The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования являются селекционные материалы, семена, сорта и гибриды сахарной свеклы, семенники сахарной свеклы

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны - селекциялық материалдар, тұқым, қант қызылшасының сорттары мен будандары, тұқымдық қызылша

Aim of work (in Russian) : Выращивание семян сахарной свеклы по одногодичному циклу, при минимальных затратах труда и средств, с использованием штеклингов, выращенные в тепличном комплексе.

Aim of work (in Kazakh) : Қант қызылшасы тұқымын бір жылдық циклмен ең төмен шығындар және еңбек құралдарын жұмсай отырып, жылыжай кешенінде өсірілген штеклинг пайдалану арқылы өсіру.

Методы исследования (на русском) : Методы исследования и аппаратура – тепличный комплекс, селекционный питомник, инбридинг, кагаты, клумбы –изоляторы, способы выращивания семян сахарной свеклы Полученные результаты и новизна: Результаты и их новизна - Установлен оптимальный срок посева маточной свеклы в теплице - это первая декада октября и густота растений - 40 шт растений в 1 п.м. для получения мелких маточных посадочных корнеплодов (штеклингов) диаметром 2-4см, весом 40-80г. - Обоснована схема посева семян маточной свеклы (15см х 5см) для формирования полноценных, жизнеспособных и качественных штеклингов в онтогенеза, которые обеспечивающие сохранность растений в зимний период на уровне 85-90%, урожайность семян 20-25ц/га, односемянность - 95%, всхожесть - 92% при значительном снижении ресурсозатрат. - Изученный способ выращивания семян по одногодичному циклу способствует повышению урожайности на 2,2-5,7 ц/га при уменьшении затрат на один центнер 523-598 тн. Наши исследования способствуют не только уменьшить затраты труда и средств, но и сократить период выращивания семян с 475 до 320 календарных дней.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері және аппаратура – жылыжай кешені, селекциялық питомник, инбридинг, кагаттар, гүлзар –оқшаулағыштар, қант қызылшасының тұқымдарын өсіру тәсілдері Алынған нәтижелер мен жаңалық: нәтижелер мен олардың жаңалығы - жылыжайда аналық қызылшаны себудің оңтайлы мерзімі белгіленді - бұл қазан айының алғашқы онкүндігі және өсімдіктердің тығыздығы - 40 п.м. диаметрі 2-4 см, салмағы 40-80 Г болатын ұсақ аналық тамырлы дақылдарды (штепсельдер) алу үшін. -Қыста өсімдіктердің 85-90% деңгейінде сақталуын қамтамасыз ететін онтогенезде толыққанды, өміршең және сапалы штепсельдерді қалыптастыру үшін аналық қызылша тұқымын себу схемасы (15cm x 5cm) негізделген, тұқым өнімділігі 20-25ц/га, бір тұқым - 95%, өну - 92% ресурс шығынын едәуір төмендетумен. - Бір жылдық цикл бойынша тұқым өсірудің зерттелген әдісі бір центнерге 523-598 тн шығындарды азайта отырып, өнімділікті 2,2-5,7 ц/га арттыруға ықпал етеді. Біздің зерттеулеріміз еңбек пен қаражат шығындарын азайтып қана қоймай, тұқым өсіру кезеңін 475-тен 320 күнтізбелік күнге дейін қысқартуға ықпал етеді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты и их новизна. В целях ускоренного размножения семян сахарной свеклы изучен пересадочный способ выращивания семян сахарной свеклы с использованием штеклингов. По результатом исследовании подготовлена рекомендация «Производство семян сахарной свеклы с использованием штеклингов, выращенных в теплице». Сохранность, т.е. технических годных к посадке корнеплодов весеннего посева составила 94,2%, а осеннего посева в теплице 97,8%. Увеличение технически годных к посадке мелких маточных корнеплодов осеннего посева в теплице – 3,6%. Пересадочный способ выращивания семян сахарной свеклы не только способствовали ускорению семеноводческого процесса, но и оказались экономически эффективными. При подсчете труда и средств на семенниках в опыте с пересадочной культурой прямые затраты были на 187,5 тыс. тенге меньше, или на 27,1% ниже затрат, чем при обычном высадочном способе выращивания семян (879,3 тыс.тенге/га). Изученный способ выращивания уменьшить затраты труда и средств, но и сократить период выращивания семян с 475 до 320 календарных дней семян по одногодичному циклу способствует повышению урожайности на 2,0 ц/га при уменьшении затрат на один гектар 187,5 тыс тенге.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Нәтижелер және олардың жаңалығы - Қант қызылшасы тұқымын жеделдете көбейту мақсатында жылыжай кешенінде қалыптасқан ұсақ аналық тамыржемістерді(штеклинг) тұқым шаруашылығында пайдалану тәсіліне тәжірибелер жүргізілді. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде «Жылыжайда өсірілген штеклингтерді пайдалана отырып, қант қызылшасы тұқымдарын өндіру» атты ұсыныс кітапша дайындалды. Көктемгі егістің техникалық жарамды аналық тамыржемістерінің дақылдарының сақталуы 94,2%, ал жылыжайда күзгі себу арқылы алынған штеклингтердің жарамдылығы 97,8% құрады. Теплицада өсірілген техникалық жарамды ұсақ аналық тамыр дақылдарының сақталуы - 3,6% жоғары болып шықты. Тәжірибедегі қант қызылшасының тұқымын өндіру әдісі осы дақылдың тұқым шаруашылығын жеделдетуге септігін тигізеді, сондай-ақ экономикалық жағынан тиімділігін көрсетті. Көшіріп-отырғызу әдісінде тікелей жұмсалатын қаржы шығыны дәстүрлі көшеттік әдіске (879,3 мың тенге/га) қарағанда 27,1% төмен немесе 187,5 мың тенгеге аз. Зерттелген қызылша тұқымын өсіру әдісі еңбек пен қаражат шығындарын азайтады, сонымен қатар тұқым өсіру кезеңін бір жылдық циклге, яғни 475-тен 320 күнтізбелік күнге дейін қысқартады, бұл бір гектарға 187,5 мың тенге шығындарды азайта отырып, өнімділікті 2,0 ц/га арттыруға көмектеседі.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные и технико экономические показатели: Ожидаемый социально-экономический эффект результатов данного проекта выражается в дополнительной прибыли за счет высокой продуктивности отечественных гибридов против предшествующих аналогов не менее чем на 15-30%, при одинаковых затратах на единицу площади. Производство качественных семян, отвечающих требованиям ГОСТа, экологически пластичных и экологически стабильных гибридов позволит товаропроизводителям в различных регионах страны получать высокий и стабильный урожай. Выделение целевых финансовых средств, будет содействовать насыщению внутреннего рынка Казахстана семенами гибридов сахарной свеклы отечественной селекции и снизит долю импортных семян. Использование в производстве отечественных высокопродуктивных гибридов позволит более полно обеспечить сырьем, перерабатывающую промышленность, увеличить выход сахара с единицы площади, создать новые рабочие места.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивтік және техникалық экономикалық көрсеткіштер: осы жоба нәтижелерінің күтілетін әлеуметтік-экономикалық әсері аудан бірлігіне бірдей шығындар кезінде алдыңғы аналогтарға қарсы отандық будандардың кемінде 15-30% - ға жоғары өнімділігі есебінен қосымша пайдадан көрінеді. ГОСТ талаптарына жауап беретін сапалы тұқымдарды, экологиялық пластикалық және экологиялық тұрақты будандарды өндіру еліміздің әртүрлі аймақтарындағы тауар өндірушілерге жоғары және тұрақты өнім алуға мүмкіндік береді. Нысаналы қаржы қаражатын бөлу Қазақстанның ішкі нарығын отандық селекциядағы қант қызылшасы будандарының тұқымдарымен молықтыруға жәрдемдесетін және импорттық тұқымдардың үлесін азайтатын болады. Өндірісте отандық жоғары өнімді будандарды пайдалану шикізатпен, қайта өңдеу өнеркәсібін неғұрлым толық қамтамасыз етуге, аудан бірлігінен қанттың шығуын ұлғайтуға, жаңа жұмыс орындарын құруға мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Степень внедрения: При выполнении проекта будут проведены мероприятия по распространению знаний и передаче опыта, внедрению инноваций в практику. Проведение обучающего семинара и демонстрация опытов и технологий. . Результаты исследований будут распространены широкой общественности через публикации в открытой печати, в средствах массовой информации, их патентования, апробации на международных симпозиумах, международных конференциях. Результаты исследований будут продемонстрированы на демоплощадках, «День поля». Потенциальные потребители: В Алматинской области более 450 и в Жамбылской области 210 сельхозтоваропроизводителей, фермерские и крестьянские хозяйства, возделываемые сахарную свеклу проявляют интерес к коммерческим гибридам и выпускаемой продукции отечественного производства, т.е. к высококачественным оригинальным и элитным семенам сахарной свеклы. Целевые потребители: СЗЦ «Кен-Дала», ТОО «Жылы Булак», ТОО «Камкорлык», КХ «Самай», «Сыпатай-Батыр» и др.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу дәрежесі: жобаны орындау кезінде білімді тарату және тәжірибені беру, инновацияларды практикаға енгізу бойынша іс-шаралар жүргізілетін болады. Оқыту семинарын өткізу және тәжірибелер мен технологияларды көрсету. . Зерттеу нәтижелері ашық баспасөзде, бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау, оларды патенттеу, халықаралық симпозиумдарда, халықаралық конференцияларда байқаудан өткізу арқылы қалың жұртшылыққа таратылатын болады. Зерттеу нәтижелері "Дала күні"демо-алаңдарында көрсетіледі. Әлеуетті тұтынушылар: Алматы облысында 450-ден астам және Жамбыл облысында 210 ауыл шаруашылығы тауар өндірушілері, қант қызылшасы өсірілетін фермерлік және шаруа қожалықтары коммерциялық будандарға және отандық өндірістің шығарылатын өнімдеріне, яғни қант қызылшасының жоғары сапалы бірегей және элиталық тұқымына қызығушылық танытады. Мақсатты тұтынушылар: "Кең-Дала" СДО, "Жылы Бұлақ" ЖШС, "Қамқор" ЖШС, "Самай" ШҚ, "Сыпатай-Батыр" және т. б.

Efficiency (in Russian) : На основе результатов исследований будут усовершенствованы процессы формирования густоты семенников после пересадки весной. Будет разработана рекомендация и внедрена в производство сортовая ресурсосберегающая технология производства семян одногодичным циклом с использованием штеклингов (диаметром 2-4см, весом 40-80грамм), выращенных в тепличном комплексе с использованием в совокупности результатов исследований обеспечивает сохранность растений в зимний период на уровне 85-90%, урожайность семян 20-25ц/га, односемянность - 95%, всхожесть -92% при значительном снижении ресурсозатрат.Изученный способ выращивания семян по одногодичному циклу способствует повышению урожайности на 2,2-5,7 ц/га при уменьшении затрат на один центнер 523-598 тн. Наши исследования способствуют не только уменьшить затрат

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері негізінде көктемде трансплантациядан кейін ұрықтың тығыздығын қалыптастыру процестері жетілдіріледі. Жылыжай кешенінде өсірілген штеклингтерді (диаметрі 2-4см, салмағы 40-80грамм) пайдалана отырып, бір жылдық циклмен тұқым өндірудің сорттық ресурс үнемдеуші технологиясы зерттеу нәтижелерінің жиынтығында қысқы кезеңде өсімдіктердің 85-90% деңгейінде сақталуын, тұқымның шығымдылығы 20-25ц/га, бір тұқымдық қамтамасыз етуді пайдалана отырып, ұсыным әзірленетін және өндіріске енгізілетін болады - 95%, өнгіштігі -92%, ресурс шығыны айтарлықтай төмендейді.Бір жылдық циклде тұқым өсірудің зерттелген әдісі бір центнерге 523-598 тонна шығындарды азайту арқылы өнімділікті 2,2-5,7 кг/га арттыруға ықпал етеді. Біздің зерттеулер шығындарды азайту ғана емес ықпал етеді

Field of application (in Russian) : сельское хозяйство, семеноводство сахарной свеклы

Field of application (in Kazakh) : ауыл шаруашылығы, қант қызылшасының тұқым шаруашылығы