The object of research, development or design (in Russian) : Объектами исследования являются экспериментальные и теоретические сечения ядерных реакций и выходы осколков деления, последствия радиационного облучения конструкционных материалов ядерных реакторов, твердооксидные ионные проводники, элементный состава аэрозолей на пучках тяжелых ионов, оптимизация работы узлов ускорителя ДЦ-60.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектілері ядролық реакциялардың эксперименттік және теориялық қималары және бөліну жарықшақтарының шығуы, ядролық реакторлардың конструкциялық материалдарын радиациялық сәулелендірудің салдары, қатты оксидті иондық өткізгіштер, ауыр иондар шоқтарындағы аэрозольдердің элементтік құрамы, ДЦ-60 үдеткіші түйіндерінің жұмысын оңтайландыру болып табылады.

Aim of work (in Russian) : Цель исследований – проведение фундаментальных и прикладных исследований в области ядерной и радиационной физики, ускорительной техники на базе казахстанских ускорительных комплексов по созданию баз константного обеспечения, востребованных для развития новых перспективных ядерных и радиационных технологий на основе мирного использования атомной энергии.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты – атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану негізінде жаңа перспективті ядролық және радиациялық технологияларды дамыту үшін қажет болатын тұрақты қамтамасыз ету базаларын құру бойынша қазақстандық үдеткіш кешендердің базасында ядролық және радиациялық физика, үдеткіш техника саласында іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізу.

Методы исследования (на русском) : Методы исследований: экспериментальные методы измерения выходов продуктов ядерных реакций и осколков деления; теоретические модели для расчета и анализа экспериментальных ядерных данных; методы электронной микроскопии, рентгеноструктурного анализа, металлографии, магнитометрии, а также теоретические подходы, описывающие изменения свойств исследуемых материалов под воздействием облучения.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу әдістері: ядролық реакциялар өнімдерінің және бөліну жарықшақтарының шығуын өлшеудің эксперименттік әдістері; эксперименттік ядролық деректерді есептеу мен талдауға арналған теориялық модельдер; электрондық микроскопия, рентгенқұрылымдық талдау, металлография, магнитометрия әдістері, сондай-ақ зерттелетін материалдар қасиеттерінің сәулелендіру әсерінен өзгеруін сипаттайтын теориялық тәсілдемелер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Результаты исследований и их новизна: получены новые экспериментальные и расчетные данные по дифференциальным сечениям процессов 11В(d,d)11В и 11В(d,t)10В при энергии 14.5 МэВ, по дважды-дифференциальным и интегральным сечениям реакций 103Rh(p,xp), (p,xd), (p,xa); новые данные о супер-асимметричном делении составного ядра 233 Ра в реакции 232 Th(p,f) при низких энергиях; новые данные экспериментов и модельных расчетов по влиянию облучения тепловыми и быстрыми нейтронами, заряженными частицами и тяжелыми ионами, на изменения фазового структурного состояния, механических и коррозионных характеристик конструкционных материалов перспективных ядерных реакторов, в том числе на конструкционной стали нового поколения ЭК-181; новые данные по влиянию имплантации гелия на структуру и свойства твердооксидных ионных проводников на основе скандата лантана; новые экспериментальные сечения выхода рентгеновского излучения при взаимодействии 12С с атомами мишеней в диапазоне энергии (0.8÷1.6) МэВ/нуклон; результаты влияния опорного газа на интенсивность пучков тяжелых ионов в ЭЦР-источнике.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері және олардың жаңалығы: 14.5 МэВ энергиясы кезінде 11В(d,d)11В және 11В(d,t)10В процестерінің дифференциалдық қималары бойынша, 103Rh(p,xp), (p,xd), (p,xa) реакцияларының екі мәрте дифференциалдық және интегралдық қималары бойынша жаңа эксперименттік және есептік деректер; 233 Ра құрама ядросының 232 Th(p,f) реакциясында төмен энергияларда супер-асимметриялық бөлінуі туралы жаңа деректер алынды; перспективті ядролық реакторлардың конструкциялық материалдарының фазалық құрылымдық жай-күйінің, механикалық және коррозиялық сипаттамаларының өзгеруіне жылулық және шапшаң нейтрондармен, зарядталған бөлшектермен және ауыр иондармен сәулелендірудің ықпалы бойынша жүргізілген (оның ішінде, жаңа буындағы ЭК-181 конструкциялық болатына жүргізілген) эксперименттер мен модельдік есептеулердің жаңа деректері; лантан скандаты негізіндегі қатты оксидті ионды өткізгіштердің құрылымы мен қасиеттеріне гелий имплантациясының әсері жөніндегі жаңа деректер; (0.8÷1.6) МэВ/нуклон энергиясы ауқымындағы нысана атомдарымен 12С өзара әрекеттесуі кезінде рентгендік сәулелену шығуының жаңа эксперименттік қималары; тірек газдың ЭЦР-көздегі ауыр иондар шоқтарының қарқындылығына әсер ету нәтижелері алынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономическая эффективность или значимость работы. Полученные в ходе реализации программы базы ядерных констант для библиотеки EXFOR можно использовать для характеризации и моделирования энергетических процессов в перспективных ядерных установках и развития перспективных ядерных технологий. Новые экспериментальные знания по влиянию облучения тепловыми и быстрыми нейтронами, а также заряженными частицами на изменения фазового структурного состояния, механических и коррозионных характеристик конструкционных материалов ядерных реакторов. Пополнение константного обеспечения радиационного воздействия на конструкционные материалы будет использовано для выработки рекомендаций по обеспечению безопасной эксплуатации перспективных ядерно-энергетических установок.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жұмыстың экономикалық тиімділігі немесе маңыздылығы. Бағдарламаны іске асыру барысында алынған EXFOR кітапханасына арналған ядролық константтар базасын перспективалық ядролық қондырғылардағы энергетикалық процестерді сипаттау мен модельдеу және перспективалық ядролық технологияларды дамыту үшін пайдалануға болады. Жылулық және шапшаң нейтрондармен, сондай-ақ зарядталған бөлшектермен сәулелендірудің ядролық реакторлардың конструкциялық материалдарының фазалық құрылымдық күйінің, механикалық және коррозиялық сипаттамаларының өзгеруіне әсері бойынша жаңа эксперименттік білім. Конструкциялық материалдарға радиациялық әсерді константалық қамтамасыз етуді толықтыру перспективалық ядролық-энергетикалық қондырғыларды қауіпсіз пайдалануды қамтамасыз ету жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу үшін пайдаланылатын болады.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Область применения: эспериментальная и теоретическая ядерная и радиационная физика, атомная энергетика и термоядерный синтез, ядерные технологии, ускорительная техника, экология, международный банк ядерных данных EXFOR (МАГАТЭ).

Field of application (in Kazakh) : Қолданылу саласы: эксперименттік және теориялық ядролық пен радиациялық физикасы, атом энергетикасы және термоядролық синтез, ядролық технологиялар, үдеткіш техникасы, экология, EXFOR (АЭХА). Халықаралық ядролық деректер банкі.