The object of research, development or design (in Russian) : Микропорошки, высокоэнтропийные сплавы, многофазные катоды и мишени, ионно-плазменные методы, магнетронные методы, метод механического легирования, поверхностная энергия, толщина поверхностного слоя, микроструктура покрытия

The object of research, development or design (in Kazakh) : Микроұнтақтар, жоғары энергетикалық қорытпалар, көп фазалы катодтар мен нысаналар, ионды-плазмалық әдістер, магнетрондық әдістер, механикалық қоспалау әдісі, беттік энергия, беттік қабаттың қалыңдығы, жабынның микроқұрылымы

Aim of work (in Russian) : Разработка технологий получения нано- и микропорошков, получения высокоэнтропийных катодов и мишеней, нанесения высокоэнтропийных покрытий. Исследование полученных покрытий

Aim of work (in Kazakh) : Нано - және микроұнтақтарды алу, жоғарыоэнтропиялық катодтар мен нысаналар алу, жоғарыоэнтропиялық қаптама қаптау технологияларын әзірлеу. Алынған қаптамаларды зерттеу

Методы исследования (на русском) : Исследование микроструктуры и количественный анализ элементного состава покрытий, исследование поверхности покрытий, измерение микротвердости, измерение толщины покрытий, элементного и фазового состава

Методы исследования (на казахском) : Микроқұрылымды зерттеу және жабындардың элементтік құрамын сандық талдау, жабындардың бетін зерттеу, микротақтықты өлшеу, жабындардың қалыңдығын, элементтік және фазалық құрамын өлшеу

Obtained results and novelty (in Russian) : Нанесены высокоэнтропийные покрытия при одновременном в одном цикле распыление трех катодов. Результаты настоящего исследования позволяют сделать вывод, что одновременное нанесение различных металлов позволяет получать высокоэнтропийные покрытия. Получен высокотемпературным вакуумным плавлением и исследован высокоэнтропийный сплав TiCuAlSnFe в эквимолярной пропорции в кварцевом тигле. Микротвердость данного покрытия Ti-Cu-Al-Sn-Pb не уступает высокоэнтропийным эквиатомным сплавам. Коэффициент трения покрытия образцов Ti-Cu-Al-Sn-Fe не уступает трению бронз, латуни, алюминиевым сплавам и антифрикционным серым чугунам. Изучены структура и механические свойства высокоэнтропийных покрытий CrNiTiZrCu: микротвердость покрытия CrNiTiZrCu не уступает высокоэнтропийных эквиатомных сплавам; износостойкость покрытия CrNiTiZrCu ~ 3•10-4 г/мин, что отвечает износостойким покрытиям. Методом механического легирования синтезировано 5 семиатомных сплавов. Проведены исследования дифрактограмм, энерго-дисперсионной спектроскопии, рентгенофлюоресцентной спектроскопии семиатомных сплавов. Микротвердость не уступает интерметаллидам никеля, а коэффициент трения не хуже бронз. Поучены два патента на полезную модель.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Бір циклда бір мезгілде үш катодты бүрку кезінде жоғары энтропиялық жабындар салынған. Осы зерттеудің нәтижелері әртүрлі металдарды бір мезгілде қолдану жоғары энергетикалық жабындарды алуға мүмкіндік береді. Алынған высокотемпературным вакуумды плавлением және зерттелді высокоэнтропийный қорытпасы TiCuAlSnFe да эквимолярной пропорция в кварцевом тиглдегі тұтану. Ti-Cu-Al-Sn-Pb жабындысының микро қаттылығы жоғары энтропиялық эквиатомды қорытпадан кем болмайды. Ti-Cu-Al-Sn-Fe үлгілерінің үйкеліс коэффициенті қола, жез, алюминий қорытпалары мен антифрикциялық сұр шойыннан кем болмайды. CrNiTiZrCu жоғары энтропиялық жабындардың құрылымы мен механикалық қасиеттері зерттелген: CrNiTiZrCu жабынының микро қаттылығы жоғары энтропиялық эквиатомды қорытпалардан кем емес; CrNiTiZrCu жабынының тозуға төзімділігі ~ 3•10-4 г/мин, бұл тозуға төзімді жабындарға жауап береді. Механикалық қоспалау әдісімен 5 семиатомды қорытпалар синтезделген. Дифрактограммаларға, энергия-дисперсиялық спектроскопияға, семиатомды қорытпалардың рентгенофлюоресцентті спектроскопиясына зерттеулер жүргізілді. Микро қаттылық никель интерметаллдарына жол бермейді, ал үйкеліс коэффициенті қоладан нашар емес. Пайдалы модельге екі патент оқытылды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Экономический эффект от реализации Проекта складывается из различных показателей: значительное снижение незапланированных издержек за счёт выхода из строя и технологического простоя аппаратуры и оборудования атомных и тепловых электростанций, рост производительности труда и снижение трудоемкости за счёт внедрения современных технологий, снижение материалоемкости и себестоимости продукции, роста прибыли и рентабельности. Экономический эффект от реализации Проекта составит не менее 10 млн. тенге в год;

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Бағдарламаны жүзеге асырудан күтілетін экономикалық әсер әртүрлі көрсеткіштерге байланысты: атомдық және жылу электрстансалары аппараттары мен жабдықтарының істен шығуы мен технологиялық тұрып қалуынан болатын жоспарланбаған шығындарды айтарлық азайту, қазіргі заманғы технологияларды енгізу есебінен еңбек өнімін арттыру, еңбек сыйымдылығын және өнімнің өзіндік құнын төмендету, пайда мен рентабльділігін арттыру. Бағдарламаны жүзеге асырудан күтілетін экономикалық әсер жылына 10 млн. теңгеден кем емес;

Level of implementation (in Russian) : Нанесение упрочняющих высокоэнтропийных покрытий на детали горно-добывающих машин и механизмов. Внедрение технологии на заводе «Горные машины» АО «АрселорМиттал Темиртау». Нанесение упрочняющих и жаростойких высокоэнтропийных покрытий на детали тепловых электростанций (турбинные лопатки, питательные насосы; деаэраторы питательной воды котельных агрегатов; регенеративные подогреватели низкого и высокого давления; испарительные и паропреобразовательные установки; системы теплоснабжения и другое). Внедрение технологии на «Карагандинском турбо-механическом заводе», ТЭЦ-3. Нанесение антикоррозионных высокоэнтропийных покрытий на деталях горно-шахтного оборудования (металлические части насосов, трубопроводов, арматуры и т.д.). Внедрение технологии на заводе «Ремонт горно-шахтного оборудования» АО «АрселоМиттал Темиртау».

Level of implementation (in Kazakh) : Тау-кен өндіру машиналары мен механизмдерінің бөлшектеріне беріктендіргіш жоғары энергетикалық жабындарды жағу. "АрселорМиттал Теміртау"АҚ "Тау машиналары" зауытында технологияны енгізу. Жылу электр станцияларының бөлшектеріне (турбиналық қалақтар, қоректік сорғылар; қазандық агрегаттарының қоректік суының деаэраторлары; төмен және жоғары қысымды регенеративті жылытқыштар; буландырғыш және бу түрлендіргіш қондырғылар; жылумен жабдықтау жүйелері және басқалар) беріктендіргіш және ыстыққа төзімді жоғары энергетикалық жабындарды жағу. "Қарағанды турбомеханикалық зауытында", ЖЭО-3 технологиясын енгізу. Тау-кен-шахта жабдықтарының бөлшектеріне (сорғылардың, құбырлардың, арматураның және т. б. металл бөліктері) коррозияға қарсы жоғары энергетикалық жабындарды жағу. "АрселоМиттал Теміртау "АҚ" Тау-кен шахта жабдықтарын жөндеу " зауытында технологияны енгізу.

Efficiency (in Russian) : Создание новой методологии получения наноматериалов и нанокристаллических покрытий, основанной на роли поверхностной энергии в формировании свойств наноматериалов. Подготовка квалифицированных кадров из числа молодёжи и, в конечном счёте, повышение интеллектуального потенциала страны. Значительное снижение незапланированных издержек за счёт выхода из строя и технологического простоя аппаратуры и оборудования атомных и тепловых электростанций, рост производительности труда и снижение трудоемкости, за счёт внедрения современных технологий, снижение материалоемкости и себестоимости продукции, роста прибыли и рентабельности.

Efficiency (in Kazakh) : Наноматериалдардың қасиеттерін қалыптастырудағы беттік энергияның рөліне негізделген наноматериалдар мен нанокристалды жабындарды алудың жаңа әдіснамасын жасау. Жастар арасынан білікті кадрларды даярлау және сайып келгенде, елдің зияткерлік әлеуетін арттыру. Атом және жылу электр станцияларының аппаратуралары мен жабдықтарының істен шығуы және технологиялық тоқтап қалуы есебінен жоспарланбаған шығындардың едәуір төмендеуі, еңбек өнімділігінің өсуі және қазіргі заманғы технологияларды енгізу есебінен еңбек сыйымдылығының төмендеуі, өнімнің материал сыйымдылығы мен өзіндік құнының төмендеуі, пайда мен рентабельділіктің өсуі.

Field of application (in Russian) : целевые потребители полученных результатов, в том числе по субъектному составу: - в Карагандинском регионе - заводы «РГТО» по ремонту горно-транспортного оборудования, «Горные машины», «Энергозавод», «Карагандинский турбомеханический завод», «Центрэнергомеханизация», «Литейно-механический завод» и другие; - в Павлодарском регионе - «Павлодарский завод металлоконструкций Имсталькон», «Интерсталь ПВ» и другие; - в Западно-Казахстанской области - «Уральский механический завод», «Уральский авторемонтный завод», «Уральскагрореммаш», «Дормаш» и др.; - в Восточно-Казахстанской области - Усть-Каменогорский свинцово-цинковый, Лениногорский полиметаллический, Зыряновский свинцовый, Восточно-Казахстанский медно-химический, Иртышский полиметаллический, Жезкентский горно-обогатительный комбинаты; Семипалатинский машиностроительный завод, Востокмашзавод, Конденсаторный завод, Усть-Каменогорский автомобильный завод, Комбайно-ремонтный завод и др.;

Field of application (in Kazakh) : алынған нәтижелердің нысаналы тұтынушылары, оның ішінде субъектілік құрам бойынша: Қарағанды өңірінде – тау-кен-транспорттары жабдықтарын жөндеу бойынша «РГТО» зауыты, «Тау-кен машиналары», «Энергозауыт», «Қарағанды турбомеханикалық зауыты», «Орталық энергомеханизация зауыты», «Құю механикалық зауыт» және басқалары; Павлодар өңірінде – «Павлодар Металлқұрастыру зауыты - Имсталькон», «Интерсталь ПВ» және басқалары; Батыс-Қазақстан өңірінде – «Орал механика зауыты», «Орал автожөндеу зауыты», «Орал агромашина жөңдеу зауыты», «Жол машиналары» және басқалары; Шығыс-Қазақстан обылсында – Өскемен қорғасын-мырыш зауыты, Лениногорск полиметалл зауыты, Зыряновск қорғасын зауыты, Шығыс-Қазақстан мыс-химия зауыты, Ертіс полиметалл зауыты, Жезкент кен-байыту комбинаты, Семей машинажасау зауыты, Шығыс машина зауыты, Конденсатор зауыты, Өскемен автокөлік зауыты, Комбайн жөндеу зауыты және басқалары;