The object of research, development or design (in Russian) : 4-пиридинкарбальдегид и его производные - гидразоны, ацилгидразоны, фуллеропирролидин, гидразид изоникотиновой кислоты, диэтил-2,6-диметилпиридин-3,5-дикарбоксилат.

The object of research, development or design (in Kazakh) : 4-пиридинкарбальдегид және оның туындылары - гидразондар, ацилгидразондар, изоникотин қышқылының гидразиді, фуллеропирролидин, диэтил-2,6-диметилпиридин-3,5-дикарбоксилат.

Aim of work (in Russian) : Разработка методов получения и оптимальных условий синтеза новых производных 4-пиридинкарбальдегида в условиях конвекционной, микроволновой и ультразвуковой активации, изучение их строения, реакционной способности и проведение биоскрининга синтезированных веществ.

Aim of work (in Kazakh) : Конвекциялық, микротолқынды және ультрадыбыстық белсендіру жағдайларында жаңа 4-пиридинкарбальдегид туындыларының алу әдістерін және синтездердің оңтайлы шарттарын әзірлеу, олардың құрылысын, реакциялық қабілетін зерттеу және синтезделген заттардың биоскринингін жүргізу.

Методы исследования (на русском) : Классический органический синтез, микроволновое облучение, ультразвуковое излучение.

Методы исследования (на казахском) : Классикалық органикалық синтез, микротолқындық сәулелену, ультрадыбыстық сәулелену.

Obtained results and novelty (in Russian) : Впервые изучена реакция синтеза и структурные особенности N-(пиридин-4-илметилен)-4Н-1,2,4-триазол-4-амина в среде этанола (81,8%). Осуществлен стереослективный синтез оптически активного 2-пиридин-3,4-диметил-5-фенил-1,3-оксазолидина взаимодействием (1S,2S)-1-фенил-2-метиламинопропанола-1 с 4-пиридинкарбоксальдегидом. Впервые взаимодействием 4-пиридинкарбальдегида с гидразидами о- и п-гидроксибензойных кислот осуществлен синтез новых ацилгидразонов. Впервые осуществлена химическая модификация фуллерена С60 трехкомпонентной конденсацией фуллерена С60, N-метилглицина (саркозина) и пиридин-4-альдегида с получением N-метил-2-(пирид-4-ил)-3,4-фуллеропирролидина. Разработан способ синтеза 5-метил-N-фенил-7-(пиридин-4-ил)-4,7-дигидро-[1,2,4]триазоло[1,5-α]пири-дин-6-карбоксамида методом сплавления при 120-140оС. Проведено сравнительное изучение синтеза 2,6-диметил-1,4-дигидро-[4,4'-бипиридин]-3,5-дикарбоксилата (реакция Ганча) и 6-метил-4-(пиридин-4-ил)-2-тиоксо-1,2,3,4-тетрагидропиримидин-5-карбоксилата (реакция Биджинелли) в усло-виях конвекционного нагрева, микроволнового и ультразвукового воздейст-вий. Изучено строение диэтил-2,6-диметилпиридин-3,5-дикарбоксилата и проведено его окислительное дегидрирование. Проведен биоскрининг новых соединений на антирадикальную, антимикробную, противовоспалительную и цитотоксическую активности.

Obtained results and novelty (in Kazakh) : Алғашқы рет этанол ортасында N-(пиридин-4-илметилен)-4Н-1,2,4-триазол-4-амин синтезінің реакциясы және құрылымдық ерекшеліктері зерттелді (81,8%). (1S,2S)-1-фенил-2-метиламинопропа-нол-1 мен 4-пиридин-карбоксальдегидтің өзара әрекеттесуімен 2-пиридин-3,4-диметил-5-фенил-1,3-оксазолидиннің стереослективті синтезі жүзеге асырылды. 4 - пиридинкарбальдегидтің о- және п-гидроксибензой қышқылдарының гидразидтерімен өзара әрекеттесуімен жаңа ацилгидразондар синтезі жүргізілді. С60 фуллерен, N-метилглицин(саркозин) және пиридин-4-альдегидтің үш компонентті конденсациясымен С60 фуллереннің химиялық модификациясы N-метил-2-(пирид-4-ил)-3,4-фуллеропирролидинді алуымен жүзеге асырылды. 120-140оС-та қорыту әдісімен 5-метил-N-фенил-7-(пири-дин-4-ил)-4,7-дигидро-[1,2,4]триазоло[1,5-α]пиридин-6-карбоксамиді синтезінің әдісі әзірленді. Конвекциялық қыздыру, микротолқынды және ультрадыбыстық әсер ету жағдайларында 2,6-диметил-1,4-дигидро-[4,4'-бипири-дин]-3,5-дикарбоксилата (Ганч реакциясы) және 6-метил-4-(пиридин-4-ил)-2-тиоксо-1,2,3,4-тетрагидропиримидин-5-карбоксилат (Биджинелли реакция-сы) синтездерінің салыстырмалы зерттеуі жүргізілді. Диэтил-2,6-диметилпи-ридин-3,5-дикарбоксилаттың құрылымы зерттелді және оның тотығу дегид-рациясы жүргізілді. Жаңа қосылыстардың биоскринингі антирадикалды, антимикробты, цитоуыттылық және тежегіш белсенділіктеріне жүргізілді.

The main constructive and technical economic indicators (in Russian) : Разработаны и изучены оптимальные методы получения потенциально биоактивных функционально-замещенных производных 4-пиридинкарбальдегида. С применением современных физико-химических методов (ИК-, ЯМР1Н-, 13С и COSY (1Н-1Н), HMQC (1Н-13С)-спектроскопия, РСА) установлены строения 11 новых пиридиновых производных. Изучены биологические свойства синтезированных веществ.

The main constructive and technical economic indicators (in Kazakh) : Әлеуетті биологиялық белсенді функционалды орынбасылған 4-пиридинкарбальдегидтің туындыларының оңтайлы алу әдістері зерттелді. Қазіргі заманғы физика-химиялық әдістермен (ИК-, ЯМР 1Н-, 13С-спектроскопиясы, масс-спектрометриясы) 11 жаңа функционалды-орынбасылған пиридинді туындылардың құрылысы анықталды. Синтезделген заттардың биологиялық қасиеттері зерттелді.

Level of implementation (in Russian) : Разработаны «зеленые» (“one-pot” реакция, MW-, US- активация и др.) методы получения новых потенциально биоактивных функционально замещенных производных 4-пиридинкарбальдегид, изучены их физико-химические и биологические свойства. С применением современных физико-химических методов (ИК-, ЯМР1Н-, 13С и COSY (1Н-1Н), HMQC (1Н-13С)-спектроскопия, РСА) установлены строения 11 новых функционально-замещенных пиридиновых производных.

Level of implementation (in Kazakh) : 4-пиридинкарбальдегидтің жаңа әлеуетті биобелсенді функционалды орынбасылған туындыларды алудың жасыл әдістері (“one-pot” реакциясы, MW-, US- белсендіру және т.б.) әзірленді және олардың физика-химиялық және биологиялық қасиеттері зерттелді. Қазіргі заманғы физика-химиялық әдістерді қолдана отырып (ИҚ-, 1Н-, 13С ЯМР және COSY (1Н-1Н), HMQC (1Н-13С)-спектроскопия, РҚТ) 11 жаңа функционалды-орынбасылған пиридинді туындылардың құрылысы орнатылды.

Efficiency (in Russian) : Разработанные УЗ и МВ методы позволили увеличить выходы целевых продуктов и сократили продолжительность процессов синтеза.

Efficiency (in Kazakh) : Өңделген микротолқынды және ультрадыбыстық белсендіру әдістері бүтін өнімдердің шығымын ұлғайтып, синтез үрдістерінің уақытын азайтуға мүмкіндік берді.

Field of application (in Russian) : Фармацевтика и химическая промышленность

Field of application (in Kazakh) : Фармацевтика және химия өнеркәсібі