The object of research, development or design (in Russian) : коллекции живых растений, гербарный фонд, банк семян ГБС и коллекционные фонды растений ЖБС, ИБС, АБС, редкие и экономически значимые виды флоры Жетысуйского (Джунгарского) Алатау

The object of research, development or design (in Kazakh) : тірі өсімдіктер коллекциялары, гербарий қоры, БББ тұқым банкі және ЖББ, ІББ, АББ өсімдіктерінің коллекциялық қорлары, Жетісу (Жоңғар) Алатауы флорасының сирек кездесетін және экономикалық маңызы бар түрлері.

Aim of work (in Russian) : разработка научных основ сохранения, воспроизводства и рационального использования генофонда фито- и микобиоты in–situ и ex–situ в условиях Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстан жағдайында in situ және ex-situ фито- және микобиоталық гендік қорын сақтау, көбейту және тиімді пайдалану үшін ғылыми негіздерді әзірлеу.

Методы исследования (на русском) : общепринятые классические интродукционные, флористические, геоботанические, микологические методики.

Методы исследования (на казахском) : жалпы қабылданған классикалық интродукциялық, флористикалық, геоботаникалық, микологиялық әдістер.

Obtained results and novelty (in Russian) : Коллекционные фонды живых растений ГБС, составляющие 3571 таксон, сохранены ex–situ и пополнены 466 таксонами, из них 301 новые; гербарные коллекции – 3437 образцами растений и 1000 образцами грибов, банк семян – 954 образцами. Определены 55 таксонов перспективных интродуцентов для реализации задач «зеленой» экономики. Привлечен генофонд 12 редких и 45 экономически значимых видов флоры Казахстана. Осуществлено опытно-производственное тиражирование 84 таксонов и 26 форм перспективных интродуцентов открытого и закрытого грунта.Проведена фитопатологическая оценка болезней и вредителей растений коллекционных фондов открытого и закрытого грунтов ГБС, выявлено 48 видов постоянных вредителей и даны рекомендации по борьбе с ними. Дана фитоценотическая характеристика 112 ключевых участков, составлены карта местонахождений редких и экономически значимых видов Жетысуского Алатау и классификация растительности, включающая 6 типов и 20 эколого-физиономических категорий. Сформирована инфраструктура, разработана методология создания коллекционных и экспозиционных участков, определены перспективные интродуценты, предложен дендроплан АБС. Реализованы задачи: по сохранению и пополнению коллекционных фондов живых растений ex–situ, гербария, банка семян ИБС, ЖБС, АБС, Национальной стратегии сохранения растений на 2021–2030 гг.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 3571 таксонды құрайтын БББ тірі өсімдіктердің коллекциялық қорлары ex–situ сақталды және 466 таксонмен толықтырылды, оның 301 жаңа; гербарий коллекциялары – 3437 өсімдік және 1000 саңырауқұлақ үлгілері; тұқым банкі – 954 үлгі. «Жасыл» экономика міндеттерін жүзеге асыру үшін перспективті интродуценттердің 55 таксоны анықталды. Қазақстан флорасының 12 сирек кездесетін және 45 экономикалық маңызы бар түрлерінің гендік қоры тартылды. 84 таксонды ашық және жабық топырақтағы перспективалы интродуценттердің 26 нысанын тәжірибелік-өндірістік тираждау жүзеге асты. БББ ашық және жабық топырақтарының коллекциялық қорларының өсімдіктер аурулары мен зиянкестеріне фитопатологиялық бағалау жүргізілді, тұрақты зиянкестер 48 түрі анықталды және олармен күресу ұсыныстары берілді.112 негізгі учаскеге фитоценоздық сипаттама беріліп, Жетісу Алатауының сирек кездесетін және экономикалық маңызды түрлерінің орналасу картасы жасалды. Өсімдіктердің 6 типі мен 20 экологиялық-физиономиялық категориядан тұратын өсімдіктердің жіктелуі жасалды. Инфрақұрылым қалыптастырылды, коллекциялық және экспозициялық учаскелерді құру әдістемесі әзірленді, перспективалы интродуценттер айқындалды және АББ дендропланы ұсынылды. ЖББ, ІББ және АББ ex–situ тірі өсімдіктердің коллекциялық қорларын, гербарий коллекцияларын, тұқым банкін сақтау және толықтыру бойынша міндеттерді толық іске асырды. 2021–2030 жылдарға арналған өсімдіктерді сақтаудың Ұлттық стратегиясын әзірлеу бойынша міндеті орындалды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В рамках реализации задач «зеленой» экономики выделены 55 таксонов: 15 видов перспективных древесно-кустарниковых растений; 9 сортов цветочно-декоративных растений и 2 вида шлемников природной флоры Казахстана. Для внутреннего озеленения отобраны 29 видов тропических и субтропических культур.Привлечен генофонд 45 экономически значимых видов флоры Казахстана. Для опытно-производственного тиражирования перспективных растений открытого и закрытого грунта отработаны 27 таксонов цветочно-декоративных растений открытого грунта и 25 видов растений закрытого грунта, перспективных для внутреннего озеленения. Проведено массовое тиражирование 32 видов и 26 форм декоративных и хозяйственно ценных древесно-кустарниковых пород, перспективных в озеленении, в питомниках и фермерских хозяйствах. Передано 380 экземпляров 19 видов древесно-кустарниковых растений в Астанинский ботсад. Коллекционные фонды живых растений ИБС пополнены 30 новыми видами; гербарный фонд - 35 таксонами, семенной банк – 24 видами растений природной флоры. Заложен интродукционный питомник по тиражированию посадочного материала и высажены более 2150 сеянцев ели. Отобрано 23 интродуцента, перспективных для озеленения юго-востока Казахстана. Для озеленения Жезказганского региона проведено массовое тиражирование перспективных декоративных культур, в количестве более 4500 единиц посадочного материала.В Астанинском ботаническом саду сформировано 5 новых коллекционных участков с общим фондом в 412 таксонов.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : "Жасыл" экономика міндеттерін жүзеге асыру аясында 55таксон бөлінді, атап айтқанда: перспективалы ағаш-бұта өсімдіктерінің 15түрі; гүлді-сәндік өсімдіктердің 9сорттары және Қазақстанның табиғи флорасының томағашөптердің 2түрі. Ішкі көгалдандыру үшін тропикалықжәнесубтропикалық дақылдардың29түрі таңдалды.Қазақстанның45 экономикалық маңызы бар флорасының гендік қоры тартылды. Ашық және жабық топырақтағы перспективалы өсімдіктерді тәжірибелік-өндірістік тираждау үшін гүлді-декоративті өсімдіктердің 27 таксонын және ішкі көгалдандыру үшін перспективалы өсімдіктердің25түрін жаппай көбейту тәсілдері пысықталды.Көгалдандыруда, питомниктер мен фермерлік шаруада перспективті сәндік және шаруашылық құнды ағаш-бұта тұқымдарының 32 түрі мен 26 нысанын тираждау жүргізілді. Астаналық баққа ағаш-бұта өсімдіктерінің 19 түрінің 380 данасы берілді. ІББ тірі өсімдіктерінің коллекциялық қорлары 30 түрмен толықтырылды; гербарий қоры 35таксонмен, тұқым банкі – оңтүстік Балқаш табиғи флорасы өсімдіктерінің 24түрімен толықтырылды. Перспективалы отырғызу материалын көбейту үшін интродукциялық питомник салынды, онда 2150-ден астам қылқан жапырақты шырша көшеттері отырғызылды. Қазақстанның оңтүстік-шығысын көгалдандыруға перспективалы 23интродуцент іріктелді. Жезқазған өңірін көгалдандыру үшін 4500бірліктен астам отырғызылатын материал көлемінде перспективті сәндік дақылдарды жаппай көбейту жүргізілді. Астана ботаникалық бағында жалпы қоры 412таксонды құрайтын 5жаңа коллекциялық учаске құрылған.

Level of implementation (in Russian) : Впервые разработана методология создания коллекционных и экспозиционных участков в структуре Астанинского ботанического сада, которые должны выполнять различные научно-исследовательские, демонстрационные и административно-хозяйственные функции. Проведена инвентаризация древесно-кустарниковой растительности экспозиционной зоны, предложена схема разбивки (дендроплан) коллекционных участков на 5 географических зон в соответствии с ареалом составляющих их видов растений. Разработаны перспективные списки флористических районов и подобраны ботанические сады и природные территории, которые могут быть донорами генетического материала. Полученные результаты исследований опубликованы в 85 научных трудах, получены 3 патента РК и являемся соавторы 4 Патентов РК. Получен акт внедрения от ТОО «Туристический информационным центром города Алматы».

Level of implementation (in Kazakh) : Алғаш рет Астана ботаникалық бағының құрылымында әртүрлі ғылыми-зерттеу, көрсету және әкімшілік-шаруашылық функцияларды орындауға тиіс коллекциялық және экспозициялық учаскелерді құру әдіснамасы әзірленді. Экспозициялық аймақтағы ағаш-бұта өсімдіктеріне түгендеу жүргізілді, коллекциялық учаскелерді (дендроплан) оларды құрайтын өсімдік түрлерінің ареалына сәйкес 5 географиялық аймаққа бөлу схемасы (дендроплан) ұсынылды. Флористикалық аудандардың перспективалық тізімдері жасалды және генетикалық материалдың донорлары бола алатын ботаникалық бақтар мен табиғи аумақтар таңдалды. Алынған зерттеу нәтижелері 85 ғылыми еңбекте жарияланды, ҚР 3 патенті алынды және ҚР 4 патентінің тең авторы болып табыламыз. "Алматы қаласының туристік ақпараттық орталығы" ЖШС-нен енгізу актісі алынды.

Efficiency (in Russian) : Программа, направленная на решение глобальной проблемы сохранения биоразнообразия и его рационального использования, позволила разработать ключевые задачи Национальной стратегии сохранения растений, осуществить мероприятия по пропаганде и популяризации экологических знаний среди населения на основе разработанной научно-образовательной программы в сфере охраны природы и сохранения биоразнообразия, подготовить 23PhD-ов, 7магистрантов и способствовала развитию волонтерского движения и воспитанию экологического сознания у населения. Популяризация результатов научных исследований будет способствовать информированности и формированию у населения экологического сознания и бережного отношения к «зеленому» богатству республики.Социально–экономический эффект: расширен ассортимент плодовых, лекарственных, декоративных культур, разработаны эффективные технологии их выращивания. Обновлены и дополнены ассортименты растений для зеленого строительства по регионам Казахстана, расширен рынок посадочного материала экономически значимых растений Казахстана. В Банк семян ИБФ привлечен репродуктивный материал 954образцов, в том числе, 45экономически значимых видов флоры Казахстана, перспективных для обогащения генофонда агробиоразнообразия, что обеспечит выполнение Концепции перехода РК к устойчивому развитию на 2007–2024г. для сохранения и устойчивого использования возобновляемых растительных ресурсов страны. Обеспечены новыми рабочими местами 48молодых ученых и специалистов.

Efficiency (in Kazakh) : Биоалуантүрлілікті сақтаудың жаһандық проблемасын шешуге және оны ұтымды пайдалануға бағытталған Бағдарлама өсімдіктерді сақтаудың ұлттық стратегиясының негізгі міндеттерін әзірлеуге, табиғатты қорғау, биоалуантүрлілікті сақтау саласында әзірленген білім беру бағдарламасының негізінде халық арасында экологиялық білімді насихаттау және танымал ету жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруға, 23PhDдокторант, 7магистрант даярлауға мүмкіндік берді және волонтерлік қозғалыстың дамуына және халықтың экологиялық санасын тәрбиелеуге ықпал етті. Ғылыми зерттеулердің нәтижелерін танымал ету халықтың экологиялық санасын хабардар етуге және қалыптастыруға және республиканың "жасыл" байлығына ұқыпты қарауға ықпал етті. Әлеуметтік-экономикалық тиімділік: жеміс, дәрілік,сәндік дақылдардың ассортименті кеңейтілді, оларды өсірудің тиімді технологиялары жасалды. Қазақстан өңірлері бойынша жасыл құрылысқа арналған өсімдіктер ассортименті жаңартылды және толықтырылды, Қазақстанның экономикалық маңызы бар өсімдіктері отырғызу материалдары нарығы кеңейтілді. БФИ Тұқым банкіне 954үлгінің репродуктивтік материалы, оның агробионәртүрліліктің гендік қорын байыту үшін перспективалы Қазақстан флорасының экономикалық маңызы бар 45түрі тартылды, бұл елдің жаңартылатын өсімдік ресурстарын сақтау және орнықты пайдалану үшін Қазақстан Республикасының 2007-2024жылдарға арналған орнықты дамуға көшу тұжырымдамасының орындалуын қамтамасыз етеді. 48жас ғалымдар мен мамандар жаңа жұмыс орындарымен қамтамасыз етілді.

Field of application (in Russian) : Полученные научных результаты можно рекомендовать для научных, образовательных целей, использовать в природоохранных, сельскохозяйственной и лесохозяйственной сферах.Целевые потребители: НИИ, МСХ РК, ООПТ, МОН РК, местные исполнительные органы, службы «зеленого» строительства.

Field of application (in Kazakh) : алынған ғылыми нәтижелерді ғылыми, білім беру мақсаттары үшін ұсынуға, табиғатты қорғау, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы салаларында пайдалануға болады. Мақсатты тұтынушылар: ҒЗИ, ҚР АШМ, ЕҚТА, ҚР БҒМ, жергілікті атқарушы органдар, "жасыл" құрылыс қызметтері.