The object of research, development or design (in Russian) : широкие атмосферные ливни, нейтроны, адроны, нейтронные детекторы, газоразрядные счетчики

The object of research, development or design (in Kazakh) : кең атмосфералық нөсер, нейтрондар, адрондар, нейтронды детекторлар, газразрядты есептегіштер

Aim of work (in Russian) : Создание системы детекторов для сбора данных о нейтронообразующей компоненте мощных ШАЛ с низким энергетическим порогом регистрации, на основе газоразрядных счетчиков 3He.

Aim of work (in Kazakh) : 3He газразрядты есептегіштер негізінде энергияны табудың табалдырығы төмен қуатты ЕАҚ нейтрон түзуші компоненті туралы мәліметтерді жинауға арналған детекторлар жүйесін құру

Методы исследования (на русском) : информационные, экспериментальные, компьютерные

Методы исследования (на казахском) : ақпараттық, тәжірибелік, компьютерлік

Obtained results and novelty (in Russian) : Создана и протестирована система детекторов для регистрации нейтронообразующей компоненты ШАЛ, на основе газоразрядных счетчиков 3Hе в количестве 10 шт. Создано программное обеспечение для работы нейтроных детекторов на основе газоразрядных счетчиков 3Hе. Система детекторов на счетчиках ПД631 обладает заметной эффективностью регистрации в энергетическом диапазоне, который начинается с тепловых значений и продолжается вплоть до (0.1–0.3) кэВ. При этом подобный детектор оказывается наиболее чувствительным к нейтронам, обладающим энергиями En ≃ (0.01–0.1) эВ. Полученные за отчетный период результаты демонстрируют высокую стабильность функционирования программно-аппаратного комплекса. Создание нейтронных детекторов на основе газоразрядных счетчиков 3Hе дает возможность исследовать ранее не регистрировавшиеся потоки тепловых нейтронов в области ствола ШАЛ.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 3He газ разрядты есептегіштерінің негізінде КАН нейтрон түзуші компонентін тіркеуге арналған 10 детекторлар жүйесі құрылды және сынақтан өтті. 3He газ разрядты есептегіштер негізінде нейтронды детекторлардың жұмысына арналған бағдарламалық жасақтама жасалды. ПД631 есептегіштеріндегі детекторлар жүйесі жылу мәндерінен басталып, (0.1–0.3) кэВ-ке дейін жалғасатын энергетикалық диапазонда тіркеудің айтарлықтай тиімділігіне ие. Бұл жағдайда мұндай детектор En ≃ (0,01–0,1) эВ энергиясы бар нейтрондарға ең сезімтал болып шығады. Есепті кезеңде алынған нәтижелер бағдарламалық -аппараттық кешен жұмысының жоғары тұрақтылығын көрсетеді. 3He газразрядты есептегіштер негізіндегі нейтронды детекторларды құру КАН өзегінің аймағында бұрын тіркелмеген жылу нейтрондарының ағындарын зерттеуге мүмкіндік береді

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Информация о нейтронообразующей компоненте ШАЛ, полученная на новой системе сбора данных от нейтронных детекторов, на основе газоразрядных счетчиков 3Hе, дает возможность проведения сравнительного анализа с известными результатами предыдущих экспериментов на Тянь-Шаньском супермониторе 18NM64.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 3He газразрядты есептегіштер негізінде нейтрондық детекторлардан деректерді жинаудың жаңа жүйесінде алынған КАН нейтрон түзуші компоненті туралы ақпарат Тянь-Шань станциясындағы 18NM64 супермониторында өткен эксперименттердің белгілі нәтижелерімен салыстырмалы талдау жүргізуге мүмкіндік береді

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Экспериментальная физика космических лучей

Field of application (in Kazakh) : ғарыштық сәулелердің эксперименттік физикасы