The object of research, development or design (in Russian) : Интродуцированные формы и сорта грецкого ореха.

The object of research, development or design (in Kazakh) : Грек жаңғағының интродукцияланған бейімделу деңгейі жоғары және сапалы формалары мен сорттары.

Aim of work (in Russian) : Ускоренное получение посадочного материала перспективных сортообразцов и форм грецкого ореха (Juglans regia L.) с повышенной адаптационной устойчивостью и высокими качественными характеристиками плодов на основе инновационных технологии для создания промышленных плантаций на юге и юго-востоке Казахстана.

Aim of work (in Kazakh) : Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысында өнеркәсіптік плантацияларды құру үшін инновациялық технологиялар негізінде бейімделу деңгейі жоғары, сапалы грек жаңғағының (Juglans regia L.) перспективалық сорттары мен формаларының көшеттерін жеделдету әдістемелерін қолданып алу.

Методы исследования (на русском) : Методической основой по интродукции и отбора перспективных форм послужила 1.«Программа и методика сортоизучения плодовых, ягодных и орехоплодных культур» (1999). 2. Метеоданные по климату получены из метеостанции ЮКО Сарыагашского района, метеостанции Иссыкского государственного дендропарка Енбекшиказахского района Алматинской области. 3. Введение в in vitro и микроклональное размножение проводили по методике L. Bourrain (2001) и Ricardo J.L. Moreno (2015).

Методы исследования (на казахском) : 1. Грек жаңғағының интродукциясында және перспективті формаларын іріктеуде «Жеміс, жидек және жаңғақ дақылдарын әр түрлі зерттеудің бағдарламасы мен әдістемесі» (1999). 2. Климат туралы метеорологиялық деректер Сарыағаш облысының Оңтүстік Қазақстан облысының метеорологиялық станциясынан, Алматы облысының Еңбекшіқазақ ауданының Есік мемлекеттік дендрологиялық саябағындағы метеорологиялық станциядан алынды. 3. In vitro және микроклоналды көбеюге L. Bourrain (2001) и Ricardo J.L. Moreno (2015) әдістемелері қолданылды.

Obtained results and novelty (in Russian) : Выделены 19 морозостойкие форма ореха. Генотипы Х1/4, Х5/5 и Х15/5 после срезки ветвей имели по 9 восстановленных побегов, а орех Х3/2 имел всего 6 дополнительных новых побегов. Скороплодным деревьям относятся местные генотипы Х1/1, Х1/2, Х1/13, Х4/2 и Х4/7 и дали первый урожай в пределах 0,09-0,18 кг орехов с дерева. В питомнике ТОО «Сарагаш Жер Сыйы» отобраны перспективные формы грецкого ореха: Ф1/2, Ф2/1, Ф2/4, Ф2/8, Ф2/12, Ф2/13, Ф2/15, Ф3/4, Ф3/6, Ф3/14, Ф4/7, Ф5/7, Ф5/8, Ф5/9, Ф6/11, Ф10/12, Ф10/15, Ф11/14. Из турецких 200 деревьев ореха отобраны только 17 генотипов, которые в возрасте 5 лет начали давать плоды (скороплодный орех). 2019 году на опытный участок РГКП «Иссыкский Государственный дендрологический парк» площадью 0,4 га посажены 200 шт привитых саженцев грецкого ореха. По итогам осенней инвентаризации (21.10.2020) приживаемость весенней посадки составила 92%, а именно 65 шт. Выделены две формы из Алматинской области, эти формы соответствует стандартного размера по европейским меркам. Форма Кыргауылдинскаяа форма отличалась самой легко растрескиваемой скорлупой, почти как у представителей бумажной группы сортов. Самой оптимальной питательной средой для микроклонального размножения грецкого ореха DKW-C с добавлением FeEDDHA (119 мг/л) и флороглюцинола (75 мг/л). Таким образом, были размножены растения грецкого ореха сорт Ляохэ-1 – 781 шт., сорт Идеал – 28 шт., Форма 3 – 140 шт., Форма 4 – 120 шт., Форма 5 – 115 шт. Общий – 1 184 шт. растений.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 19 форманың қыста төзімділігі жоғары болды (аязға төзімділік). Үсікке шалдыққан бұтақтарды кескеннен кейін 9 бұтақтары қалпына келтірілген X1/ , X5/5 және X15/5 формалары, , ал X3/2 формасында тек 6 бұтақ қалпына келгені анықталды. 2019 жылғы фенологиялық бағылаудың натижесінде Х1/1, Х1/2, Х1/13, Х4/2 және Х4/7 жергілікті формалары ерте жеміс беретіні анықталды. Бұл формалар 4 жылда жеміс түзу фазасына келіп, әр ағаштан 0,09-0,18 кг жеміс берді. ЖШС «Сарағаш Жер Сыйы» тәлімбағында Ф1/2, Ф2/1, Ф2/4, Ф2/8, Ф2/12, Ф2/13, Ф2/15, Ф3/4, Ф3/6, Ф3/14, Ф4/7, Ф5/7, Ф5/8, Ф5/9, Ф6/11, Ф10/12, Ф10/15, Ф11/14 формалар іріктелді. Түркиялық формалардың ішінен тек 5 жылда ерте жеміс беретін 17 форма таңдалды. РМҚК "Есік мемлекеттік саябағында 0,4 га көшеттер отырғызылды. Күзгі түгендеу бойынша (21.10.2020) көктемгі отырғызылған көшеттердің тіршілігі 92%, яғни 65 дана болды. Алматы облысынан перспективті екі форма анықталды. Бұл формалар стандартты еуропалық өлшемге сәйкес келеді. Қырғауылды формасы жаңғақтың жұқа қабықты сорт тобына жатады. 2018-2020 жылдардағы зерттеу жұмыстарының нәтижесінде грек жаңғағын микроклондық көбейтуге оңтайлы қоректік орта құрама анықталды: FeEDDHA (119 мг/л) және флороглюцинол (75 мг/л). DKW-C қоректік ортасы. Нетижесінде грек жаңғағының Ляохэ-1 сортынан – 781 дана, Идеал сортынан 28 дана, Форма 3 -140 дана, Форма 4 – 120 дана, Форма 5 -115 дана көбейтілді. Жалпы көбейтілген өсімдіктер саны: 1184 дана болды.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Технико экономические показатели проекта; 1. Отобраны морозоустойчивые и скороплодные формы грецкого ореха для юга и юго востока Казахстана. 2. Модифицирован состав питательной среды для микроклонального размножения и укоренения грецкого ореха. Это дает возможность размножить перспективные формы и сорта грецкого ореха не зависимо от времени года, значить круглый год.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Жобаның технико экономикалық көрсеткіштері; 1, Қазақстанның оңтүстігі және оңтүстік шығысына арналгын грек жаңғағының аяззға төзімді формалары іріктелді. 2. Грек жаңғағын микроклондық көбейтудің және тамырландырудың оңтайлы қоректік орта құрамы анықталды. Бұл грек жаңғағының перспективті формаларын жал бойы көбейтуге мүмкіндік береді.

Level of implementation (in Russian) : Размноженные сортообразцы и формы грецкого ореха в количестве 307 шт проданы к сельхоз предпринимателям.

Level of implementation (in Kazakh) : Жаңғақтың көбейтілген сорттары мен формалары 307 дана көлемінде ауылшаруашылық кәсіпкерлеріне сатылды.

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Область применения: сельское хозяйство, ореховодство, биотехнология.

Field of application (in Kazakh) : Қолданылу аймағы – ауыл шаруашылығы, жаңғақ шаруашылығы, биотехнология.