The object of research, development or design (in Russian) : Рыбохозяйственные водоемы и водные биоресурсы Республики Казахстан.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Қазақстан Республикасының балық шаруашылығы су айдындары мен су биоресурстары.

Aim of work (in Russian) : Оценка современного состояния рыбных ресурсов и других водных животных главных рыбопромысловых водоемов Казахстана для разработки научно-обоснованных рекомендаций по их охране, воспроизводству и устойчивому использованию.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның басты балық кәсіпшілігі су қоймаларының балық ресурстары мен басқа да гидробионттардың жағдайын кешенді бағалау, оларды тұрақты пайдалану бойынша ғылыми-негізделген ұсыныстарды жасау.

Методы исследования (на русском) : Исследования проводились программно-целевым методом управления проектом с выездами на водоемы и с использованием как традиционных, так и собственных, разработанных исполнителями, методик ихтиологических и рыбохозяйственных исследований.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулер жобаны басқарудың бағдарламалық - мақсаттық әдісі арқылы су қоймаларға барып, дәстүрлі және жеке орындаушылар әзірлеген ихтиологиялық және балық шаруашылықтық зерттеулердің әдістерін қолдана отырып жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Получены сведения о численности и биомассе гидробионтов, изучен мировой опыт и наилучшие практики применения экосистемных услуг. Выявлены потенциальные ниши для вселения гидробионтов на 10 водоемах. Осуществлена оценка и анализ требований и обязательств РК по международным договорам. Изучено влияние любительского (спортивного) рыболовства на 11 водоемах. Проведен анализ гидролого-гидрохимического, гидробиологического состояния р. Жайык в период нерестовых миграций и ската молоди осетровых рыб, оценка генетического полиморфизма с помощью ДНК-маркеров (STR и мтДНК) осетровых рыб (севрюга, русский осетр, белуга) Жайык-Каспийского бассейна из природных популяций и полученных при искусственном разведении. Определены сезонные характеристики и продуктивность артемии на 10 водоемах. Проведена видовая идентификации артемии по ДНК маркерам. Начата пробоподготовка для ddRAD секвенирования (выделение ДНК и подготовка ДНК библиотек). Начат анализ биохимического, микробиологического, токсикологического состава цист артемии по 10 продуктивным водоемам. Осуществлен поиск лежбищ тюленей, проведен анализ условий формирования лежбищ. Новизна исследований состоит в совершенствовании принципов и методов управления рыбными запасами и другими водными биологическими ресурсами.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Гидробионттардың саны мен биомассасы туралы мәліметтер алынды, экожүйелік қызметтерді қолданудың әлемдік және үздік тәжірибелері зерделенді. 10 су айдынында гидробионттарды жіберетін тиімді қуыстар анықталды. Халықаралық шарттар бойынша ҚР талаптары мен міндеттемелерін бағалау және талдау жүзеге асырылды. Әуесқой (спорттық) балық аулаудың 11 су айдынына әсері зерттелді. Уылдырық шашу миграциясы және бекіре балықтарының шабақтарының өрістеуі кезеңіндегі Жайық өзенінің гидрологиялық-гидрохимиялық, гидробиологиялық жағдайына талдау жүргізілді, Жайық-Каспий бассейнінің табиғи популяцияларынан және жасанды өсіруден алынған бекіре балықтарының (шоқыр, орыс бекіресі, қортпа) ДНҚ-маркерлерінің (STR және мтДНҚ) көмегімен генетикалық полиморфизмдері бағаланды. 10 су айдынында артемияның маусымдық сипаттамалары мен өнімділігі анықталды. ДНҚ маркерлері бойынша артемияны түрлік сәйкестендіру жүргізілді. ddRAD секвенирлеу үшін сынама дайындау басталыд (ДНҚ бөліп алу және ДНҚ қорын дайындау). 10 өнімді су қоймалары бойынша артемия цисталарының биохимиялық, микробиологиялық, токсикологиялық құрамын талдау басталды. Итбалықтардың жатындарын іздеу жүзеге асырылды, жатындардың қалыптасу жағдайларына талдау жүргізілді. Зерттеулердің өзектілігі балық қорлары мен басқа да су биологиялық ресурстарын басқару қағидаттары мен әдістерін жетілдіруден тұрады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : На ряде водоемов Балкаш-Алакольского и Ертисского бассейнов впервые в Казахстане будет применен экосистемный подход, оценена стоимость экосистемных услуг по рыболовству. Принципиальным отличием и новизной разработок проекта от мировых аналогов будет учет казахстанской практики природопользования на водоемах, которая принципиально отличается от стран, где экономическая оценка экосистем уже реализована на практике. Начато изучение трансграничных водоемов с целью выявления в них чужеродных видов. Разработаны новые и усовершенствованные орудия лова для морского промысла и в недооблавливаемых зонах (биотопах) крупных рыбопромысловых водоемов, концентрации рыб в которых мало изучены. Подано 3 заявки на патент (1 патент получен). Начата разработка процедуры определения качества цист в рыбохозяйственных и коммерческих целях. Анализ данных параметров является обязательной частью сертификации цист, при выдаче лицензий на их коммерческое использование и экспорт. Сертификация переработанной продукции (сухих цист артемии) позволит многократно повысить ее стоимость (от 35 до 100 $/кг), открыв возможность экспорта в другие страны, а также обеспечить возрастающий спрос отечественных производителей аквакультуры, качественным продуктом.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Балқаш-Алакөл және Ертіс бассейндерінің бірқатар су айдындарында Қазақстанда алғаш рет экожүйелік тәсіл қолданылады, балық аулау бойынша экожүйелік қызметтердің құны бағаланды. Жобаның әлемдік аналогтардан өзгешелігі мен жаңалығы су айдындарында табиғатты пайдаланудың қазақстандық есепке алу тәжірибесінің әзірлемелерінің жобасы болады, бұл экожүйелерді экономикалық бағалау іс жүзінде тәжірбиеде жүзеге асырылған елдерден түбегейлі ерекшеленеді. Трансшекаралық су қоймаларындағы бөгде түрлерді анықтау мақсатында оларды зерттеу басталды. Балықтардың шоғырлануы аз зерттелген теңіз кәсіпшілігі және ірі балық кәсіпшілігі су айдындарының ауланбайтын аймақтарында (биотоптарда) жаңа және жетілдірілген аулау құралдары әзірленді. Патентке 3 өтінім берілді (1 патент алынды). Балық шаруашылығы және коммерциялық мақсаттарда цисталардың сапасын анықтау рәсімін әзірлеу басталды. Коммерциялық пайдалануға және экспорттауға лицензиялар беру кезінде бұл параметрлерді талдау цисталарды сертификаттаудың міндетті бөлігі болып табылады. Өңделген өнімді (артемияның құрғақ цисталарын) сертификаттау басқа елдерге экспорттау мүмкіндігін ашып, оның құнын бірнеше есе арттыруға (35-тен 100 $/кг-ға дейін) мүмкіндік береді, басқа елдерге экспорттауға, сондай-ақ, отандық аквакультура өндірушілеріне сұраныстың артуын сапалы өніммен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : В ходе реализации работ проведено 9 семинаров/дней поля для природопользователей (из них 1 международный вебинар)

Level of implementation (in Kazakh) : Жұмыстарды іске асыру барысында 9 семинар/ табиғат пайдаланушыларға дала күні өткізілді (оның ішінде 1 халықаралық вебинар)

Efficiency (in Russian) : Результаты исследований имеют экологическую эффективность и природоохранную значимость, что соответствует принципам экологической и продовольственной безопасности. Проведенные исследования относятся к сфере экологии и рыбного хозяйства и полностью укладываются в приоритетные задачи «Концепции по переходу Республики Казахстан к «зеленой экономике» и соответствуют Стратегическому плану Министерства экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан на 2020-2024 годы, где одним из стратегических направлений является сохранение биоразнообразия.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелерінің экологиялық тиімділігі мен табиғатты қорғау маңыздылығы бар, экологиялық және азық-түлік қауіпсіздігі қағидаттарына сәйкес келеді. Жүргізілген зерттеулер экология және балық шаруашылығы саласына жатады және «Қазақстан Республикасының «жасыл экономикаға» көшуі жөніндегі тұжырымдаманың» басым міндеттеріне толық сәйкес келеді және Қазақстан Республикасы Экология, Геология және табиғи ресурстар министрлігінің 2020-2024 жылдарға арналған стратегиялық жоспарына сәйкес, мұнда стратегиялық бағыттардың бірі биоәртүрлілікті сақтау болып табылады.

Field of application (in Russian) : Экология и рыбное хозяйство

Field of application (in Kazakh) : Экология және балық шаруашылығы