Inventory number IRN Number of state registration
0220РК01014 BR05236377-OT-20 0118РК01350
Document type Terms of distribution Availability of implementation
Заключительный Gratis Number of implementation: 0
Not implemented
Publications
Native publications: 101
International publications: 17 Publications Web of science: 0 Publications Scopus: 3
Number of books Appendicies Sources
2 2 42
Total number of pages Patents Illustrations
75 0 5
Amount of funding Code of the program Table
197600000 Ф.0903 10
Code of the program's task under which the job is done
01
Name of work
Разработка научно-лингвистической базы модернизации казахского письма на основе нового национального латинографического алфавита.
Report title
Type of work Source of funding The product offerred for implementation
Fundamental not experimental Материалы
Report authors
Қажыбек Ерден Задаұлы , Уәли Нұргелді , Жүнісбек Әлімхан , Гарькавец Александр Николаевич , Базарбаева Зейнеп Муслимовна , Фазылжанова Анар Муратовна , Манкеева Жамал Айткалиевна , Малбаков Мырзаберген Малбакович , Мамынова Бағдан Қатайқызы , Алдаш Айманкүл , Жұбай Орынай Сағынғалиқызы , Кудеринова Куралай Бимолдиновна , Рысберген Қыздархан Кұрмашқызы , Жанабекова Айман Абдильдаевна , Салқынбай Анаркүл Бекмырзақызы , Аманбаева Айсауле Жантемировна , Хабиева Алмагуль Алтаевна , Мамырбек Гүлфар Мәжитқызы , Сейтбекова Айнур Аташбековна , Амирбекова Айгул Байдебековна , Амиржанова Назира Сериковна , Кулманов Сарсенбай Куантаевич , Жонкешов Бауыржан Сейсенбекович , Исаева Гульсинай Сайлауовна , Жумабаева Жанара Толендиевна , Ашимбаева Нагима Масимакунова , Солтанбекова Альфия Абдыкеновна , Қапалбек Бижомарт Сейсенбекұлы , Утебаева Эльмира Абдугалиевна , Кубденова Гулжихан Байказиевна , Абитжанова Жанар Алтынбековна , Пашан Дана Мұсабекқызы , Каршигаева Айнур Аралбековна , Шуленбаев Нурлан Кунпияевич , Дүйсен Қуатбек Қонысбайұлы , Шормакова Арайлым Ботановна , Тургинбаева Жазира Досымбековна , Садырбаева Зубайра Боранбековна , Серикбаева Айжан Дуйсенбаевна , Барменкулова Аида Серикхановна , Карбозова Булбул Давлетханкызы , Пиязбаева Акмарал Бейсенкуловна , Баймырза Айнұр Аманғалиқызы , Қордабай Бақыт Құрақбайқызы , Маралбек Ермұхамет , Тлегенова Гульден Бакытказыевна , Бесиров Еркин Бекжанович , Ешметова Балжан Батырхановна , Оспангазиева Назгуль Бакытовна , Сейдамат Әсел Қазбекқызы , Серікқызы Маржан , Пірманова Күнсұлу Қамбарбекқызы , Әбдірахман Мөлдір Қонысбекқызы , Садық Дидар Айдарұлы , Сейтбатқал Арлен Берікұлы , Токмырзаев Дархан Оңталапұлы , Рамазанов Талгат Бекбулатович , Кегенбекова Алтын Дәулетқұлқызы , Ғабитханұлы Қайрат , Жумабеков Куаныш Жумабекович , Шойбекова Газиза Бейсенбековна , Жақып Мақсұтхан Аманжан ,
62
2
14
0
Customer МНВО РК
Information on the executing organization
Short name of the ministry (establishment) МНВО РК
Full name of the service recipient
Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного пользования "Институт языкознания имени А.Байтурсынова"
Abbreviated name of the service recipient РГП на ПХВ "ИЯ им. А.Байтурсынова" КН МОН РК
Abstract

Казахский алфавит на основе латинской графики, новые орфографические правила и ортодологические средства, акустико-артикуляционное описание гласных и согласных звуков, слог, слово, словосочетание, предложение, корпус текстов казахского языка, омонимы, топонимы, антропонимы, экзонимы, эргонимы, термины, древнетюркское письменное наследие, этнографизмы и др.

Латын графикасы негізіндегі қазақ әліпбиі, жаңа емле ережелері және ортологиялық құралдары, дауысты және дауыссыз дыбыстардың акустика-артикуляторлық сипаты, буын, сөз, сөз тіркесі, сөйлем, қазақ тілінің мәтіндер корпусы, омоним, топоним, антропоним, экзоним, эргоним, терминдер, көне түркі жазба мұралары, этнографизмдер және т.б.

Разработка научно-теоретических, научно-практических лингвистических проблем модернизации казахского алфавита на основе единого национального стандарта казахского латинографического алфавита и др.

Қазақ жазуын қазақы латынграфикалық әліпбидің бірыңғай ұлттық стандарты негізінде жаңғыртудың ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық лингвистикалық мәселелерін әзірлеу және т.б.

фонетико-фонологический анализ, артикуляционное описание, графемный анализ, орфограммовый анализ, ортологический анализ, метод дифференцирования, метод трансформации, метод контент-анализа, сравнительный метод, лексико-семантический анализ, ономастический анализ, семасиологический анализ, лингвостатический и структурный анализ, метод описания, индукция, дедукция, методы систематизации, компьютерно-корпусные методы, методы обработки природного языка, методы программирования и др.

фонетика-фонологиялық, артикуляциялық сипаттау, графемдік талдау, орфограммалық, ортологиялық талдау, дифференциялау, трансформация, салыстырмалы, лексика-семантикалық талдау, ономасиологиялық талдау, семасиологиялық талдау, лингвостатистикалық және құрылымдық талдау, сипаттау, индукция, дедукция, компьютерлік-корпустық, бағдарламалау әдістері және т.б.

Научная новизна и значимость проекта заключаются в том, что разработка научно-теоретических, научно-практических лингвистических проблем модернизации казахского письма будет осуществлена на основе единого национального стандарта казахского латинографического алфавита, разработанного во исполнение поручения Президента РК в программной статье «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания» от 12.04.2017 г. По результатам проведенного исследования издано 8 справочников, 7 сборников, 15 словарей, 7 монографий, 2 правила, 2 проспекта, 3 статьи в рецензируемом журнале с высоким импакт-фактором (Scopus), 4 статьи в зарубежном научном журнале с ненулевым импакт-фактором обзора, ненулевое воздействие опубликовано 28 статей в отечественных научных журналах с фактором, 10 статей в зарубежных научных журналах, 23 статьи в отечественных научных журналах, 50 статей на международных и республиканских научных конференциях, получено 1 авторское свидетельство, разработана «политическая карта мира»; Было создано IT-приложение для автоматического преобразования казахских текстов на кириллице в латиницу: https://yadi.sk/d/oKUq--hhvlTvcQ; был создан корпус казахских текстов на основе латинской графики объемом 8 миллионов слов.

Жобаның ғылыми жаңалығы мен маңыздылығы қазақ жазуын жаңғыртудың ғылыми-теориялық, ғылыми-практикалық лингвистикалық мәселелерін зерттеу ҚР Президентінің «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласында (12.04.2017 ж.) көрсетілген тапсырманы орындау мақсатында әзірленген қазақ латынграфикалық әліпбиінің бірыңғай ұлттық стандартының негізінде жүзеге асуымен ерекшеленеді. Зерттеу нәтижелері бойынша 8 анықтағыш, 7 жинақ-кітап, 15 сөздік, 7 монография, 2 ереже, 2 проспект, импакт-факторы жоғары (Scopus) рецензияланатын журналда 3 мақала, импакт-факторы нөлдік емес рецензияланатын шетелдік ғылыми журналда 4 мақала, нөлдік емес импакт-факторы бар отандық ғылыми журналда 28 мақала, шетелдік ғылыми журналда 10 мақала, отандық ғылыми журналдарда 23 мақала, халықаралық, республикалық ғылыми конференцияларда 50 мақала жарияланды, 1 авторлық куәлік алынды, «Дүниежүзінің саяси картасы» әзірленді; кирил қарпіндегі қазақ мәтіндерді автоматты түрде латын графикасына ауыстыратын IT-қосымша жасалды: https://yadi.sk/d/oKUq--hhvlTvcQ; көлемі 8 миллион сөзқолданыстан тұратын латын графикасы негізіндегі қазақ тілі мәтіндерінің корпусы жасалды.

Проект является значимым не только в национальном, но и международном масштабах, особенно в тюркоязычном языковом пространстве. Научно-теоретические результаты проекта внесут вклад в модернизацию казахского письма, в развитие отечественной лингвистической мысли. Научно-практические разработки, полученные в результате проекта, обогатят казахскую и общетюркскую лексикографическую и ортологическую базу. Поскольку задачи, выдвинутые в проекте, рассматриваются впервые, ожидается, что теоретические и практические результаты исследования будут иметь широкий социальный спрос, так как решение важной идеологической задачи по модернизации общественного сознания, поставленной перед современным казахстанским обществом Президентом страны Н.А. Назарбаевым, невозможно реализовать без использования идентифицирующей, консолидирующей и структурирующей функции языка. Идентифицирующая и консолидирующая функции языка связаны с его модернизирующей функцией. Результаты проекта обеспечат новыми знаниями и практиками лингвистическое сопровождение всех проектов и подпрограмм, реализуемых в рамках патриотического акта «Мәңгілік ел» и программы «Взгляд в будущее: модернизация общественного сознания».

Жоба тек ұлттық қана емес, сол сияқты халықаралық ауқымда да, әсіресе түркітілдес кеңістікте, аса маңызды болып табылады. Жобаның ғылыми-теориялық нәтижелері қазақ жазуын жаңғыртуға, отандық лингвистикалық ойды дамытуға зор үлес қосады. Жоба нәтижесінде алынатын ғылыми-практикалық әзірлемелер қазақ және жалпытүркілік лексикографиялық және ортологиялық базаны байыта түседі. Жобада белгіленіп отырған міндеттер алғаш рет сөз болып отырғандықтан, зерттеудің теориялық және практикалық нәтижелері зор әлеуметтік сұранысқа ие болады деп күтілуде, өйткені Елбасы Н.Ә.Назарбаев заманауи қазақстандық қоғамның алдына қойған қоғамдық сананы жаңғыртуға қатысты маңызды идеологиялық міндетті тілдің сәйкестендірушілік, тұтастырушылық және құрылымдық қызметтерін пайдаланбай іске асыру мүмкін емес. Тілдің сәйкестендірушілік және тұтастырушылық қызметі оның жаңғыртушы қызметімен тікелей байланысты. Жобаның нәтижелері «Мәңгілік ел» патриоттық актісі мен «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламасының аясында жүзеге асырылатын барлық жобалар мен шағын бағдарламаларды жаңа білімдермен және практикалармен қамтамасыз ете отырып, оларға лингвистикалық қолдау көрсетеді.

Потенциальными потребителями результатов проекта будут ученые и специалисты сферы языковой политики, лингвисты, социолингвисты, IT-специалисты, учащиеся средней и высшей школ, магистранты и докторанты, политики и журналисты, а также широкая масса населения, использующая казахский язык как национальный и государственный, в том числе, в первую очередь, все госслужащие. В связи с широким кругом потенциальных потребителей результатов исследования предполагается, что влияние полученных результатов на развитие науки будет иметь высокий социальный и экономический эффект.

Жоба нәтижелерінің әлеуетті тұтынушылары тіл саясаты саласындағы мамандар мен ғалымдар, лингвистер, әлеуметтік тілтанушылар, IT мамандары, орта және жоғары мектеп оқушылары, магистранттар мен докторанттар, саясаткерлер мен журналистер, қазақ тілін ұлттық және мемлекеттік тіл ретінде тұтынатын жалпы қалың жұртшылық, сондай-ақ барлық мемлекеттік қызметкерлер болып саналады. Зерттеу нәтижелерін әлеуетті тұтынушылар қатарының мол болуына орай, алынған нәтижелердің ғылымды дамытуға тигізетін ықпалы және күтілетін әлеуметтік-экономикалық әсері жоғары болады деп болжамдалады.

UDC indices
811.512
International classifier codes
16.21.31;
Readiness of the development for implementation
Key words in Russian
алфавит; язык; правописание; орфоэпия; латинская графика;
Key words in Kazakh
әліпби; тіл; емле; орфоэпия; латын графикасы;
Head of the organization Фазылжанова Анар Муратовна Кандидат филологических наук /
Head of work Қажыбек Ерден Задаұлы Доктор филологических наук / академик
Native executive in charge