The object of research, development or design (in Russian) : 100 коллекционных образцов сахарной свеклы

The object of research, development or design (in Kazakh) : қант қызылшасының 100 коллекциялық үлгісі

Aim of work (in Russian) : Пополнение, обогащение генофонда сахарной свеклы и проведение молекулярно-генетического анализа, изучение генетического родства образцов сахарной свеклы коллекции группы сахарной свеклы ТОО «КазНИИЗиР»

Aim of work (in Kazakh) : Қант қызылшасының гендік қорын толықтыру, байыту және молекулярлық-генетикалық талдау жүргізу, сонымен қатар"ҚазақЕжӨШҒЗИ" ЖШС қант қызылшасы тобының коллекциялық үлгілерінің генетикалық туыстығын зерттеу болып табылады

Методы исследования (на русском) : Молекулярные методы оценки

Методы исследования (на казахском) : Молекулярлық бағалау әдістері

Obtained results and novelty (in Russian) : Была пополнена коллекция группы сахарной свеклы ТОО «КазНИИЗиР» 22 образцами сахарной свеклы из ВНИИССиС имени А.Л. Мазлумова. Подобраны 17 молекулярных маркеров (RAPD, SSR) и проведена оптимизация ПЦР для образцов сахарной свеклы. Проведена оценка генетического разнообразия 100 образцов сахарной свеклы коллекции с использованием RAPD и SSR маркеров (PAWS 5, PAWS 6, PAWS 16, PAWS 17; Bvv21, Bvv53, Bvv155; OPA-09, OPA-10, OPA-19, OPB-18, OPC-06, OPD-03, OPE-01, OPE-12, OPP-17, OPP-18). На основании результатов анализа составлены молекулярно-генетические паспорта гибридов и линий сахарной свеклы коллекции ТОО «КазНИИЗиР». Линии, находящиеся на большом генетическом расстоянии друг от друга рекомендуются для гибридизации при создании высокопродуктивных гибридов. Наибольшие расстояния (D=1.4) отмечены между мужскостерильными линиями ЧС 1611, ЧС 1631, ЧС 97, МС-2113 и линиями опылителями ВП-44, ВП-23. Получены экспериментальные данные для разработки методики выявления трансгрессивных форм сахарной свёклы на основе ДНК-маркеров, которые могут быть использованы при планировании скрещиваний.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : «ҚазЕжӨШҒЗИ»ЖШС қант қызылшасы тобының коллекциясы А. Л. Мазлумов атындағы Бүкілресейлік қант қызылшасын және қантты ғылыми-зерттеу институтының 22 үлгісімен толықтырылды. 17 молекулярлық маркер (RAPD, SSR) таңдалып, қант қызылшасының үлгілері үшін ПТР-талдауды оңтайландыру жүргізілді. RAPD және SSR маркерлерін (PAWS 5, PAWS 6, PAWS 16, PAWS 17; Bvv21, Bvv53, Bvv155; OPA-09, OPA-10, OPA-19, OPB-18, OPC-06, OPD-03, OPE-01, OPE-12, OPP-17, OPP-18) пайдалана отырып, қант қызылшасының 100 үлгісінің генетикалық әртүрлілігін зерттелінді. Зерттеу нәтижелері негізінде "ҚазЕжӨШҒЗИ"ЖШС қант қызылшасы коллекциясының будандары мен линияларының молекулярлық-генетикалық паспорттары жасалынды. Жоғары өнімді будандарды алу кезінде будандастыру үшін бір-бірінен үлкен генетикалық қашықтықта орналасқан линиялар ұсынылады. Ең үлкен қашықтық (D=1.4) ЧС 1611, ЧС 1631, ЧС 97, МС-2113 аталық стерилді линиялары мен ВП-44, ВП-23 тозаңдатқыштарында анықталған. Будандастыруды жоспарлау кезінде қолдануға болатын ДНҚ-маркерлеріне негізделген қант қызылшасының трансгрессивті формаларын анықтау әдісін жасау үшін тәжірибелік мәліметтер алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Для всех изученных RAPD и SSR - маркеров было всего идентифицировано 124 аллели, что в среднем составило 7,2 локусов на маркер. Среднее значение PIC, индекса информативности маркеров при анализе 100 гибридов и линий сахарной свеклы коллекции Казахстана составило 0,34 и варьировало от 0,20 у Bvv155 до 0,46 у OPP-18. Наиболее высокий показатель полиморфизма зафиксирован у праймеров OPP-18 (40%), OPC-06 (40%), OPA-19 (37,5%). Получены экспериментальные данные для разработки методики выявления трансгрессивных форм сахарной свёклы на основе ДНК-маркеров, которые могут быть использованы при планировании скрещиваний. Показана применимость кластерного анализа для оценки полиморфизма отдельных RAPD-маркеров.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Барлық зерттелінген RAPD және SSR маркерлері үшін барлығы 124 аллель анықталды, бұл бір маркерге орташа есеппен 7,2 локусты құрайды. Қазақстандық қант қызылшасының коллекциясының 100 будандары мен линияларын талдау кезінде PIC, маркерлердің ақпараттылық индексінің орташа мәні 0,34-ті құрады және Bvv155-0,20-дан, OPP-18-де 0,46-ға дейін өзгерді. Полиморфизмнің ең жоғары көрсеткіші OP-18 (40%), OPС-06 (40%), OPA-19 (37,5%) праймерлерінде анықталды. Будандастыруды жоспарлау кезінде қолдануға болатын ДНҚ-маркерлеріне негізделген қант қызылшасының трансгрессивті формаларын анықтау әдісін жасау үшін тәжірибелік мәліметтер алынды. Жеке RAPD маркерлерінің полиморфизмін бағалау үшін кластерлік талдаудың қолданылу тиімділігі көрсетілген.

Level of implementation (in Russian) : Опубликована 1 (одна) статья в рецензируемом отечественном издании с ненулевым импакт-фактором (рекомендованном КОКСОН), Вестник КазНУ им. аль – Фараби, серия биологическая, 2021. - № 3 (88). - С. 68-78. По результатам исследований подготовлена статья и отправлена в рецензируемое научное издание «SABRAO Journal of Breeding and Genetics», где она находится в печати, включена в базу данных Scopus, процентиль 35%.

Level of implementation (in Kazakh) : Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Хабаршысы, биологиялық сериясы, 2021. - № 3 (88). - С. 68-78, нөлдік емес импакт-факторы бар (БҒСБК ұсынған) рецензияланатын отандық басылымда 1 (бір) мақала жарияланды. Зерттеу нәтижелері бойынша мақала дайындалып, Scopus базасының, процентилі 35% «SABRAO Journal of Breeding and Genetics», рецензияланған ғылыми басылымға мақала жіберілді. Мақала басылымға қабылданды.

Efficiency (in Russian) : На основании результатов анализа составлены 100 молекулярно-генетических паспортов гибридов и линий сахарной свеклы коллекции ТОО «КазНИИЗиР». В результате генетического анализа 20 линий сахарной свеклы с использованием SSR маркеров, высокая степень однородности выявлена у 3 –х ЦМС линий (ЧС-1631, МС-7, МС-1949).Данные линии рекомендуются как выровненные для использования в качестве материнских форм при создании новых гибридов в отечественных программах селекции. 60% проанализированных линий сахарной свеклы характеризовались средней и низкой степенью однородности.

Efficiency (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері негізінде "ҚазЕжӨШҒЗИ"ЖШС қант қызылшасы коллекциясының будандары мен линияларының молекулярлық-генетикалық паспорттары жасалынды. SSR маркерлерін қолдана отырып, қант қызылшасының 20 линиясын генетикалық талдау нәтижесінде біркелкіліктің жоғары дәрежесі 3 ЦАҰ (цитоплазмалық аталық ұрықсыздық) линияларында анықталды (ЧС–1631, МС-7, МС-1949). Бұл линиялар отандық селекциялық бағдарламаларда жаңа будандарды алу кезінде біртекті аналық форма ретінде пайдалану үшін ұсынылады. Зерттелінген қант қызылшасы линияларының 60% - ы біркелкіліктің орташа және төмен деңгейімен сипатталды.

Field of application (in Russian) : селекция сахарной свеклы

Field of application (in Kazakh) : қант қызылшасының селекциясы