The object of research, development or design (in Russian) : Центральная Азия выступала в качестве проектной территории данного исследования. В частности рассматривались равнины Южного Казахстана в пределах Балхаш-Алакольского, Чу-Таласского и Арало-Сырдарьинского водохозяйственных бассейнов, а также Аксай-Чатыркульская котловина, расположенная во Внутреннем Тянь-Шане на границе Киргизия – СУАР КНР. Кроме этого рассматривалась котловина озера Манас (СУАР КНР) и три оазиса в бассейне р. Амударья (Мервский, Тедженский и Хорезмский).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Орталық Азия осы зерттеудің жобалық аумағы ретінде әрекет етті. Атап айтқанда, Оңтүстік Қазақстанның Балқаш-Алакөл, Шу-Талас және Арал-Сырдария су шаруашылығы бассейндері шегіндегі жазықтары, сондай-ақ Қырғыз-ШҰАР шекарасында Ішкі Тянь – Шаньда орналасқан Ақсай-Чатыркөл қазаншұңқыры қарастырылды. Сонымен қатар, Манас көлінің бассейні (ҚХР ШҰАА) және Амудария өзенінің бассейніндегі үш оазис (Мерв, Теджен және Хорезм) қарастырылды.

Aim of work (in Russian) : Целью работы являлось развитие методов дистанционного (спутникового) мониторинга различных параметров подстилающей поверхности Земли, связанных с гидрологией территорий и водной безопасностью Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты Қазақстан аумағының гидрологиясымен және су қауіпсіздігімен байланысты жер асты бетінің әртүрлі параметрлерін қашықтықтан (спутниктік) мониторингілеу әдістерін дамыту болып табылады.

Методы исследования (на русском) : Методология работы основывалась на спутниковом мониторинге с помощью ряда продуктов от ведущих мировых космических агентств и специализированных организаций. В работе анализировались спектральные характеристики подстилающей поверхности в оптическом диапазоне, поверхностная температура, а также дистанционная оценка высоты снежного покрова.

Методы исследования (на казахском) : Жұмыс әдістемесі жетекші әлемдік ғарыш агенттіктері мен мамандандырылған ұйымдардың бірқатар өнімдерінің көмегімен спутниктік мониторингке негізделген. Жұмыста оптикалық диапазондағы жер бетінің спектрлік сипаттамалары, беткі температура, сондай-ақ қар жамылғысының биіктігін қашықтықтан бағалау талданды.

Obtained results and novelty (in Russian) : 1). Зарегистрировано наличие масштабного гидрометаллургического производства, предположительно солей лития, в котловине оз. Манас (СУАР, КНР),использующий водные ресурсы трансграничной реки Кара-Ертис, до 0,5 куб.км \ год. 2). Описано явление аномально сильного снегопада 13-14 марта 2021 года в горах Каратау. Погодные аномалии трассируют направленность климатических изменений. Повышение зимнего увлажнения гор Каратау способно улучшить водообеспеченность с\х угодий Юга Казахстана. Однако, существующая водная инфраструктура не готова к существенному росту объемов весенних паводков. 3) На примере трех оазисов бассейна р. Амударья рассмотрен алгоритм оценки водообеспеченности с\х зон, с точки зрения контроля над эффективностью межгосударственного вододеления трансграничных речных ресурсов. 4) Проанализированы многолетние режимы снежности равнин юга Казахстана в сравнении с высокогорной котловиной. Автокорреляционный анализ показал, что уровни снежности соседних лет на равнинах юга Казахстана не связаны друг с другом. В горах Тянь-Шаня имеет место эффект "длинной памяти" , уровни снежности довольно тесно связаны. Этот эффект связан с активностью Сибирского Антициклона и формирует многолетний режим увлажненности и стока горных рек с Тянь-Шаня. Новизна полученных результатов гарантируется публикациями в рецензируемых журналах, индексируемых в базе Scopus, с выражением благодарности за финансирование данному проекту ГФ МОН РК АР09562387

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 1). Көл қазаншұңқырында ауқымды гидрометаллургиялық өндірістің, шамамен литий тұздарының болуы тіркелген. Қара-Ертіс трансшекаралық өзенінің су ресурстарын пайдаланатын Манас (ҚХР), жылына 0,5 куб. км дейін. 2). 2021 жылғы 13-14 наурызда Қаратау тауларында өте қатты қар жауу құбылысы сипатталған. Ауа-райының ауытқулары климаттық өзгерістердің бағытын бақылайды. Қаратау тауларының қысқы ылғалдануын арттыру Қазақстанның оңтүстігіндегі ауыл шаруашылығы алқаптарын сумен қамтамасыз етуді жақсартуға қабілетті. Алайда, қолданыстағы су инфрақұрылымы көктемгі су тасқыны көлемінің айтарлықтай өсуіне дайын емес. 3) Әмудария өзені бассейнінің үш оазисінің мысалында трансшекаралық өзен ресурстарын Мемлекетаралық су бөлу тиімділігін бақылау тұрғысынан а / ш аймақтарының сумен қамтамасыз етілуін бағалау алгоритмі қаралды. 4) биік таулы қазаншұңқырмен салыстырғанда Қазақстанның оңтүстігіндегі жазықтардың көпжылдық қар режимі талданды. Автокорреляциялық талдау Қазақстанның оңтүстігіндегі жазықтағы көрші жылдардағы қардың деңгейі бір-бірімен байланысты емес екенін көрсетті. Тянь-Шань тауларында "ұзақ есте сақтау" әсері бар , қардың деңгейі өте тығыз байланысты. Бұл әсер Сібір антициклонының белсенділігімен байланысты және Тянь-Шаньнан тау өзендерінің көп жылдық ылғалдық режимі мен ағысын қалыптастырады. Алынған нәтижелердің жаңалығына ҚР БҒМ МФ осы жобасын қаржыландырғаны үшін алғыс білдіре отырып, Scopus базасында индекстелетін рецензияланатын журналдарда жарияланымдармен кепілдік беріледі

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : За период выполнения проекта было опубликовано 2 статьи в зарубежных научных изданиях, входящих в базу цитирования Scopus, с процентилем по CiteScore не менее 35, в том числе: в журнале «Современные проблемы дистанционного зондирования из космоса» (Scopus Q3, процентиль 35). Еще одна статья одобрена к печати в журнале «Современные проблемы дистанционного зондирования из космоса» (Scopus Q3, процентиль 35), и одна статья направлена в редакцию журнала «Sustainable Development of Mountain Territories», (SCOPUS, Q2, процентиль 61).

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаны орындау кезеңінде Scopus дәйексөз базасына кіретін шетелдік ғылыми басылымдарда citescore бойынша кемінде 35 процентильмен 2 мақала жарияланды, оның ішінде: "ғарыштан қашықтықтан зондтаудың заманауи мәселелері" журналында (Scopus Q3, процентиль 35). Тағы бір мақала "ғарыштан қашықтықтан зондтаудың қазіргі заманғы мәселелері" журналында (Scopus Q3, процентиль 35) басып шығаруға мақұлданған және бір мақала "Mountain Territories Sustainable Development of Mountain Territories" журналының редакциясына жіберілген (SCOPUS, Q2, процентиль 61).

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : Жоқ

Efficiency (in Russian) : неприменимо

Efficiency (in Kazakh) : қолданылмайды

Field of application (in Russian) : Результаты проекта могут быть использованы государственными органами: Министерством экологии геологии и природных ресурсов Республики Казахстан; Министерством сельского хозяйства экологии, сельского хозяйства Республики Казахстан; и подведомственными им организациями при разработке политики и планировании конкретных мер по обеспечению водной безопасности территорий юга Казахстана и развитию сельскохозяйственного производства, при подготовке программ регионального развития и решении текущих вопросов, а также научными организациями, высшими учебными заведениями и научной общественностью.

Field of application (in Kazakh) : Жобаның нәтижелерін мемлекеттік органдар: Қазақстан Республикасының Геология және табиғи ресурстар министрлігі; Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы экология, ауыл шаруашылығы министрлігі; және оларға ведомстволық бағынысты ұйымдар Қазақстанның оңтүстігі аумақтарының су қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ауыл шаруашылығы өндірісін дамыту жөніндегі саясатты әзірлеу және нақты шараларды жоспарлау кезінде, Өңірлік даму бағдарламаларын дайындау және ағымдағы мәселелерді шешу кезінде, сондай-ақ ғылыми ұйымдар, жоғары оқу орындары және ғылыми жұртшылық пайдалана алады.