The object of research, development or design (in Russian) : Сорта сои зарубежной селекции

The object of research, development or design (in Kazakh) : Шетелдік сұрыпталған соя сорттары

Aim of work (in Russian) : Мониторинг проявления и вредоносности корневой гнили сои. Измерения физиологических и биохимических параметров аппаратом MultispeQ на коммерческих сортах сои в полевых условиях

Aim of work (in Kazakh) : Сояның тамыр шірігінің көрінісі мен зияндылығын бақылау мониторингі. Далалық жағдайдағы коммерциялық соя сұрыптарының физиологиялық және биохимиялық көрсеткіштерін MultispeQ аппаратын қолдана отырып өлшеу

Методы исследования (на русском) : Исследования проводили по общепринятым и современным в фитопатологии, физиологии растений и растениеводстве методам

Методы исследования (на казахском) : Зерттеулер фитопатологиядағы, өсімдіктер физиологиясындағы және өсімдік шаруашылығындағы жалпы қабылданған және заманауи әдістер бойынша жүргізілді

Obtained results and novelty (in Russian) : Модель линейной регрессии была в состоянии предсказать температуры окружающей среды листа, перепады температуры листа, фотосинтетически активное излучение, фракции хлорофилла (LEF и NPQ) и относительное содержание хлорофилла. Путем секвенирования ITS-области грибов идентифицирован гриб – возбудитель корневой гнили в Актюбинской области - Fusarium equiseti. Лабораторный эксперимент показал, что гриб Fusarium equiseti и фактор сорта статистически значимо влияет на фракцию хлорофилла LEF и индексы корневой гнили сои. Фракции хлорофилла LEF сильно возрастало у сортов Самер 3 и Самер 5. Менее индексы LEF увеличивались в сортах сои Самер 1, Тоури, Анастасия, Черемош, Танаис. В 2018-2020 гг. в полевых условиях отмечалась статистически значимая зависимость влияния фактора сорта сои на фракции хлорофилла Phi2, PhiNPQ, PhiNO, LEF, показатели разница между температурой листа и температурой окружающей среды и на остаточный хлорофилл. Наблюдалась статистически значимая зависимость влияния фактора расположения листа сои на фракции хлорофилла PhiNO, LEF, показатели разница между температурой листа и температурой окружающей среды и на остаточный хлорофилл. По всем показателям наблюдалась сильная корреляционная связь. Была зарегистрированна статистически значимая зависимость влияния интенсивности пораженности растений сои корневой гнилью на фракции хлорофилла Phi2, PhiNO.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Сызықтық регрессия моделі жапырақтың қоршаған ортасының температурасын, жапырақ температурасының төмендеуін, фотосинтетикалық белсенді сәулеленуді, хлорофилл фракцияларын (LEF және NPQ) және салыстырмалы хлорофилл мазмұнын болжай алды. Саңырауқұлақтардың ITS аймағын ретке келтіру арқылы саңырауқұлақ, Ақтөбе облысында тамыр шірігінің қоздырғышы - Fusarium equiseti екені анықталды. Зертханалық тәжірибе көрсеткендей, Fusarium equiseti саңырауқұлағы мен сорт факторы LEF хлорофилл фракциясына және соя тамырының шірік индексіне статистикалық тұрғыдан айтарлықтай әсер етеді. LEF хлорофилл фракциясы Самер 3 және Самер 5 сорттарында қатты өсті, Самер 1, Тоури, Анастасия, Черемош, Танаис соя сорттарында аздаған LEF индекстері көбейді. 2018-2020 жж. дала жағдайындағы соя сорты факторының Phi2, PhiNPQ, PhiNO, LEF хлорофилл фракцияларына, жапырақ температурасы мен қоршаған ортаның температурасы арасындағы айырмашылық индикаторларына және қалдық хлорофиллге әсерінің статистикалық маңызды тәуелділігі байқалды. Соя жапырағы орналасу факторының PhiNO, LEF хлорофилл фракцияларына, жапырақ температурасы мен қоршаған орта температурасы арасындағы айырмашылыққа және қалдық хлорофиллге әсерінің статистикалық маңызды тәуелділігі болды. Барлық көрсеткіштер бойынша қатты корреляция байқалды. Соя өсімдіктерінің тамыр шірігімен зақымдану қарқындылығының Phi2, PhiNO хлорофилл фракцияларына әсерінің статистикалық маңызды тәуелділігі тіркелген.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Гриб Fusarium equiseti и фактор сорта статистически значимо влияет на фракцию хлорофилла LEF и индексы корневой гнили сои (Р было < 0,01 и - 0,01, соотвественно). В полевых условиях отмечалась статистически значимая зависимость влияния фактора сорта сои на фракции хлорофилла Phi2, PhiNPQ, PhiNO, LEF, показатели разница между температурой листа и температурой окружающей среды и на остаточный хлорофилл. Наблюдалась статистически значимая зависимость влияния фактора расположения листа сои (уровни фактора – 1, 2, 3 трифолиаты) на фракции хлорофилла PhiNO, LEF, показатели разница между температурой листа и температурой окружающей среды и на остаточный хлорофилл.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Fusarium equiseti саңырауқұлақтары мен сорт факторлары хлорофилл фракциясына және сояның тамыр шірігінің индексіне статистикалық тұрғыдан айтарлықтай әсер етеді (P сәйкесінше < 0,01 және - 0,01). Далалық жағдайда соя сорттар факторының Phi2, PhiNPQ, PhiNO, LEF хлорофилл фракцияларына, жапырақ температурасы мен қоршаған ортаның температурасы арасындағы айырмашылық индикаторларына және қалдық хлорофилге әсерінің статистикалық маңызды тәуелділігі байқалды. Соя жапырағы орналасу факторының (фактор деңгейлері - 1,2,3 триофолиттер) PhiNO, LEF хлорофилл фракцияларына, жапырақ температурасы мен қоршаған ортаның температурасы арасындағы айырмашылық көрсеткіштеріне және қалдық хлорофилге әсерінің статистикалық маңызды тәуелділігі болды.

Level of implementation (in Russian) : нет

Level of implementation (in Kazakh) : жоқ

Efficiency (in Russian) : Корневая гниль фузариоза вызывает потери урожая от 33,0 до 53,2%. Потери урожая значительно коррелировали с сортами сои, влияя на высоту растения, высоту нижних бобов, количество бобов на растении и вес бобов. На основе кластеризации потери урожая разделили на три группы, в том числе самые низкие потери (на 11,7-14,6%) у сортов Самер 5 и Свапа; средние потери (на 20,8-25,5%) у сортов Тоури, Танаис, Исидор, Анастасия; и наибольшие потери (на 29-38,7%) у сортов Самер 1, Самер 2, Самер 3, Maple Ridge, Черемош и Белор, соответственно. Потери урожая из-за корневой гнили при низкой степени распространенности составили 0,7 -15,1% по сравнению с -14,4 до 47,1% при средней и сильной встречаемости.

Efficiency (in Kazakh) : Фузариоздың тамырлар шірігі шығымдылықты 33,0-ден 53,2% -ке дейін төмендетеді. Өсімдіктің шығыны соя сорттарымен едәуір корреляциялық байланыста болды, олар өсімдіктердің биіктігіне, астыңғы бұршақ биіктігіне, бір өсімдіктегі бұршақтардың санына және бұршақ салмағына әсер етті. Кластерлеу негізінде кірістердің шығыны үш топқа бөлінді, соның ішінде ең төменгі шығындар (11,7-14,6% -ға) Самер 5 және Свапа сорттарында; Тоури, Танаис, Исидор, Анастасия сорттарындағы орташа шығындар (20,8-25,5% -ға); және ең үлкен шығындар (29-38,7% -ға) сәйкесінше Самер 1, Самер 2, Самер 3, Maple Ridge, Черемош және Белорда болды. Төмен таралу кезінде тамыр шірігінен шығымдылық 0,7 -15,1% -ды құрады, орташа-жоғары таралғанмен салыстырғанда -14,4-тен 47,1% -ке дейін.

Field of application (in Russian) : Полученные результаты исследований будут интересны фермерам, сообществу ученых, селекционерам

Field of application (in Kazakh) : Алынған зерттеу нәтижелері фермерлерді, ғылыми қауымдастықты, селекционерлерді қызықтыратын болады