The object of research, development or design (in Russian) : Объектом исследования явились икра, молодь и взрослые особи лабораторных животных: зебрафиш (Danio rerio) и шпорцевая лягушка (Xenopus laevis), а также фоновых видов рыб: жерех (Aspius aspius), плотва (Rutilus rutilus), сазан (Cyprinus carpio) и амфибий: озерная лягушка (Rana ridibunda), зеленая жаба (Bufo viridis).

The object of research, development or design (in Kazakh) : Зерттеу объектісі болып уылдырық, зертханалық жануарлардың жас және ересек түрлері: зебрафиш (Danio rerio) және тырнақталған бақа (Xenopus laevis), сонымен қатар балықтардың фондық түрлері: ақмарқа (Aspius aspius), торта (Rutilus rutilus), сазан (Cyprinus carpio) және көлбақа (Rana ridibunda), жасыл бақа (Bufo viridis).

Aim of work (in Russian) : Цель исследования – исследовать цито- и эмбриотоксическое влияние воды и седиментов из северной части озера Балкаш (Карагандинская область) на рыб и амфибий.

Aim of work (in Kazakh) : Зерттеу мақсаты – Балқаш көлінің (Қарағанды облысы) солтүстік бөлігінің суы мен седименттерінің балықтар мен қосмекенділерге цито- және эмбриоулылық әсерін зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Эмбриологический, химическое определение ТМ в воде и седиментах, морфо-биологический, биохимическое определение продуктов ПОЛ и активности ферментов, гистологические, ZFET, FETAX

Методы исследования (на казахском) : Эмбриологиялық, су және шөгінділердегі АМ-нің химиялық анықтауы, морфо-биологиялық, МАТ және ферменттік белсенділігінің биохимиялық анықтауы, гистологиялық, ZFET, FETAX

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате экспедиции были собраны и исследованы пробы поверхностных вод и седиментов, икра, молодь и взрослые особи фоновых видов рыб и амфибий. Биотестирование основных загрязняющих веществ озера Балкаш (Карагандинская область) показало, что Cu, Co и Pb в концентрации 10 ПДК вызывают высокую смертность эмбрионов D.rerio и X.laevis и тератогенные эффекты. В исследованных участках выявлено превышение ПДК в ряду: Cu>Co>Pb>Ni>Cr>Zn, а для седиментов: Cu>Zn>Co>Pb>Fe>Ni>Cr>Mn>Cd. Биотестирование воды и седиментов выявило их эмбриотоксическое действие в ряду озеро Балкаш около БГМК, бухта Бертыс, залив Торангалык. Установлено значительное накопление и превышение норм ПДК для Cu, Co, Pb и Ni в жабрах и печени жереха и сазана из озера Балкаш около БГМК и бухты Бертыс. У фоновых видов амфибий данные ТМ накапливались больше в мышцах и печени. Показано, что цито- и эмбриотоксические эффекты воды и донных отложений у молоди рыб и головастиков амфибий обусловлены активацией процессов ПОЛ и снижением активности ферментов антиоксидантной защиты клеток. Ихтиофауна северной части озера Балкаш, как и Юго-западного Прибалхашья, представлена короткоцикличными чужеродными видами рыб. Во всех исследованных частях озера Балкаш в 2018-2020 гг. наблюдалось обеднение разнообразия молоди рыб. Выявленные патологические изменения в висцеральных органах молоди промысловых рыб и амфибий могут являться причиной их гибели.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Экспедиция нәтижесінде жер үсті суы мен шөгінділер сынамасы, уылдырық, балықтардың фондық жас және ересек түрлері мен қосмекенділерді жинап, зерттелінді. Биотестілеу көрсеткендей, Cu, Co және Pb концентрациясы 10 MPC-де D. rerio және X. laevis эмбриондарының жоғары өлім-жітімін тудырады және тератогендік әсер етеді. Зерттелген суларында балық аулау қоймалары үшін Cu>Co>Pb>Ni>Cr>Zn, ал шөгінділер үшін: Cu>Zn>Co>Pb>Fe>Ni>Cr>Mn>Cd-ден артық РШК анықталды. Ластанған сулар мен шөгінділерді биотестілеу олардың эмбриотоксикалық әсерін Бертіс, Торангалық шығанағында, БКМК маңындағы Балкаш көлінде анықтады. БКМК және Бертіс шығанағына жақын Балқаш көлінен ақмарқа мен сазанның желбезегі мен бауырында Cu, Co, Pb, Ni үшін РШК нормаларының айтарлықтай жинақталуы, асып кетуі анықталды. Қосмекенділердің түрлерінде бұл АМ бұлшықеттері мен бауырында жинақталған. Жас балықтар мен көсмекенділердің майшабақтарындағы су мен шөгінділерінің цито-, эмбриотоксикалық әсері ЛАТ процестерінің активтенуіне, антиоксидантты қорғаныш клеталарының ферменттерінің белсенділігінің төмендеуіне байланысты екендігі көрсетілді. Балкаш көлінің солтүстік бөлігінің ихтиофаунасы, сондай-ақ Балқаштың оңтүстік-батыс өңірі қысқа циклді бөтен балық түрлерімен ұсынылған. Балқаш көлінің барлық зерттелген бөліктерінде 2018-2020 жж. жас балықтардың әртүрлілігінің азаюы байқалды. Кәсіптік балықтар мен қосмекенділердің жас түрлерінің висцеральды мүшелеріндегі анықталған патологиялық өзгерістер олардың өліміне себеп болуы мүмкін

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках проекта не предусмотрены

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жоба ұсынбайды

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Биология, экология, ихтиология, рыборазведение

Field of application (in Kazakh) : Биология, экология, ихтиология, балық шаруашылық