The object of research, development or design (in Russian) : Агрогель на основе хитозана с минеральными удобрениями, насекомые имаго и личинки Зофобаса, грибы шампиньон и вешенка в качестве источника хитина.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Минералды тыңайтқыштары бар хитозан негізінде агрогель, хитин көзі ретінде Зофобас ересек жәндіктері мен дернәсілдері, қозықұйрық және аспа саңырауқұлақтары.

Aim of work (in Russian) : Целью работы является разработка и синтез новых гидрогелей с заданными параметрами для агротехнического комплекса.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмыстың мақсаты: Агротехникалық кешен үшін берілген параметрлері бар жаңа гидрогельдерді әзірлеу және синтездеу.

Методы исследования (на русском) : Методы и методология проведения работы: синтез хитозана из хитина насекомых и грибов, синтеза гидрогелей с заданными параметрами (степень поглощения воды, скорость десорбции удобрений и т.д.); спектральные методы изучения; анализа и оценки эффективности системы гель-удобрение и почва и др.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері мен тәсілдері: жәндіктер мен саңырауқұлақтардың хитинінен хитозанды синтездеу, берілген параметрлермен гидрогельдерді синтездеу (судың сіңу дәрежесі, тыңайтқыштардың десорбция жылдамдығы және т.б.); спектрлік зерттеу әдістері; гель тыңайтқышы мен топырақ жүйесінің тиімділігін талдау және бағалау және т. б.

Obtained results and novelty (in Russian) : - Проведен аналитический обзор литературных данных о синтезе хитозана и определены основные источники хитина и хитозана. - Выделен хитозан из хитина, для опытов были использованы взрослые особи (имаго) Zophobas morio и личинки, хитин из грибов шампиньон и вешенка. - Синтезирован хитозан из хитина насекомых и грибов по схе ме де проте инирова ние – де ацетилирование. - Проведен синтез биодеградируемых гидрогелей на основе хитозана с заданными параметрами. Разработан способ одностадийного синтеза биодеградируемого гидрогеля хитозана с внедренными минеральными и органическими удобрениями, включающий приготовление водного раствора полимера. - Изучено физико-химические свойства выделенных и синтезированных продуктов спектральными методами. - Получены данные по прогнозированию выделенных веществ на биологическую активность с помощью компьютерной программы PASS. Исследована цитотоксическая активность хитозана по отношению морских рачков Artemia salina и определена не токсичность во всех испытанных концентрациях, смертность личинок составила от 4 до 32 %. - Получены данные по испытанию свойств синтезированного гидрогеля позволяющего снизить расход воды и удобрений при растениеводстве, улучшающего качество почвы без риска загрязнения природы.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : - Хитиннен хитозанның синтезі туралы әдебиеттерге аналитикалық шолу жүргізілді және хитин мен хитозанның негізгі көздері анықталды. - Хитиннен хитозан бөлініп алынды, тәжірибе үшін Zophobas morio ересектері және дернәсілдері, қозықұйрық және аспа саңырауқұлақтары хитині қолданылды. - Хитозан жәндіктер мен саңырауқұлақтардың хитинінен протеиндеу-деацетилдену схемасы бойынша синтезделді. - Көрсетілген параметрлері бар хитозан негізінде биологиялық ыдырайтын гидрогельдердің синтезі жүргізілді. Полимердің сулы ерітіндісін дайындауды қамтитын минералды және органикалық тыңайтқыштармен бірге хитозанның биоыдырайтын гидрогелін бір сатылы синтездеу әдісі әзірленді. - Спектрлік әдістермен бөлінген және синтезделген өнімдердің физико -химиялық қасиеттерін зерттеді. - PASS компьютерлік бағдарламасының көмегімен оқшауланған заттарды биологиялық белсенділікке болжау туралы мәліметтер алынды. Хитозанның цитоуытты белсенділігі Artemia salina шаянтәрізділерге қарсы зерттелді және барлық тексерілген концентрацияларда уыттылығы анықталды, дернәсілдер өлімі 4-тен 32% -ға дейінгі аралықты көрсетті. - Өсімдік шаруашылығында су мен тыңайтқыштардың шығынын азайтуға мүмкіндік беретін, топырақтың сапасын жақсартатын қоршаған ортаны ластамайтын қауіпсіз синтезделген гидрогельдің қасиеттерін тексеру туралы мәліметтер алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Применение агрогидрогелей позволит интенсифицировать растениеводство, сократить расход воды и удобрений, а также немаловажный фактор – возможность вовлечение в сельское хозяйство земель не пригодных к возделыванию. В свете постоянного сокращение площадей земли пригодных к выращиванию агрокультур и опустыниванию данная разработка является не только актуальной, но и практически значимой в масштабах Республики Казахстан и всего мира. Рост эффективности сельского хозяйства имеет не только социальный аспект (рост благосостояния сельхозработников), но и экономически (удешевление сельхозпродукции) и экологический (снижение выбросов нитратов и фосфатов в водную систему). Следует повториться о возможности вовлечение опустыненных земель и пустыни в сельское хозяйство (58 % площади Казахстана занимают пустыни и полупустыни). Полученные результаты в дальнейшем позволит расширить методы ведения сельского хозяйства в Республике и в других страна, а также даст толчок развития аграрной науке, химии и развитию аграрного комплекса и промышленности.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Агрогидрогельдерді қолдану өсімдік шаруашылығын қарқындатуға, су мен тыңайтқыштар шығынын азайтуға мүмкіндік береді, сондай-ақ маңызды фактор - ауыл шаруашылығына өсіруге жарамсыз жерлерді тарту мүмкіндігі. Агрокультураларды өсіруге және шөлейттенуге жарамды жер алқаптарын үнемі қысқарту тұрғысынан бұл әзірлеу өзекті ғана емес, сонымен қатар Қазақстан Республикасы мен бүкіл әлем ауқымында іс жүзінде маңызды болып табылады. Ауыл шаруашылығы тиімділігінің өсуінің тек әлеуметтік аспектісі ғана емес (ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің әл-ауқатының өсуі), сонымен қатар экономикалық (ауыл шаруашылығы өнімдерін арзандату) және экологиялық (су жүйесіне нитраттар мен фосфаттар шығарындыларын азайту) аспектілері бар. Шөлейт жерлер мен шөлдерді ауыл шаруашылығына тарту мүмкіндігі туралы қайталап айта кетуге болады, Қазақстан аумағының 58 %-ын шөлдер мен шөлейттер алып жатыр. Алынған нәтижелер одан әрі республикада және басқа елдерде ауыл шаруашылығын жүргізу әдістерін кеңейтуге мүмкіндік береді, сондай-ақ аграрлық ғылымның, химияның дамуына және аграрлық кешен мен өнеркәсіптің дамуына серпін береді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : В результате работы над Проектом получен продукт повышающий эффективность земледелия, а также дополнительные рабочие места на предприятии выпускающее агрогидрогель. Экономическим эффектом работы является удешевление продуктов питания производимых в Республике и соответственно конкурентно способность на внутреннем и внешнем рынках.

Efficiency (in Kazakh) : Жобамен жұмыс істеу нәтижесінде егін шаруашылығының тиімділігін арттыратын өнім, сондай-ақ агрогидрогель шығаратын кәсіпорындағы қосымша жұмыс орындары алынатын болады. Республикада өндірілетін тамақ өнімдерінің арзандауы және тиісінше ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік қабілеті жұмыстың экономикалық әсері болып табылады.

Field of application (in Russian) : Будет применяться в сельском хозяйстве, для улучшения качества почв и интенсификации растениеводства.

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығында, топырақ сапасын жақсарту және өсімдік шаруашылығын қарқындату үшін қолданылады.