The object of research, development or design (in Russian) : Коллекционный генофонд растений МЭБС.

The object of research, development or design (in Kazakh) : МЭББ өсімдік генофонды коллекциясы.

Aim of work (in Russian) : Изучение закономерностей адаптации растений к лимит-факторам среды обитания в аридных условиях пустынной зоны Мангистау для разработки научных основ сохране-ния и развития биоразнообразия коллекционных фондов и повышения эффективности использования культигенных флор в практике зеленого строительства.

Aim of work (in Kazakh) : коллекциялық қорлардың биоалуантүрлілігін сақтау мен дамытудың ғылыми негіздерін әзірлеу және мәдени флораларды жасыл құрылыс тәжірибесінде пайдалану тиімділігін арттыру үшін Маңғыстау шөлді аймағының аридті жағдайларында өсімдіктердің мекендеу ортасының лимит-факторларына бейімделу заңдылықтарын зерттеу.

Методы исследования (на русском) : Теоретической концепции фитоинтродукционного процесса П.Е. Булаха (2010), содержание основных пигментов в листьях - по Т.Н.Годневу на спектрофотометре (Викторов, 1983); общая оводненность листьев способом быстрого взвешивания - по А.А. Иванову (1952). Статистическую обработку материалов исследований планируется проводить по методике Г.Ф. Лакина (1990) с использованием программы Statgraphics Centurion XV.I.

Методы исследования (на казахском) : П.Е. Булахтың (2006, 2010) теориялық тұжырымдамасына негізделеді, жапырақтағы негізгі пигменттер құрамын Т.Н.Годнев (Викторов, 1983); транспирация интенсивтілігі - А.А. Иванов әдісімен тез уақытта өлшеу арқылы (1952); Зерттеу материалдарын статистикалық өңдеу Г.Ф. Лакин (1990) әдісімен, Statgraphics Centurion XV.I. бағдарламасынқолдана отырып жасау жоспарланып отыр.

Obtained results and novelty (in Russian) : В отчетный период обобщен опыт 45-летних фитоинтродукционных исследований и дана оценка эффективности применения различных методов и способов интродукции растений в пустынной зоне Мангистау. Проведен сравнительный анализ литературных источников и сбор материалов НИР по биологической устойчивости. Выполнена апробация 5 распространенных в практике фитоинтродукции шкал определения перспективности растений на примере 188 таксонов. Разработаны Региональные шкалы диагностики перспективности растений для горно-лесных условий Восточного и пустынно-степных Центрального Казахстана, структурно включающие 24 диагностических признака, разбитых на четыре группы: 1) биологическая устойчивость (6); 2) декоративно-габитуальные свойства (8); 3) репродуктивная способность (3) и 4) хозяйственно-биологическое и научное значение (7). По результатам корреляционного анализа установлены статистически достоверные биометрические и физиологические показатели роста и развития интродуцентов для диагностики оценочных баллов их засухоустойчивости, солевыносливости, зимостойкости, требовательности к плодородию почвы; фитофаго- и газоустойчивости; выведены уравнения регрессионных связей и построены графики прогноза.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Орталық Қазақстанның шөлді-далалық және Шығыстың таулы-орманды жағдайында өсімдіктердің келешектілігін диагностикалаудың өңірлік шкаласы әзірленіп, құрылымдық жағынан төрт топқа бөлінген 24 диагностикалық белгіні қамтиды: 1) биологиялық тұрақтылығы (6); 2) сәндік-ғабитуальдық қасиеттері (8); 3) репродуктивтік қабілеті (3) және 4) шаруашылық-биологиялық және ғылыми маңызы (7). Әдеби дереккөздерге салыстырмалы талдау және биологиялық тұрақтылық бойынша ҒЗЖ материалдарын жинақтау жүргізілді. Тәжірибеде кең таралған 5 фитоинтродукция шкаласы 188 таксон мысалында өсімдіктердің болашағын анықтау үшін сыналды. Орталық Қазақстанның шөлді-далалық және Шығыстың таулы-орманды жағдайында өсімдіктердің келешектілігін диагностикалаудың өңірлік шкаласы әзірленіп, құрылымдық жағынан төрт топқа бөлінген 24 диагностикалық белгіні қамтиды: 1) биологиялық тұрақтылығы (6); 2) сәндік-ғабитуальдық қасиеттері (8); 3) репродуктивтік қабілеті (3) және 4) шаруашылық-биологиялық және ғылыми маңызы (7). Корреляциялық талдау нәтижелері бойынша құрғақшылыққа төзімділік, тұзға төзімділік, қыстың төзімділігі, топырақ құнарлылығына қойылатын талаптардың бағалау нүктелерін диагностикалау үшін интродуценттердің өсуі мен дамуының статистикалық сенімді биометриялық және физиологиялық көрсеткіштері анықталды; фитофаго - және газға төзімділік; регрессиялық қатынастар теңдеулері алынып, болжау кестелері салынды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В коллекционную БД компьютерной программы «DInCeR» введена таксономическая, регистрационная, географическая и эколого-биологическая информация для 979 хвойных, лиственных, вьющихся, плодовых и цветочно-декоративных растений из 64 семейств и 149 родов, в том числе 74 – в АБС, 60 – ЖБС и 845 – МЭБС. Создана также серверная версия БД коллекционного генофонда МЭБС (https://dincer.kz/DINCER/index.html).Программным способом сформирован перспективный ассортимент растений, включающий 407 таксонов. По результатам НИР опубликованы 7 научных статей, из них 2 - в ресурсе Scopus, 1 – в базе Web of science, 1- в журналах перечня ККСОН, 1 – в базе РИНЦ и 2 - в материалах конференции.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : DInCeR" компьютерлік бағдарламасының коллекциялық деректер базасына 64 тұқымдастықтан және 149 туыстан тұратын 979 қылқан жапырақты, жапырақты, шырмалықтар, жеміс және гүл-сәндік өсімдіктерге арналған таксономиялық, тіркеу, географиялық және экологиялық-биологиялық ақпарат енгізілді, оның ішінде 74 – і АББ, 60 – ЖББ және 845 – МЭББ. Сондай-ақ, МЭББ коллекциялық гендік қорының деректер базасының серверлік нұсқасы жасалды (https://dincer.kz/DINCER/index.html). ҒЗЖ нәтижелері бойынша 7 ғылыми мақала жарияланды, оның ішінде 2 - Scopus ресурсында, 1-Web of science базасында, 1-БҒСБК тізбесінің журналдарында, 1-РИНЦ базасында және 2-конференция материалдарында.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Результаты исследований могут быть применены в практике интродукции растений, при подборе ассортимента хозяйственно-ценных видов для садово-паркового строительства, садоводства и фитомелиорации и мониторинге состояния зеленых насаждений в разных регионах Казахстана. Внедрение разработок значительно снизит затраты времени и финансовых средств на проведение интродукционных исследований, позволит оперативно подбирать ассортимент хозяйственно-ценных таксонов.

Field of application (in Kazakh) : Зерттеу нәтижелері өсімдіктер интродукциясының практикасында, Қазақстанның әртүрлі аумақтарында бақша-саябақ құрылысы, бақша-саябақ құрылысы үшін, көгалдандырудағы фитомелиорация және мониторинг жағдайында шаруашылық бағалы түрлерді таңдап алуға мүмкіндік береді. Өңделген нәтижелерді енгізу интродукциялық зерттеулерде уақыт мен қаражатты азайтып, шаруашылық бағалы таксондар ассортиментін тез таңдап алуға көмектеседі.