The object of research, development or design (in Russian) : Зернобобовые культуры - нут, горох, чечевица и фасоль

The object of research, development or design (in Kazakh) : Дәнді бұршақты дақылдары – ноқат, асбұршақ, жасымық және үрмебұршақ

Aim of work (in Russian) : Повышение производительности АПК РК за счет создания и ускоренного внедрения высокопродуктивных и устойчивых к стрессовым факторам среды сортов и гибридов зернобобовых культур нового поколения с использованием мирового растительного разнообразия, методов классической селекции, молекулярной биологии и биоинженерии.

Aim of work (in Kazakh) : Әлемдік өсімдік алуантүрлілігін, классикалық селекция әдістерін, молекулалық биология мен биоинженерияны пайдалана отырып, жаңа буындағы дәнді-бұршақты дақылдардың жоғары өнімді және стресстік факторларына төзімді сорттары мен будандарын құру және жедел енгізу есебінен ҚР АӨК өнімділігін арттыру.

Методы исследования (на русском) : Выполнение научных исследований в этих направлениях включает комплекс как хорошо зарекомендовавших себя классических методов: 1) схема и закладка полевых опытов; 2) гибридизация – как основа получения новых комбинаций генов; 3) формирование и ведение селекционных и семеноводческих питомников; 4) оценочные мероприятия; так и современных методических достижений отраслей фундаментальной биологической науки – физиологии, биохимии растений, биотехнологии, молекулярной биологии.

Методы исследования (на казахском) : Осы бағыттардағы ғылыми зерттеулерді орындау классикалық әдістердің жиынтығын қамтиды: 1) егістік тәжірибелердің сұлбасы және егу; 2) будандастыру-гендердің жаңа комбинацияларын алудың негізі ретінде; 3) селекциялық және тұқым шаруашылығы питомниктерін қалыптастыру және жүргізу; 4) бағалау іс – шаралары; сондай-ақ іргелі биологиялық ғылым салаларының қазіргі әдістемелік жетістіктері-физиология, өсімдіктер биохимиясы, биотехнология, молекулярлық биология арқылы жүзеге асады.

Obtained results and novelty (in Russian) : В различных агроэкологических зонах Казахстана в коллекционном питомнике проанализировано 1561 сортообразцов зернобобовых культур, из них выделено 395 сортообразцов всех культур. Изучены по всем селекционным питомникам 6999 линии и номеров зернобобовых культур, из них выделено 4251 лучших линии и номеров. Проведены экологические сортоиспытания нута и чечевицы 71 сортообразцов в различных зонах Казахстана: выделено 29 сортообразцов. Разработаны сортовые технологии новых сортов зернобобовых культур на юго-востоке Казахстана. Произведены семена высших репродукций в количестве 2,7 тонны гороха, 0,3 тонны нута и 1,5 тонны чечевицы, 0,1 тонны фасоли. Результаты работы внедрены в виде 10 публикаций в научных журналах, 1 СМИ, 2 рекомендации, также на интернет портале Facebook. Проведен 1 обучающий семинар и 1 «День поля». Подготовлен 1 молодой специалист – бакалавр. Впервые в различных агроэкологических зонах Казахстана будут созданы новые линии, номера и сорта зернобобовых культур, адаптивные к местным условиям по скороспелости, устойчивости к болезням и вредителям, высокоурожайные, с хорошим качеством продукции.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Қазақстанның әртүрлі агроэкологиялық аймақтарында дәнді-бұршақ дақылдарының коллекциялық питомнигінен 1561 сұрыптық үлгілері талданды. Барлық селекциялық питомниктер 6999 дәнді-бұршақ дақылдарының тізбектері мен нөмірлері зерделеніп, олардың ішінен 4251 үздік тізбектер мен нөмірлер бөлінді. Қазақстанның әртүрлі аймақтарында ноқат пен жасымықтың 71 сұрып үлгісі бойынша экологиялық сұрыптық сынаулар жүргізілді: жоғары 29 сұрып бөлініп шықты. Қазақстанның оңтүстік-шығысында дәнді-бұршақ дақылдардың жаңа сорттарының сұрыптық технологиялары әзірленді. Жоғары репродукциялы тұқымдар 2,7 тонна ас бұршақ, 0,3 тонна ноқат және 1,5 тонна жасымық, 0,1 тонна үрме бұршақ көлемінде өндірілді. Ғылыми-зерттеу жұмысының нәтижелері бойынша ғылыми журналдарда 10 жарияланым, БАҚ-та -1, өндіріске ұсыныс - 2, сондай-ақ Facebook интернет порталында 1 оқыту семинары және 1 "Дала күні" өткізілді. 1 жас маман - бакалавр дайындалды. Қазақстанның әртүрлі агроэкологиялық аймақтарында алғаш рет ерте пісіп жетілуі, аурулар мен зиянкестерге төзімділігі бойынша жергілікті жағдайларға бейімделген, өнімділігі жоғары, өнімнің сапасы жақсы жаңа тізбектер, дәнді-бұршақты дақылдардың нөмірлері мен сорттары құрылатын болады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : По результатам исследований урожайность выделевшихся номеров зернобобовых культур (нут, горох, чечевица и фасоль) достаточно выгодны. Благодаря высокой урожайности возможно получение чистого дохода с 1 га в среднем в пределах 250-300 тысяч тенге. Данные экономические расчеты показывают использование наиболее продуктивных номеров в контрольном и конкурсном сортоиспытании приводит к высоким показателям рентабельности.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері бойынша дәнді бұршақ дақылдарының (ноқат, асбұршақ, жасымық және үрмебұршақ) бөлініп шыққан нөмірлерінің өнімділігі өте тиімді. Жоғары өнімділіктің арқасында 1 га-дан орташа есеппен 250-300 мың теңге шегінде таза кіріс алуға болады. Бұл экономикалық есептеулер бақылау және конкурстық сорттық сынақтарда ең өнімді нөмірлерді пайдалануды көрсетеді, бұл кірістіліктің жоғары көрсеткіштеріне әкеледі.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) : Создание новых сортов устойчивых к болезням и вредителям обеспечить снижение пестицидной нагрузки на агроценоз до 15-25%, будет способствовать ресурсосбережению и экологизации защиты растений. Производство качественных семян, отвечающих требованиям ГОСТа, экологически пластичных и экологически стабильных сортов позволит товаропроизводителям в различных регионах страны получать высокий и стабильный урожай. Использование в производстве отечественных высокопродуктивных сортов позволит более полно обеспечить сырьем, перерабатывающую промышленность, увеличить выход масла, белка и сахара с единицы площади, создать новые рабочие места. Продукты переработки сельскохозяйственных культур являются неотъемлемой частью повседневного рациона питания населения и высококачественными кормами для животных.

Efficiency (in Kazakh) : Аурулар мен зиянкестерге төзімді жаңа сорттарды құру агроценозға пестицидтік жүктемені 15-25% - ға дейін төмендетуді қамтамасыз етеді, ресурс үнемдеуге және өсімдіктерді қорғауды экологияландыруға ықпал етеді. МЕМСТ талаптарына сәйкес келетін сапалы тұқымдарды, экологиялық пластикалық және экологиялық тұрақты сорттарды өндіру еліміздің әртүрлі аймақтарындағы тауар өндірушілерге жоғары және тұрақты өнім алуға мүмкіндік береді. Ауыл шаруашылығы дақылдарын қайта өңдеу өнімдері халықтың күнделікті тамақтануының ажырамас бөлігі және жануарларға арналған жоғары сапалы азық болып табылады.

Field of application (in Russian) : Сельское хозяйство, сельхозтоваропроизводители

Field of application (in Kazakh) : Ауыл шаруашылығы, Ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер