The object of research, development or design (in Russian) : 342 таксона растений, содержащиися в коллекции цветочно-декоративных растений МЭБС, в том числе 124 сорта Tulipa hybrida L. из 13 садовых классов; 147 карликовых, среднерослых и высоких сорта Iris hybrida L.; 2 вида и 44 сорта рода Hemerocallis L.; 27 сортов рода Chrysanthemum L.

The object of research, development or design (in Kazakh) : МЭББ гүлді-сәндік өсімдіктер коллекциясының 342 өсімдіктер таксоны, оның ішінде Tulipa hybrida L. 13 бақшалық тобына жататын 124 сұрыпы; Iris hybrida L. 147 қысқа, ортабойлы, биік бойлы сұрыптары; Hemerocallis L. туысынан 2 түр және 44 сұрып; Chrysanthemum L. туысынан 27 сұрып алынды.

Aim of work (in Russian) : Интродукция перспективных цветочно-декоративных растений из родов Тюльпан, Ирис, Хризантема и Лилейник для анализа их экологической пластичности, устойчивости в культуре и степени декоративности, комплексного изучения и обогащения ассортимента Мангистауского региона неприхотливыми декоративными многолетниками для создания генетического коллекционного фонда с дальнейшим его тиражированием в репродукционных питомниках и применением в цветочном оформлении и ландшафтном дизайне.

Aim of work (in Kazakh) : Қызғалдақ, құртқашаш, сарана және бақытгүл туыстарына жататын перспективті гүлді-сәндік өсімдіктерін жерсіндіру, олардың экологиялық ырғақтылығының салыстырмалы сараптамасын жасау, тұрақтылығы мен сәндік деңгейлерін анықтау, кешенді зерттеу мен түрлілігін байыту арқылы Маңғыстау жағдайына төзімді сәндік, көпжылдық өсімдіктердің генетикалық топтамасының қорын құру үшін олардың ары қарайғы репродукциялық тәлімбақтардағы таралымын қамтамасыз етіп, гүлдермен көркемдеу мен ландшафттік дизайнде қолдану.

Методы исследования (на русском) : Изучение биологических особенностей и декоративных признаков сортов проводили по общепринятым методикам: В.Н. Былова, Р.А. Карписоновой, Е.Л. Тыщенко и Ю.В. Тимкиной, Решетниковой Л.Ф. и с помощью региональной комплексной шкалы разработанной в Мангышлакском экспериментальном ботаническом саду [10-12]. Отбор проб для взвешивания проводился в сухую безветренную погоду на участке цветочно-декоративных растений МЭБС. Для лабораторного взвешивания использовали пробу листьев в трех повторностях. Статистическую обработку полученных результатов проводили по методике Н.Л. Удольской и Г.Ф. Лакина с использованием также пакета статистических программ Statgraphics Centurion XV.I (2006).

Методы исследования (на казахском) : Сорттардың биологиялық ерекшеліктері мен декоративті ерекшеліктерін зерттеу жалпы қабылданған әдістер бойынша жүргізілді: В.Н. Былова, Р.А. Карписонова, Е.Л. Тищенко және Ю.В. Тимкина, Решетникова Л.Ф. және Маңғышлақ эксперименталды ботаникалық бағында жасалған аймақтық интегралды масштабты қолдану [10-12]. Өлшеу үшін сынамалар MEBS сәндік өсімдіктері алаңында құрғақ тыныш ауа-райында өткізілді. Зертханалық өлшеу үшін үш данада жапырақтардың үлгісі қолданылды. Нәтижелер статистикалық өңдеуден Н.Л. Удолская мен Г.Ф. Сонымен бірге Statgraphics Centurion XV.I (2006) статистикалық бағдарламалық жасақтамасын қолдана отырып.

Obtained results and novelty (in Russian) : В результате проведенной комплексной оценки выявлено 45 высокоперспективных, 29 очень высокоперспективных и 6 максимально высоких или эталонных сортов рода Tulipa L., Iris L., Hemerocallis L., Chrysanthemum L., которые позволяют создавать декоративные цветочные композиции различных типов в условиях аридной зоны Мангистау, и пополнить тем самым ассортимент декоративных многолетних растений новыми сортами. Опубликована 3 научная статья в ресурсе Scopus, 2 статья в РИНЦ, 2 статьи в базе ККСОН.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Зерттеу нәтижесі бойынша құртқашаш, сарана және бақытгүл туыстарының барлық сұрыптары аридті Маңғыстау жағдайында жоғары құрғақшылыққа төзімді екендігін көрсетті. Tulipa L., Iris L., Hemerocallis L., Chrysanthemum L. сұрыптарын кешенді бағалау нәтижесінде алынған 45 «жоғары перспективті», 29 «өте жоғары перспективті» және 6 «максималды жоғары немесе эталонды» сұрыптары көпжылдық сәнді өсімдіктер ассортимент қатарын жаңа түрлермен көбейтіп, аридті Маңғыстау жағдайында түрлі гүлдер композицияларын құруда кеңінен қолдануға мүмкіндік береді. Scopus қорында 3 ғылыми мақала, РҒДИ қорында 2 мақала, БҒСБК қорында 2 ғылыми мақала жарияланды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : На территории Мангышлакского экспериментального ботанического сада созданы 3 новой ландшафтно-коллекционной участки. Фенологические наблюдения проводились за всеми сортами тюльпана, ириса, лилейника и хризантем интродуцированных в 2018-2020 гг. По срокам цветения все изученные сорта были разделены на группы. Также изучены эколого-биологические особенности сортов рода Tulipa L., Iris L, Hemerocallis L, Chrysanthemum L. Составлялась полная характеристика по следующей схеме: морфологические особенности побегов, качество цветков (окраска, форма, размер, махровость, аромат, продуктивность, декоративность), устойчивость к внешним факторам, грибным и бактериальным заболеваниям. Физиологическими исследованиями было охвачено 7 сортов ириса, 7 сортов лилейника и 6 сортов хризантемы. Определялись оводненность и водоудерживающая способность листьев и жаростойкость. Установлено, что все сорта ириса, лилейника и хризантемы в аридных условиях Мангистау отличаются высокой засухоустойчивостью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : 2018-2020 есеп жылдарында Маңғыстау эксперименталдық ботаникалық бағы территориясында 3 жаңа ландшафты-коллекциялық участоктар жасақталды. 2018-2020 жж. отырғызылған барлық қызғалдақ, құртқашаш, сарана және бақытгүл сұрыптарына фенологиялық бақылау жүргізіліп, гүлдеу мерзімдеріне қарай олар топтарға бөлінді. Есеп жылында Tulipa L., Iris L., Hemerocallis L.және Chrysanthemum L. туыстары сұрыптарының экологиялық-биологиялық ерекшеліктері зерттелінді. Сұрыптар төмендегідей мәліметтер бойынша толық сипатталды: өркендерінің морфологиялық ерекшеліктері, гүлдерінің сапасы (реңі, пішіні, өлшемі, гүлпарлық, иісі, өнімділігі, сәнділігі), сыртқы орта факторларына, ауру қоздырғыш саңырауқұлақтар мен бактерияларға төзімділігі. Физиологиялық бақылау үшін құртқашаштың 7 сұрыпы, сарананың 7 сұрыпы және бақытгүлдің 6 сұрыпының жапырақтағы су қоры, су ұстау қабілеті және ыстыққа төзімділігі анықталды.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Потребителями научных результатов будут являться озеленительные организации, предприятия по зеленому строительству и ландшафтному дизайну, любители – цветоводы, коллекционеры.

Field of application (in Kazakh) : Ғылыми зерттеу тұтынушылары болып көгалдандыратын ұйымдар, жасыл құрылыс пен ландшафтық дизайн жөніндегі кәсіпорындар, әуесқойлар – гүл өсірушілер, коллекционерлер.