The object of research, development or design (in Russian) : Объект исследования: история политических репрессий, предмет исследования: память и фиксация о жертвах политических репрессий

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу нысаны: саяси қуғын-сүргін тарихы, зерттеу пәні: саяси қуғын-сүргін құрбандары туралы естелік және оларды бекіту.

Aim of work (in Russian) : Цель проекта: Историческая память потомков жертв политических репрессий хранит множество узелков, которые требуют научной структуризации, помимо явно выраженной государственной мемориализации, есть устная история трагических событий, есть семейные реликты, так называемый архетип «Последний адрес». Исходя из вышеизложенного, целью проекта являлось достижение двух взаимосвязанных результатов: с одной стороны, разработка и введение в научный оборот документальных объектов сакрального ландшафта ВКО, с другой создание информационного пространства объектов памяти о жертвах репрессий. Содержание проекта позволило создать многомерную модель анализа памяти о жертвах политических репрессий, репрезентацию, которой определяют структурные условия функционирования общества (политика государства) и «чувства» отдельных людей и социальных групп, пострадавших от репрессий.

Aim of work (in Kazakh) : Жобаның мақсаты: Саяси қуғын-сүргін құрбандары ұрпақтарының тарихи жадында ғылыми құрылымдылықты талап ететін көптеген түйіндер сақталуда, мемлекеттік мемориализациялаудан басқа, зұлматты оқиғалардың ауызша тарихы, «Соңғы мекен-жай» архетипі деп аталып жүрген отбасылық естеліктер де бар. Жоғарыда айтылғандарды ескеріп, жобаның мақсаты өзара байланысты екі нәтижеге қол жеткізу болып табылады: бір жағынан, ШҚО сакралдық ландшафтының нысандарын жүйелі түрде жіктеу, екіншіден, осы жіктелім негізінде құрастырылған саяси қуғын-сүргін құрбандары туралы естеліктер нысандарының электронды базасын құру. Жобаның мазмұны саяси қуғын-сүргін құрбандары туралы естеліктерге көпқырлы талдау моделін жасауға, репрезентациялауға мүмкіндік береді, онда қоғам тіршілігінің құрылымдық жағдайлары (мемлекет саясаты) және қуғын – сүргіннің құрбаны болған жекелеген адамдар мен әлеуметтік топтардың «жан дүниесі» айқындалмақ.

Методы исследования (на русском) : Методология/методы исследования: Концептуальную основу исследования составила теория тоталитаризма и междисциплинарные концепты «Новой исторической науки». В процессе проектной деятельности опирались на общенаучные методы, применялись специальные исторические методы, а также осуществлялся сбор первичной информации, велась поисковая работа по выявлению новых источников по тематике проекта в архивохранилищах Казахстана и России.

Методы исследования (на казахском) : Зерттеу тәсілдері/әдіснамасы: Зерттеудің тұжырымдамалық негізін тоталитаризм теориясы мен «Жаңа тарихи ғылымның» пәнаралық тұжырымдары құрайды. Жоба тақырыбы бойынша зерттеу барысында жалпы ғылыми тәсілдер мен арнайы тарихи тәсілдер қолданылды. Сонымен қатар, алғашқы ақпараттар жинау жүзеге асырылып, жоба тақырыбы бойынша Қазақстан мен Ресейдің мұрағаттарынан жаңа деректер жинау мақсатында іздеу жұмыстары жүргізілді.

Obtained results and novelty (in Russian) : Полученные результаты и новизна (на русском): 1) Изданы: Библиографический аннотированный указатель «История политических репрессий (1920-1950-е гг.)». Реестр объектов памяти жертв политических репрессий ВКО. Реестр экспозиций, выставочных комплексов районных музеев и архивов ВКО. Тематический номер международного научного журнала «Мир Большого Алтая» №5(2) 2019. 2) Выявлены: новые документы в ведомственных архивах МВД РК (Нур-Султан), ДП (Алматы), ДП ВКО (Усть-Каменогорск), Архив ФСБ (Омск). новые документы в РГАСПИ, ГАРФ (Москва), АП РК, ЦГА РК, ЦДНИ ВКО, ГАВКО. 3) Впервые: ‒ история политических репрессий показана в эго-документах, нарративах личного происхождения. 4) Проведены: региональный семинар «Эхо памяти политических репрессий» в рамках реализации научного проекта «Память о жертвах политических репрессий (1920‒1950‒е гг.) и ее фиксация в сакральном ландшафте Казахстана (на примере Восточного Казахстана)» (31 мая 2018 г.); региональный семинар «Память во имя будущего» (31 мая 2019 г.); научно-методологический семинар «Память о жертвах политических репрессий (1920-1950-е гг.) и ее фиксация в сакральном ландшафте Казахстана (на примере Восточного Казахстана)» в онлайн формате на платформе Zoom с привлечением зарубежных ученых (8 июня 2020 г.). опубликованы: Всего научных публикаций 45, в том числе в журналах, рекомендованных КОКСОН МОН РК ‒ 15; в сборниках материалов конференций 17, в журналах базы РИНЦ 6, в журналах базы Scopus 5, монографии 2.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Баспадан шықты: «Саяси қуғын-сүргін тарихы (1920-1950 жж.)» атты библиографиялық аңдатпалық көрсеткіш. ШҚО қуғын-сүргін құрбандарын еске алу нысандарының реестрі. «Саяси қуғын – сүргін құрбандарына арналған ШҚО мұрағаттары мен аудандық мұражайлардың көрме кешендерінің, экспозицияларының реестрі. «Мир Большого Алтая» халықаралық ғылыми журналдың 2019 №5(2) тақырыптық басылымы. Мұрағаттық ізденіс үрдісі барысында анықталды: ҚР ІІМ – нің мекемелік мұрағаттарындағы (Нұр-Сұлтан қ.), ПД (Алматы ), ШҚО ПД (Өскемен ), ҚФҚ (Омбы ) мұрағатының жаңа құжаттары. РФ ӘСТМ, РФММ (Мәскеу ), ҚР ПМ, ҚРО МА, ШҚО ҚЗТҚО, ШҚОММ -ның жаңа құжаттары ғылыми айналымға алғаш рет енгізілді. Саяси қуғын-сүргін тарихы эго-құжаттар, жеке тұлғалардың нарративті деректері негізінде қарастырылды. Жобаны жүзеге асыру шеңберінде аймақтық семинарлар «Саяси қуғын-сүргін жадысының жаңғырығы» 31 мамыр 2018 ж., «Тарихтан тағылым – өткенге тағзым» 31 мамыр 2019 ж. өткізілді. Шет елдік ғалымдардың қатысуымен Zoom платформасында «Саяси қуғын-сүргін құрбандары туралы естелік (1920-1950 жж.) және оның Қазақстанның сакралдық ландшафтында бекітілуі (Шығыс Қазақстан негізінде)» атты онлайн форматтағы ғылыми – әдіснамалық семинар 8 маусым 2020 ж. өткізілді. Ғылыми жарияланымдардың барлығы 45, оның ішінде ҚР БҒСБК ұсынған журналдарда 15; конференция материалдарының жинағында 17, ҒЦРИ базасындағы журналдарда 6, Scopus базасына енгізілген журналдарда 5 мақала, 2 монография.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Основные конструктивные, технологические и технико‒эксплуатационные характеристики: Часть полученных в процессе исследований результатов выходит на уровень научно-методологического осмысления архивных источников, эго-документов, впервые вводимых в научный оборот, новых методик написания научных монографий, информационно-коммуникационных технологий обучения по новейшей истории Казахстана и краеведения Восточного Казахстана, формирования нового знания по истории тоталитарного режима, сакральной, персональной памяти микроистории политического террора.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Негізгі конструктивті, технологиялық және техникалық-пайдалану сипаттамалар: зерттеу барысында алынған нәтижелердің негізгі бөлігі ғылыми айналымға алғаш рет енгізілген мұрағат деректерді, эго-құжаттарды ғылыми - әдістемелік зерттеу деңгейіне шығарылған. Сонымен қатар, Қазақстанның қазіргі заман тарихы мен Шығыс Қазақстанның өлкетануы бойынша оқытудың ақпараттық – коммуникативті технологиялары мен ғылыми монографияларды жазудың жаңа тәсілдерін анықтау деңгейін көрсетуге, тоталитарлық режим тарихы, саяси террордың микротарихының сакралды, жеке жады туралы жаңа білімнің қалыптасуына мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Достигнутые итоги по реализации научных мероприятий нашли отражение в научных публикаций сотрудников проекта, в научных выступлениях с докладами на международных и республиканских конференциях; подготовке и публикации статей в научных изданиях, а также участии в дискуссиях, диалоговых площадках по теме исследования на телевидении и в СМИ, организованных сотрудниками проекта с совместным участием научно-образовательных, историко-культурных, общественно-политических организаций региона, как например Ассамблея народа Казахстана (ВКО), библиотека О. Бокея (г. Усть-Каменогорск), КазНПУ им. Абая (Алматы). В рамках проекта осуществлялось научное руководство докторантов и магистрантов по реализуемой теме исследования. Рекомендации по внедрению или итоги внедрения результатов: Итоги исследовательской работы предлагаем использовать для решения задач научной эвристики по отрасли знания; при разработке спецкурсов на профильных специальностях, подготовке монографических и учебных изданий по новейшей истории Казахстана.

Level of implementation (in Kazakh) : Енгізу деңгейі: ғылыми зерттеуді жүзеге асыру бойынша нәтижелер авторлық ұжымның бірқатар ғылыми басылымдарында, халықаралық және республикалық конференциялардағы ғылыми баяндамаларында, әртүрлі деңгейдегі әдіснамалық семинарларда; әртүрлі басылымдарға мақалалар дайындау мен жариялауда, сонымен қатар, зерттеу тақырыбы бойынша Қазақстан халқы Ассамблеясы (ШҚО), О.Бөкей атындағы кітапхана (Өскемен қ.), Абай атындағы ҚазҰПУ (Алматы қ.) сияқты аймақтың ғылыми – білім беру, тарихи – мәдени, қоғамдық – саяси ұйымдарымен бірлесіп ұйымдастырған пікір-таластарда, диалогтық алаңында көрініс тапты. Жүзеге асырылып отырған зерттеу тақырыбы бойынша жоба шеңберінде докторанттар мен магистранттардың диссертацияларына ғылыми жетекшілік жүзеге асырылды. Нәтижелерді енгізу бойынша ұсыныстар немесе енгізу қорытындылары: зерттеу жұмысының қорытындыларын білім саласы бойынша ғылыми эвристика міндеттерін шешуге, профилді мамандықтарда арнайы курстарды құрастыруда, Қазақстанның қазіргі заман тарихы бойынша монографиялық және оқу құралдарын дайындауға қолдануға ұсынылады.

Efficiency (in Russian) : Экономическая эффективность и значимость работы. Обусловлена увеличением спроса со стороны широкой общественности на научную продукцию, возрастанием роли интеллектуального капитала в формировании и популяризации отечественных научных брэндов как основ инновационной экономики Казахстана, в том числе и региональной. Значимость работы заключается в формировании общественного и исторического сознания, исторической памяти, поколенческой памяти о истории политических репрессий. Прогнозные предположения о развитии объекта исследования. Перспективный вектор региональных обобщающих исследований может стать фундирующим звеном обновления историко-гуманитарной парадигмы локальной истории.

Efficiency (in Kazakh) : Жұмыстың экономикалық тиімділігі мен маңыздылығы. Қоғамда ғылыми өнімге сұраныстың өсуіне, Қазақстанның инновациялық экономикасы негізі ретінде отандық ғылыми брэндті қалыптастыру мен жариялауда зияткерлі капиталдың рөлінің өсуіне, соның ішінде аймақтық қызығушылықтың артуына негізделген. Зерттеудің маңыздылығы саяси қуғын – сүргін тарихы туралы қоғамдық және тарихи сананы, тарихи жадыны, ұрпақтар жадысын қалыптастыруға негізделген. Зерттеу нысанының дамуы туралы болжамдық күтілімдер. Аймақтық зерттеулердің болашақта даму бағыттары жергілікті тарихтың тарихи – гуманитарлық түпнұсқаларын жаңартуға негіз болады.

Field of application (in Russian) : Результаты проекта позволили создать целостную историческую картину политических репрессий, основанную на современных междисциплинарных теоретико-методологических достижениях исторической науки с целью формирования гуманитарного знания общества. Настоящий проект решил широкий спектр вопросов и проблем по истории политических репрессий, значительная часть которых прежде не получила должного освещения в фундаментальных изданиях. Исследовательское содержание проекта адресовано ученым, обществоведам, всем интересующимся новейшей историей Казахстана. Материалы проекта могут стать основой для разработки новых тематических направлений, учебных курсов, культурно-исторических мероприятий по в рамках репрезентации трагических событий тоталитарного прошлого Казахстана. Практическая значимость – материалы могут быть использованы историками, антропологами, культурологами при работе над изучением проблем политических репрессий 1920‒1950‒е гг; для лекционных курсов по современной истории Казахстана, краеведению, в музейно‒этнографической и краеведческой деятельности.

Field of application (in Kazakh) : Жүзеге асырылған жоба қоғамның гуманитарлық білімін қалыптастыру мақсатында тарих ғылымының қазіргі кезеңдегі пәнаралық теориялық - әдіснамалық жетістіктеріне негізделе отырып, саяси қуғын – сүргіннің тұтас тарихи бейнесін көрсетуге мүмкіндік береді. Бұл жоба саяси қуғын-сүргін тарихы бойынша бұрын маңызды бөлігі іргелі басылымдарда қажетті деңгейде қарастырылмаған мәселелерді зерттеп, көптеген сұрақтарға жауап берді. Жобаның зерттеу мазмұны Қазақстанның қазіргі заман тарихына қызығушылық танытқан барлық ғалымдарға, қоғамтанушыларға арналған. Жоба материалдары Қазақстанның тоталитарлық өткенінің қайғылы оқиғаларын репрезентациялау шеңберінде жаңа тақырыптық бағыттарды, оқу курстарын, мәдени-тарихи іс-шараларды әзірлеу үшін негіз бола алады. Жобаның зерттеу мазмұны Қазақстанның қазіргі заман тарихына қызығушылық тудыратын ғалымдарға, қоғамтанушыларға бағытталған. Жоба материалдары Қазақстанның тоталитарлық өткенінің қайғылы оқиғаларын репрезентациялау шеңберінде жаңа тақырыптық бағыттарды, оқу курстарын, мәдени-тарихи іс-шараларды әзірлеу үшін негіз бола алады. Тәжірибелік маңыздылығы – жоба материалдарын 1920-1950 жылдардағы саяси қуғын – сүргін мәселелерін зерттеумен айналысатын тарихшылар, антропологтар, мәдениеттанушылар қолдана алады; Қазақстанның қазіргі заман тарихы және өлкетану курстары бойынша дәрістерге, мұражай – этнографиялық және өлкетанушылық қызметтерде де пайдалануға ұсынылады.