теңгеге немесе 259,1% - ға дейін арттырады. - Жасымық пен қыша өсіру кезінде қатараралық енін 27 см-ге дейін ұлғайту ақша-лай пайданы тиісінше 46247 теңгеге және 124811 теңге/гектарға арттырады. - Богара жағдайында күздік бидайды өсіру кезінде минералды тыңайтқыштарға қарағанда өсу стимуляторлары мен микроэлементтерді тыңайтқыштарды қолдану тиімді. Бұл ретте экономикалық тиімділік аудан бірлігіне 79,2-ден 128,8 мың теңгеге дейін арта-ды. Күздік бидай өсірудің No-Till жүйесімен үйлескен кезде тұқым биостимуляторларын, микротыңайтқыштарды қолдану егіс гектарына 79,2 мың теңгеден 128,8 мың теңгеге дейін таза кірісті арттырды. - Биоайтқыштарды қолдана отырып, топырақты терең өңдеу мен лазерлік жоспар-лауды қолдану мақтаның өнімділігін 31,6 ц/га дейін арттырады және дәстүрлі технология бойынша мақтаның шығымдылығын 6,0 ц/га – ға арттырады және рентабельділігі 270,2% болған кезде 756800 теңге /га деңгейінде таза кіріс алуды қамтамасыз етеді .

Level of implementation (in Russian) : На основании проведенных лабораторных и полевых исследований в различных агроэкологических зонах Казахстана получены экспериментально подтверждённые ис-ходные данные по научному обоснованию интенсификации элементов систем земледелия по агроэкологическим, почвенным и гидромодульным зонам страны, контроля эрозионных процессов, сокращения механической обработки почвы, диверсификации и интенсификации системы севооборотов, питания растений, применение биостимуляторов семян, роста и развития растений, гидромодульному районированию орошения и рационального использование водных ресурсов для разработки методологии устойчивого производства сельскохозяйственной продукции с учетом изменяющегося климата, применением элементов информационных технологий, современных сельскохозяйственных машин и приборного инструментария.

Level of implementation (in Kazakh) : Қазақстанның әртүрлі агроэкологиялық аймақтарында жүргізілген зертханалық және далалық зерттеулер негізінде елдің агроэкологиялық, топырақты және гидромодульды аймақтары бойынша егіншілік жүйелері элементтерінің интенсивтенуін, эрозиялық процестерді бақылауды, топырақты механикалық өңдеуді қысқартуды, ауыспалы егістер жүйесінің әртараптандырылуы мен интенсивтенуін, өсімдіктердің қоректенуін, тұқымдардың биостимуляторларын қолдануды, өсімдіктердің өсуі мен дамуын ғылыми негіздеу бойынша эксперименттік расталған бастапқы деректер алынды, климаттың өзгеруін ескере отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін тұрақты өндірудің әдіснамасын әзірлеу, ақпараттық технологиялар элементтерін, қазіргі заманғы ауыл шаруашылығы машиналары мен аспаптық құралдарды қолдану үшін су ресурстарын ұтымды пайдалану.

Efficiency (in Russian) : Для более эффективного использования почвенной влаги и биоклиматического потенциала в условиях Западно-Казахстанской области ранние сроки посева яровой пше-ницы наиболее продуктивны. Динамика площади орошаемых земель в разрезе водохозяйственных участков и административных районов в Алматинской области положительная, которая показывает потенциальные возможности развития орошаемого земледелия в условиях сбалансиро-ванного использования природно-ресурсного потенциала региона. На основе ландшафтно-экологического подхода выявлены и систематизированы основные критерии для оценки пригодности территории для орошения с учетом геоэкологических ограничений. Разработаны оценочные шкалы ландшафтных и почвенных показателей Алматинской области для орошения. Обоснованы экологически допустимые пределы насыщенности гидроагроланд-шафтов орошаемыми землями в зависимости от дефицита влаги: от 10 до 15% – в уме-ренно-засушливой и влажно-горной, от 10 до 15% -засушливой горной и сухой предгор-ной и до 10% очень сухой, сухой и умеренно-сухой зоны Алматинской области. Применение капельного орошения риса повышает экономию использования воды до 50% и обеспечивает прибавку урожая до 21,5ц/га. Экономия оросительной воды при возделывании сои методом капельного орошения составляет до 31%. Экономия ороси-тельной воды при возделывании сахарной свеклы методом капельного орошения состав-ляет 32%, от оросительной нормы при урожайности до 1300ц/га.

Efficiency (in Kazakh) : Батыс Қазақстан облысы жағдайында топырақ ылғалын және биоклиматтық әлеуетті неғұрлым тиімді пайдалану үшін жаздық бидайды егудің ерте мерзімдері неғұр-лым өнімді болып табылады. Алматы облысындағы су шаруашылығы учаскелері мен әкімшілік аудандар бөлінісінде суармалы жерлер алаңының серпіні оң, бұл өңірдің табиғи-ресурстық әлеуетін теңгерімді пайдалану жағдайында суармалы егіншілікті дамытудың әлеуетті мүмкіндіктерін көрсетеді. Ландшафтық-экологиялық тәсіл негізінде геоэкологиялық шектеулерді ескере отырып, аумақтың суаруға жарамдылығын бағалау үшін негізгі критерийлер анықталды және жүйеленді. Суару үшін Алматы облысының ландшафтық және топырақ көрсеткіштерінің бағалау шәкілдері әзірленді. Ылғал тапшылығына байланысты гидроагроландшафттардың суармалы жерлермен қанығуының экологиялық рұқсат етілген шектері негізделген: 10–нан 15%-ға дейін-орташа қуаң және ылғалды-таулы, 10-нан 15%- ға дейін-қуаң таулы және құрғақ тау бөктеріндегі және 10%-ға дейін-Алматы облысының өте құрғақ, құрғақ және орташа құрғақ аймақтары. Күрішті тамшылатып суаруды қолдану суды пайдалануды үнемдеуді 50% - ға дейін арттырады және егіннің 21,5 ц/га-ға дейін артуын қамтамасыз етеді. Тамшылатып суару әдісімен қант қызылшасын өсіру кезінде суару суын үнемдеу 32% құрайды, өнімділігі 1300 ц/га дейінгі суару нормасынан.

Field of application (in Russian) : Сельскохозяйственное производство

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылық өндірісі