The object of research, development or design (in Russian) : 1) картирующая популяция, состоящая из 98 рекомбинантно-инбредных линий Памяти Азиева х Парагон; 2) 96 сортов и линий яровой пшеницы Triticum aestivum L., в т.ч. сортов, допущенных к использованию на территории Казахстана; 3) 38 сортов и линий мягкой пшеницы из Европы; 4) 28 линий старших поколений селекции Карабалыкской СХОС; 5) 86 сортов и линий мягкой пшеницы различного происхождения.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 1) Памяти Азиева және Парагон сорттарын будандастырудан шыққан 98 рекомбинанттық-инбредтік линиялардан тұратын карталанатын популяция; 2) Triticum aestivum L. жаздық бидайдың 96 сорттары мен линиялары, оның ішінде Қазақстан территориясында пайдалануға рұқсат етілген сорттар; 3) Европа жұмсақ бидайының 38 сорттары мен линиялары; 4) Қарабалық АШТС-ның 28 линиясы; 5) шығу тегі әртүрлі жұмсақ бидайдың 86 сорттары мен линиялары.

Aim of work (in Russian) : Идентифицировать локусы количественных признаков устойчивости мягкой пшеницы к опасным грибным болезням и создать новые ДНК маркеры на основе использования новых геномных технологий.

Aim of work (in Kazakh) : Жұмсақ бидайдың қауіпті саңырауқұлақ ауруларына төзімділігінің сандық белгілер локустарын анықтау және жаңа геномдық технологияларды пайдалану негізінде жаңа ДНҚ маркерлерін жасау.

Методы исследования (на русском) : выделение ДНК, метод полимеразной цепной реакции (ПЦР), методы определения структуры урожая, устойчивости к грибным болезням мягкой пшеницы. В работе использованы прикладные генетико-статистические программы “STRUCTURE”, WinQTLCartographer2.5, “TASSEL 5”, “KlusterCaller”.

Методы исследования (на казахском) : ДНҚ бөлу, полимеразды тізбекті реакция әдісі (ПТР), егіннің құрылымын, жұмсақ бидайдың саңырауқұлақ ауруларына төзімділігін анықтау әдістері. Жұмыста “STRUCTURE”, WinQTLCartographer2.5, “TASSEL 5”, “KlusterCaller” қолданбалы генетикалық-статистикалық бағдарламалары қолданылды

Obtained results and novelty (in Russian) : Осуществлены фенологическая оценка картирующей популяции Памяти Азиева х Парагон, устойчивость к грибным болезням и структура урожая в Алматинской (КазНИИЗиР) и Акмолинской (НПЦЗХ им. Бараева) областях (2020 г.). На основе собранных данных по устойчивости популяции были обнаружены 5 ЛКП устойчивости к листовой и желтой ржавчинам на стадии взрослого растения пшеницы. QTL-картирование ЛКП устойчивости к листовой и стеблевой ржавчинам на ювенильной и взрослой стадиях роста популяции Памяти Азиева х Парагон (НИИПББ 2019 г. и КазНИИЗиР, 2019 г.) позволило выявить 11 ЛКП устойчивости к листовой и 13 ЛКП устойчивости к стеблевой ржавчинам. В результате для 5 ЛКП устойчивости к ЛР, обнаруженных в данном исследовании, были найдены 4 Lr гена и 4 ЛКП со схожими позициями. Также были обнаружены 8 ранее описанных ЛКП и/или Sr генов, схожих с позициями из данной работы. В результате GWAS обнаружены 18 ЛКП устойчивости к пиренофорозу пшеницы по результатам оценки устойчивости 2018 и 2019 г.г. (НИИПББ). Была созданы 11 KASP-маркеров в дополнение к прошлогодним. Проведена валидация 13 KASP-маркеров, из которых 3 с высокой степенью вероятности были ассоциированы с признаками устойчивости к грибным болезням для 28 линий старших поколений селекции Карабалыкской СХОС и подтвердили ранее обнаруженные ЛКП.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : 2020 жылы Алматы (ҚазЕжӨШҒЗИ) және Ақмола (Бараев ат. АШҒӨО) облыстарында Памяти Азиев х Парагон карталанатын популяциясының егісіне, олардың саңырауқұлақ ауруларына төзімділігіне және өнім құрылымына фенологиялық бағалау жүргізілді. Популяцияның төзімділігі туралы жиналған мәліметтер негізінде бидайдың ересек сатысында жапырақ пен сары татқа төзімділіктің 5 СБЛ анықталды. ПА х П популяциясы өсімінің ювенильді және ересек (БҚПҒЗИ 2019 ж. және ҚазЕжӨШҒЗИ 2019 ж.) сатыларында жапырақ және сабақ татына төзімділіктің СБЛ QTL-картасын жасау жапырақ татына төзімділіктің 11 СБЛ және сабақ татына төзімділіктің 13 СБЛ анықтауға мүмкіндік берді. Нәтижесінде, осы зерттеуде анықталған ЖТ төзімділіктің 5 СБЛ үшін 4 Lr гені және ұқсас позициялары бар 4 СБЛ табылды. Сондай-ақ, осы жұмыстың позицияларына ұқсас 8 бұрын сипатталған СБЛ және/немесе Sr гендері табылды. GWAS нәтижесінде 2018-2019 жылдардағы төзімділікті бағалау (БҚПҒЗИ) нәтижелері бойынша бидай пиренофорозына төзімділіктің 18 СБЛ анықталды. Өткен жылға қосымша 11 KASP-маркерлері құрылды. 13 KASP-маркерлерге валидация жүргізілді, олардың 3 жоғары ықтималдылық дәрежесімен Қарабалық АШТС селекциясының алдынғы ұрпақтарының 28 линиялары үшін саңырауқұлақ ауруларына төзімділік белгілерімен байланысты болды және бұрын табылған СБЛ растады.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : В результате QTL-анализа картирующей популяции Памяти Азиева х Парагон были идентифицированы 11 ЛКП, связанных с ювенильной устойчивостью к листовой ржавчине, и 13 ЛКП – стеблевой ржавчине, 5 ЛКП устойчивости к листовой и желтой ржавчинам на стадии взрослого растения. Полногеномный анализ ассоциаций коллекции сортов мягкой пшеницы Казахстана (96) и Европы (38) к пиренофорозу позволил идентифицировать 18 ассоциаций маркер-признак, связанных с устойчивостью к данной болезни. Созданы 11 новых KASP-маркеров на устойчивость к стеблевой, листовой и желтой ржавчинам. Осуществлена валидация 13 KASP-маркеров на материале 28 линий старших поколений селекции Карабалыкской СХОС. Три KASP-маркера доказали свою эффективность с высокой достоверностью.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Памяти Азиев х Парагон карталанатын популяциясын QTL-талдау нәтижесінде ювенильді жапырақ татына төзімділікпен байланысты 11 СБЛ және сабақ татының 13 СБЛ, ересек өсімдік сатысында жапырақ және сары татқа төзімділіктің 5 СБЛ анықталды. Пиренофорозға Қазақстанның (96) және Еуропаның (38) жұмсақ бидай сорты коллекцияларының ассоциацияларын толық геномдық талдау осы ауруға төзімділікпен байланысты 18 маркер-белгі ассоциацияларын анықтауға мүмкіндік берді. Сабақ, жапырақ және сары тотқа төзімділіктің 11 жаңа KASP-маркерлері жасалды. Қарабалық АШТС селекциясының алдыңғы ұрпақтарының 28 линияларының материалдары бойынша 13 KASP-маркерлерінің валидациясы жүзеге асырылды. Үш KASP-маркерлер өз тиімділігін жоғары нақтылықпен дәлелдеді.

Level of implementation (in Russian) :

Level of implementation (in Kazakh) :

Efficiency (in Russian) :

Efficiency (in Kazakh) :

Field of application (in Russian) : Генетика, биотехнология, селекция зерновых культур.

Field of application (in Kazakh) : Генетика, биотехнология, дәнді дақылдар селекциясы