The object of research, development or design (in Russian) : Признаковая коллекция на устойчивость к болезням. Создание чистых линий продиктовано необходимостью унифицированного материала, т.к. зачастую коммерческие сорта Казахстана и СНГ полиморфны как это установлено на ячмене, озимой пшенице, яровой пшенице и овсу.

The object of research, development or design (in Kazakh) : коллекциянның ауруларға шыдамдылық белгілері. Таза үлгілерді жасауда материалды бірқалыпқа келтірудің қажеттілігі, оның ішінде Қазақстанның коллекциялық сорттарын және СНГ бойынша полиморфты арпа, күздік бидай, жаздық бидай және сулы сорттарына жасап көрсетілгендей.

Aim of work (in Russian) : Изучить генетические и биохимические основы устойчивости к болезням яровой пшеницы для получения высококачественного и экологически чистого зерна как элемента органического земледелия.

Aim of work (in Kazakh) : жаздық бидайдың жоғары сапалы, органикалық егіншіліктің экологиялық таза дәндерін алудың генетикалық және биохимиялық негіздерін талдау.

Методы исследования (на русском) : NDVI-технология измерение светоотражения вегетативной массой в красной и ближней инфракрасной области спектра для определения накопления биомассы азота, определения листового и зеленого индекса, обнаружение абиотического и биотического стресса; оценка устойчивости к болезням и вредителям пшеницы; содержание протеина в зерне и содержание белковых фракций (Осборн) - методом Къельдаля (ГОСТ 10846-91) и ИК-спектроскопически (FOSS Infratec 1841).

Методы исследования (на казахском) : егістік зерттеу, оған фенотиптендірілген құралдар негізінде: NDVI-өсімдік массасына жарықтүсу технологиясын өлшеу, қызыл және жақын аймақтағы инфрақызыл спектрлер бойынша азот биомассасының жиналуын анықтау, жасыл индексті жапрақтарды анықтау, абиотикалық және биотикалық күйзелістерді анықтау (Greenseeker); халқаралық талаптар бойынша бидайдың аурулар мен зыянкестеріне төзімділігін бағалау; өсімдіктің тат ауруларына төзімділік белгіленген шкала бойынша бағалау. Оның ішінде 0 балл иммуниді болып есептеледі, 1-2 балл – шыдамды, ал 3-4 балл – қабылдағыш; дәнінің биохимиялық құрамын анықтау және негізінде: фотометрия, ИК-спектроскопия; 1000 дәннің массасын анықтау ГОСТ 10842-76 сәйкес жүргізіледі; дәндегі протеин құрамын және белок фракциясының құрамын (Осборн) - Къельдаль (ГОСТ 10846-91) және ИК-спектроскопиямен (FOSS Infratec 1841), техникасы мен анықтау бурын жасалған әдістер негізінде; крахмал құрамын анықтау, ГОСТ 10845-98 және ИК-спектроскопия мен, бұрынғы қолданылған әдістер деңгейінде;

Obtained results and novelty (in Russian) : Сформированная коллекция устойчивых к ржавчине на естественном фоне генотипов яровой мягкой пшеницы воспроизведена на уровне чистых линий (потомства колоса). По результатам иммунологической оценки устойчивыми к пяти клонам с «0» типом поражения отмечены порядка 20% генотипов, выделенных на естественном фоне. Первоначальная признаковая коллекция выявленная по устойчивости на естественных фонах в разных блоках и регионах КАСИБ дифференцирована на инфекционном фоне и идентифицирована по наличию Lr генов. Генетический контроль устойчивости к бурой ржавчине детерминирован генами: Lr1; Lr9; Lr10; Lr19; Lr26; Lr34; Lr37 (Фитон 35С челночный); Lr66 (Челяба 75); Lr 24 - Айна. Сочетание 2-ух генов для 22 сортов. Восемь сортов характеризовались пирамидой трех генов: КАСИБ 10 и КАСИБ 14. Для 37 сортов гены устойчивости к ржавчине не определены. Влияние болезней на качество зерна изучено в общей схеме анализа с урожайностью, методом многомерной статистики. Выявлена отрицательная корреляция между уровнем поражения стеблевой ржавчиной и общей хлебопекарной оценкой (r=-0,42).

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Табиғи фондағы тотқа төзімді жаздық жұмсақ бидай генотиптерінің жинағы жұқпалы фонды зерттеу және генетикалық талдау үшін таза линиялар деңгейінде шығарылды. Иммунологиялық бағалау нәтижелері бойынша зақымданудың «0» типі бар. Генотиптердің шамамен 20% табиғи фондан оқшауланған. Осылайша, КASIB-тің әр түрлі блоктарындағы табиғи фонға қарсы тұру арқылы анықталған алғашқы белгілер жинағы инфекциялық фонға сәйкес келеді және Lr гендерінің қатысуымен анықталады. Қоңыр тотқа төзімділіктің генетикалық бақылау гендерін анықтайды: Lr1; Lr 9; Lr10; Lr19; Lr26; Lr34; Lr37 (Fiton 35С челнокты); Lr66 (Челяба 75); Lr 24 - Айна. 22 генге арналған 2 геннің комбинациясы үйлесімді. Сегіз сорт үш геннің пирамидасымен сипатталды: KASIB 10 және KASIB 14. 37 сорт үшін тотқа төзімді гендер анықталмады. Сабақтық тотпен зақымдану деңгейі мен наубайханалық жалпы көрсеткіші арасында теріс байланыс анықталды (r=-0.42)

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Устойчивые образцы и сорта выделенные. Идентифицированные генетически и подтвержденные результатами иммунологической оценки на инфекционном фоне.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Тұрақты бөлініп алынған үлгілермен сорттар. Инфекционды фонда иммунологиялық бағалау нәтижелерімен дәлелденген және генетикалық жүйеленген.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : селекция

Field of application (in Kazakh) : селекция